«Հայերը Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներուն մէջ» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
Չ oգտվելով ԱՎԲ |
Չ փոխարինվեց: ` → ՝ (2) oգտվելով ԱՎԲ |
||
Տող 27.
=== Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներ ===
20-րդ դարու սկիզբը առավել մեծ չափերու հասած արեւելահայերու արտահոսքը (շուրջ 2500 մարդ) նուազած է Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներուն (1914-1918), ապա որոշ չափով նորէն աւելցած է Ռուսաստանի մէջ 1917 թուականին ստեղծուած քաղաքական անկայուն իրավիճակի հետեւանքով։ Արեւելահայերու հոսքը ԱՄՆ, ի տարբերութիւն արեւմտահայերու, մեծ չափերու չի հասնիր, ինչ որ կը բացատրէ Ռուսաստանի մէջ քաղաքական եւ տնտեսական համեմատաբար բարվոք վիճակով։ ԱՄՆ-ի Գաղթականական գրասենեակի տուեալներով՝ 1899-1924 թուականներուն Ռուսաստանէն ԱՄՆ մեկնած էր աւելի քան 3500 հայ։
1908 թուականէն ետք Թուրքիայի անկայուն վիճակը, Ատանայի կոտորածը (1909), Պալքանեան պատերազմները (1912-1913), ապա Մեծ եղեռնը ուժեղացած են հայերու արտագաղթը Թուրքիայէն։ Մինչեւ Առաջին համաշխարհային պատերազմը ԱՄՆ-ի մէջ բնակած է 60 000 հայ։ ԱՄՆ-ի առաջադէմ հասարակայնութիւնը զայրույթով ընդունած է 1915 թուականի հայերու տեղահանութեան եւ կոտորածի փաստը։ Ամերիկեան մամուլը գրեթէ ամէն օր տպագրած է Օսմանեան Թուրքիայի մէջ ողբերգական իրադարձութիւններու ականատէս բարեգործականներու, դիվանագետներու, հրաշքով փրկուած հայերու պատմածները։ ԱՄՆ-ի դեսպան Հենրի Մորգենթաուն, համոզուելով, որ հայերու կոտորածները եւ աքսորը նպատակ ունին գլխովին ոչնչացնել հայերուն, ապարդիւն փորձած է համոզել Թալեաթին եւ
Ամերիկեան հասարակայնութիւնը զայրույթով արձագանքեց [[1915]] թ-ի Մեծ Եղեռնին։ Այդ բռնութիւններէն ցնցուած՝ ԱՄՆ-ի այն ժամանակվա նախագահ [[Ուուտրո Ուիլսոն]]ը [[1920]] թ-ին նույնիսկ փորձ ըրաւ ստանձնելու Հայաստանի մանդատը, այսինքն հայ ժողովուրդի հովանաւորութիւնը։ Սեւրի պայմանագրի համաձայն՝ կազմուեցաւ Հայաստանի քարտեզը՝ ըստ Ուուտրո Ուիլսոնի, որ Արեւմտեան Հայաստանի տարածքի մէջ կը նախատեսէր հայկական ինքնավարութիւն՝ դէպի Սեւ ծով ելքով։ Սակայն Եւրոպայի մեծ տերութիւններու եւ ԱՄՆ-ի միջեւ ծագած ներհակութիւններու խանգարեցին այդ ծրագրի իրականացմանը։ ԱՄՆ-ը սահմանափակեց Թուրքիայէն փախած հայ գաղթականներուն սոսկ նիւթական օգնութիւն ցուցաբերելով, որ շարունակուեցաւ մինչեւ 1930-ական թուականները։ Այդպիսի բարեգործական կազմակերպութիւններէն էր Ամերկոմը (Ամերիկեան օգնութեան կոմիտէ), որ բազմաթիվ որբանոցներ կը պահէր Հայաստանի եւ հարակից երկիրներուն մէջ։
Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներուն երիտթուրքական սահմանադրութեամբ վերացուած գաղթի արգելքի վերականգնման պայմաններուն մէջ նուազ թիւով հայերու յաջողած է արտագաղթել։ Եթէ միայն 1914 թուականին ԱՄՆ գաղթած էր 7785 հայ, ապա հետագայ տարիներուն անոնց կտրուկ նուազած
Ամերիկեան Քոնկրեսը այժմ պարբերաբար կը քննարկէ 1915 թ-ի Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչման հարցը։ ԱՄՆ-ը շոշափելի օգնութիւն ցուցաբերեց նաեւ Սպիտակի [[1988]] թ-ի Դեկտեմբերեան երկրաշարժի աղետեալներուն։
| |||