Միւս վիճելի հարցը կը հանդիսանայ Թուրքիոյ հայ բնակչութեան բնաջնջման վերաբերեալ որոշման ընդունման ժամանակը։ Այս հիմնախնդիրնհիմնախնդիրը ուսումնասիրող պատմաբանները (Հոլոքոստի պատմաբաններու նմանութեամբ) կը բաժանունբաժանուին երկու խումբի՝ ''«ինտենցիոնալիստներուհամայնավարներու»'', որոնք կը կարծեն, որ թուրքերը հայերու բնաջնջման ծրագրերծրագիրներ ուշ կը մտմտէին, իսկ [[19-րդ դար]]աւերջիավերջի եւ [[20-րդ դար]]ասկզբիասկիզբի իրադարձութիւնները կը համարուին [[1915]] թուականի հայերու զանգուածային բնաջնջման խաղափորձ, եւ ''«ֆունկցիոնալիստներու»'', որոնք կը կարծեն, որ իրադարձութիւնները կը կրէին բաւական դիպուածային բնոյթ եւ տեղի ունեցան [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]իպատերազմի ժամանակ ծագած հայկական վտանգի մասին պատկերացումներու ազդեցութեան ներքոյ։ Այսպէս, «ինտենցիոնալիստհամայնվար» Վահագն ԴադրեանըԴադրեանը՝ կարեւոր պատճառ կը տեսնէ հաւատամքի փոփոխութիւններուն անկարող ներկայացող իսլամի[[Իսլամ (արեւմտահայերէն)|իսլամ]]ի մէջ։ Դադրեանը իր հայացքները կը հիմնաւորէ անորմով, որ սպաննութիւնները հիմնականին մէջ, տեղի կ'ունենային Ուրբաթ օրուան աղոթքէնաղօթքէն ետք, որուն ընթացքին, մոլլաները հայերու դէմ ճիհատի կոկը կոչէին։ Անոր ընդդիմադիրները կը յակադարձին՝ օրինակ բերելով մուսուլմաններու կողմէն հայերուն օգնութիւնը եւ ընդգծելով այն փաստը, որ հայերու նկատմամբ բռնութիւնները Օսմանեան կայսրութեան մէջ, սկսան [[Թանզիմաթը արաբական երկիրներու մէջ|Թանզիմատի]] ժամանակաշրջանէն ետք, երբ կայսրութիւնը հրաժարեցաւ հոգեգոր օրէնքներու գերակայութենէն եւ կանգնեցաւ արդիականացման ճանապարհին։ «Ֆունկցիոնալիստներ» ՌոնալդՌոնալտ Սունին եւ ԴոնալդՏոնալտ Բլոքսհեմը, օրինակ, հայերուն վերացնելու պատճառները կը տեսնէին [[Սարիղամիշ (արեւմտահայերէն)|Սարիղամիշ]]ի մէջ, Օսմանեան կայսրութեան պարտութեան մէջ։ Վերլուծելով «ֆունկցիոնալիստներու» տեսակէտները՝ մէկ այլ ուսումնասիրող՝ Ասատուրեանը, կը նշէ, որ ցեղասպանութեան գաղափարները կը հասունանենհասունցնեն ընկերային տարբերակման հողի եւ կոլեկտիվնպատակ միֆերիունեցող միֆերու վրայ՝ յատուկ տիրող խումբին։ Այնուամենայնիւ ուսումնասիրողներու մէջ գոյութիւն ունի որոշակի համաձայնութիւն այն հարցի շուրջ, որ «վերջնական որոշում» ընդունուած է մինչեւ [[1915]] թուականի [[Վան]]իՎանի ապստամբութիւնը։ Այս բանավէճին մէջ, ծայրահեղ մոտեցումներ ունին Հայաստանի շատ պատմաբաններ՝ գտնելով, որ Օսմանեան կայսրութեան ողջ պատմութիւնը հայերու բնաջնջման նախերգանքն էր, եւ Թուրքիոյ պատմաբանները, որոնք մեծամասամբ կը մերժեն հայկական համայնքի նպատակաուղղուած ոչնչացումը<ref name="The Armenian Genocide: An Interpretation" /><ref name="Сюни, Ab Imperio">{{Հոդված|հեղինակ =Ronald Grigor Suny|վերնագիր =Dialogue on Genocide|հրատարակչությունհրատարակչութիւն =Ab Imperio:}}</ref><ref name="Bloxham-69-71">{{Գիրք|հեղինակ=Donald Bloxham|վերնագիր=The great game of genocide: imperialism, nationalism, and the destruction of the Ottoman Armenians|մեջբերվողմեջբերուող էջեր=69-71}}</ref>։
