«Հայկական Հարց» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Ռուսիոյ մէջ իշխանութեան գլուխ անցած խորհրդային կառավարութիւնը [[1917]]-ի [[դեկտեմբերի 29]]-ին ընդունեց Դեկրետ «Թուրքահայաստանի մասին» փաստաթուղթը, որ կը ճանչնար [[հայ]] ժողովուրդին ինքնորոշման իրաւունքը, շատոնց կորսնցուցած պետականութեան վերականգնումը: Խորհրդային կառավարութիւնը պաշտօնապէս կը յայտարարէր, որ կը պաշտպանէ «Արեւմտեան Հայաստանի ազատ ինքնորոշման իրաւունքը՝ ընդհուպ մինչեւ լիակատար անկախութիւն»: Սակայն դեկրետը չիրագործուեցաւ. կնքելով [[Գերմանիոյ]] եւ անոր դաշնակիցներուն հետ անջատ հաշտութեան պայմանագիր մը, Խորհրդային Ռուսիոյ կառավարութիւնը փաստօրէն հրաժարուեցաւ այդ դեկրետէն: Խախտելով [[1917]]-ի [[դեկտեմբերի 18]]-ին [[Երզնկա]]յի մէջ կնքուած ռուս-թրքական զինադադարը՝ [[1918]]-ի փետրուարին թրքական զօրքերը յարձակումի անցան ամբողջ ճակատով եւ դարձեալ նուաճեցին [[Արեւմտեան Հայաստան]]ը: Իր նպատակներուն ծառայեցնելով [[Պրեստի հաշտութիւն|Պրեստի հաշտութեան]] (1918) ընձեռած հնարաւորութիւնները՝ թրքական կառավարութիւնը շարունակեց ճնշում գործադրել Անդրկովկասի վրայ՝ պահանջելով անոր անջատուիլը Ռուսիայէ՝ յետագայ խնդիր ունենալով [[Անդրկովկաս]]ը բաժնել մասերու եւ հոն հաստատել իր գերիշխանութիւնը: [[1918]]-ին վերսկսելով յարձակումը, մայիսի կիսուն թրքական զօրքերը գրաւեցին [[Ալեքսանդրապոլ]]ը՝ ստեղծելով [[Երեւան]]ը գրաւելու իրական վտանգ մը: Հայ ժողովուրդը յայտնուեցաւ օրհասական վիճակի մէջ: Սակայն [[Սարդարապատի ճակատամարտ]]ին, [[Ղարաքիլիսայի ճակատամարտ]]ին եւ [[Պաշ Ապարանի ճակատամարտ]]ին հայկական զօրքերը եւ աշխարհազօրը կեցուցին թշնամին եւ վերացուցին հայ ժողովուրդի ֆիզիքական բնաջնջումին վտանգը: Միաժամանակ վերսկսուեցան բանակցութիւնները Թուրքիոյ եւ Անդրկովկասեան սէյմի միջեւ: [[1918]]-ի [[մայիսի 26]]-ին հռչակուեցաւ [[Վրաստան]]ի Հանրապետութեան, 27-ին՝ [[Ատրպէյճան]]ի Հանրապետութեան (Անդրկովկասի արեւելքը), [[մայիսի 28]]-ին՝ [[Հայաստանի Առաջին Հանրապետութիւն|Հայաստանի Հանրապետութեան]] ստեղծումը: Իր ստեղծումի պահուն Հայաստանի Հանրապետութեան տարածքը կը կազմէր 9 հզ. կմ2-էն փոքր -ինչ աւելի, բնակչութիւնը 326 հզ.: [[Թուրքիոյ]], բացի բուն [[Արեւմտեան Հայաստան]]էն, անցան նաեւ [[Կարս]]ը, [[Արտահան]]ը, [[Սուրմալու]]ն, [[Շարուր]]ը, [[Նախիջեւան]]ի գաւառը, [[Ալեքսանդրապոլ]]ի եւ Էջմիածինի գաւառներուն զգալի մասը: Պատերազմին Թուրքիոյ պարտութենէն եւ [[Մուդրոսի զինադադար]]ի ([[1918]]) կնքումէն յետոյ թրքական զօրքերը հեռացան Հայաստանի Հանրապետութեան եւ [[Կարսի մարզ]]ի տարածքէն, վերականգնուեցաւ 1914-ի սահմանը, Հայաստանի Հանրապետութեան տարածքը կազմեց 56 հզ. կմ2: