«Խաղաղական Ովկիանոս» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
No edit summary |
Չ Ռոբոտ․ Տեքստի ավտոմատ փոխարինում (-books.google.com/ +books.google.am/) |
||
Տող 4.
{{Խաղաղական Ովկիանոս}}
== Հիմնական Բնութագրական Տուեալներ ==
Խաղաղական ովկիանոսը հիւսիսէն հարաւ երկարութիւնը մօտաւորապէս 15․8 հազար իսկ արեւելքէն արեւմուտք 19․5 հազար քմ է։ Ծովերու հետ միասին տարածքը 178․684 միլիոն քմ² է, միջին խորութիւնը՝ 3984 մեթր։ Ովկիանոսին առաւելագոյն խորութիւնը (նաեւ Համաշխարհային ովկիանոսինը)՝ 10. 994 մեթր է (Մարիանի իջուածք)<ref name="oceanographers.ru">[http://www.oceanographers.ru/index.php?option=com_content&task=view&id=1760&Itemid=133]</ref>։ Խաղաղական ովկիանոսի տարածքով՝ մօտաւորապէս 180° միջօրէականով կ'անցնի ամսաթիւի փոփոխման գիծը<ref name="Lydia">{{cite book|url=https://books.google.
==Պատմութիւն Եւ Ծագումնաբանութիւն ==
Առաջին եւրոպացին, որ տեսած է ովկիանոսին արեւելեան ափը՝ սպանացի Վասքօ Նունիես տը Պալպոանն էր<ref name="Ober2">{{cite book|url=https://books.google.
28 Նոյեմբեր [[1520 թուական|1520]]-ին, ովկիանոսին բացերը կը նաւարկէ Ֆերնան Մակելանը<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/437703/Pacific-Ocean/36086/The-trade-winds "Pacific Ocean: The trade winds"], ''Encyclopædia Britannica''. Retrieved 9 June 2013.</ref>։ Ան ովկիանոսը կը ճեղքէ Հրոյ Երկիր կղզիէն մինչեւ Ֆիլիպինեան կղզիներ՝ 3 ամիս եւ 20 օրուան ընթացքին<ref>Camino, Mercedes Maroto. ''Producing the Pacific: Maps and Narratives of Spanish Exploration (1567–1606)'', p.76. 2005.</ref>։ Այդ նաւարկութեան ամբողջ ընթացքին կը տիրէր խաղաղ եւ հանգիստ եղանակ մը, որու համար Մակելան ովկիանոսը կը կոչէ Խաղաղական<ref name="oceanario">[http://www.oceanario.pt/cms/1316/ "Life in the sea: Pacific Ocean"], Oceanário de Lisboa. Retrieved 9 June 2013.</ref>։
Տող 15.
[[File:TahitiDupetitThouars.jpg|thumb|left|Ֆրանսացիները կ'իջնեն Թահիթի 9 Սեպտեմբեր [[1842 թուական|1842-ին]]]]
Ովկիանիոյ մէջ, [[Ֆրանսա]] առաջատար դիրք կը գրաւէ 1842-ին եւ 1853-ին Թահիթիի եւ Նոր Քալետոնիոյ վրայ տիրապետութիւն հաստատելէ ետք:<ref name=Asiapacific>Bernard Eccleston, Michael Dawson. 1998. ''The Asia-Pacific Profile''. Routledge. p. 250.</ref> 1875-ին եւ 1887-ին դէպի Զատկի կղզի կատարած նաւարկային այցելութիւններէ ետք, չիլիացի ծովային սպայ Փոլիքարփօ Թորօ կը յաջողի բնիկներուն հետ բանակցելով կղզին մուծել Չիլիի կազմին մէջ:<ref>William Sater, ''Chile and the United States: Empires in Conflict'', 1990 by the University of Georgia Press, {{ISBN|0-8203-1249-5}}</ref>{{rp|page=53}} By 1900 nearly all Pacific islands were in control of Britain, France, United States, Germany, Japan, and Chile.<ref name=Asiapacific/>
Թէեւ Միացեալ նահանգները վերահսկողութիւն հաստատած էին Կուամի եւ Ֆիլիփիներուն վրայ [[1898 թուական|1898-ին]] առնելով զանոնք [[Սպանիա]]յէն,<ref name="TewariAlvarez2008">{{cite book|last1=Tewari|first1=Nita|last2=Alvarez|first2=Alvin N.|title=Asian American Psychology: Current Perspectives|url=https://books.google.
== Աշխարհագրական Տուեալներ ==
Խաղաղական Ովկիանոսը [[Ամերիկա (արեւմտահայերէն)|Ամերիկաներէ]]<nowiki/>ն կը բաժնէ [[Ասիա (արեւմտահայերէն)|Ասիան]] եւ Աւստրալիան: Հասարակածին միջոցաւ զայն կը բաժնէ հարաւային եւ հիւսիսային մասերու եւ կը տարածէ հարաւին Անթարքթիքայէն մինչեւ հիւսիսը՝ Արքթիքա: Խաղաղական Ովկիանոսը կը զբաղեցնէ Երկրի մակերեւոյթի մօտաւորապէս մէկ երրորդը, ունենալով 165. 200 000 քմ. <sup>2</sup> մակերես:<ref>[http://hypertextbook.com/facts/2001/DanielChen.shtml "Area of Earth's Land Surface"], ''The Physics Factbook''. Retrieved 9 June 2013.</ref>
Տարածուելով մօտաւորապէս 15. 000 քմ. [[Պերինկի Ծով]]էն մինչեւ Հարաւային Ովկիանոսի հիւսիսային շրջագիծը [[60-րդ հարաւային զուգահեռական]]ին վրայ, Խաղաղականը կը հասնի իր առաւելագոյն լայնութեանը [[5-րդ հիւսիսային զուգահեռական]]ին մօտակայքը, որ կը կազմէ մօտաւորապէս 19. 800 քմ. Ինտոնիսյայէն մինչեւ Քոլոմպոյի ափը՝ [[Երկիր (արեւմտահայերէն)|Երկրի]] շրջագիծին կէսը:<ref>{{cite book|last=Nuttall|first=Mark|title=Encyclopedia of the Arctic: A-F|url=https://books.google.
Թեքթոնական սալերու տեղաշարժումներու պատճառաւ Խաղաղականը ներկայիս կ'ընդարձակուի տարեկան 2,5 սմ-ով դէպի երեք ուղղութիւնները, մակերեսի 0.52 քմ<sup>2</sup> չափ մեծացումով: Ատոր հակառակ, Ատլանտեան Ովկիանոսը կը փոքրանայ:<ref>[http://www.bucknell.edu/x17758.xml "Plate Tectonics"], Bucknell University. Retrieved 9 June 2013.</ref><ref name="Young2009">{{cite book|last=Young|first=Greg|title=Plate Tectonics|url=https://books.google.
Ովկիանոսին արեւմտեան եզրին երկայնքով կան բազմաթիւ ծովեր, որոնցմէ ամենամեծերն են Celebes Sea-ն, Քորալեան Ծովը, Արեւելաչինական ծովը, Ֆիլիփինեան ծովը, [[Ճափոնի Ծով]]ը, Հարաւչինական ծովը, [[Թասմանի Ծով]]ը եւ [[Դեղին Ծով]]ը: <ref>{{cite book|author=International Hydrographic Organization|title=Limits of Oceans and Seas|url=https://books.google.
Հակառակ իր անուան, Խաղաղական Ովկիանոսը նոյնքան խաղաղ բնութիւն չունի: Շատ արեւադարձային փոթորիկներ կը ցնցեն Խաղաղականի կղզիները:<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/437703/Pacific-Ocean/36086/The-trade-winds "Pacific Ocean: The trade winds"], ''Encyclopædia Britannica''. Retrieved 9 June 2013.</ref> Pacific Rim-ի շուրջի ցամաքներուն վրայ կան մեծ թիւով հրաբուխներ եւ յաճախակի պատահող երկրաշարժներ:<ref>{{cite book|author=[[Shirley Rousseau Murphy]]|title=[[The Ring of Fire]]|date=1979|publisher=[[Avon (publisher)|Avon]]|isbn=978-0-380-47191-1}}</ref> Ցունամիները, ստորերկրեայ երկրաշարժներ յառաջ բերելով, աւերած են շրջակայ կղզիներէն շատերը:<ref>{{cite book|last=Bryant|first=Edward|title=Tsunami: The Underrated Hazard|url=https://books.google.
== Կենդանականութիւն Եւ Բուսականութիւն ==
Խաղաղական ովկիանոսին կը պատկանի Համաշխարհային ովկիանոսի ամբողջ կենսազանգուածի 50 %-ը: Կեանքը ովկիանոսին մէջ առատ է եւ բազմազան, յատկապէս արեւադարձային եւ մերձարեւադարձային գօտիներուն մէջ՝ [[Ասիա (արեւմտահայերէն)|Ասիոյ]] եւ Աւստրալիոյ ափերուն: Այստեղ հսկայական տարածքներ կը զբաղեցնեն քորալեան խութերն ու մանկրային բուսականութիւնը:
|