«Հըզպալլա» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
Չ մանր-մունր, փոխարինվեց: → (74) |
Չ մանր-մունր, փոխարինվեց: → (11) |
||
Տող 23.
}}
'''Հեզբոլլահ'''<ref>Այլ գրադարձություններ՝ '''Հզբալլահ''', '''Հիզբոլլահ''', '''Հեզբալլահ''', '''Հիզբալլահ''' և '''Հիզբ [[Ալլահ]]'''։</ref> ([[արաբերեն]]՝ حزب الله, բառացի «[[Ալլահ|Աստուծո]] կուսակցություն»), [[շիա]] [[իսլամ]]իստական կուսակցութիւն և կազմակերպութիւն [[Լիբանան]]ում։<ref name="HG20Ak02">{{cite web |url=http://www.atimes.com/atimes/Middle_East/HG20Ak02.html |title=Hezbollah's transformation |first=Dahr |last=Jamail |publisher=Asia Times |date=2006-07-20 |accessdate=2007-10-23}}</ref> Հեզբոլլահը կը մատուցէ հասարակական ծառայութիւններ՝ գործակցելով [[դպրոց]]ներ, [[հիվանդանոց]]ներ, ինչպես նաեւ՝ հողագործական ծառայութիւններ հազարավոր լիբանանցի շիաների համար, և զորավոր ու կարևոր դեր կը խաղա լիբանանեան քաղաքականութիւնում։<ref name="CFR">{{cite web|url=http://www.cfr.org/publication/9155/hezbollah.html?breadcrumb=%2F |title=Hezbollah (a.k.a. Hizbollah, Hizbu'llah) |first=|last=|publisher=[[Council on Foreign Relations]]|date=2008-09-13|accessdate=2008-09-15}}</ref> Հեզբոլլահն [[արաբ]]ական և մահմեդական աշխարհում կը համարուի դիմադրական շարժում։<ref name="HG20Ak02" /> Սակայն մի քանի արևմտեան երկրներ, ամբողջութեամբ կամ մասամբ, Հեզբոլլահը կը
Հեզբոլլահն ստեղծւած է [[1982]] թուականին որպես ռազմական կազմակերպութիւն, ի պատասխան Լիբանանի ներխուժած [[Իսրայել]]ի, նպատակ ունենալով Լիբանանի [[քաղաքացիական պատերազմ]]ի ժամանակ դիմադրելու Իսրայելին։<ref name="HG20Ak02" /><ref name="bbc-hi-me">{{cite web|title=Who are Hezbollah| first=|last=|publisher=[[BBC News]] |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/4314423.stm |date=2008-05-21|accessdate=2008-08-15}}</ref> Անոր ղեկաւարները ներշնչւած են [[Այաթոլլահ]] [[Իմամ Խոմեյնի|Խոմեյնի]]ի կողմից, իսկ զորքերը մարզւել և կազմակերպւել են [[Իրանի հեղափոխական պահակներ]]ի մի քանակակազմի կողմէն։<ref name="nybooks">{{cite web|url=http://www.nybooks.com/articles/17060|title= In Search of Hezbollah|author=Adam Shatz|publisher=[[The New York Review of Books]]|date=ապրիլի 29, 2004|accessdate=2006-08-14}}</ref> Հեզբոլլահի [[1985]]-ի մանիֆեստը կը նշէ երեք յիմնական նպատակներ՝ Լիբանանում վերջ տալ գաղութաբնակութեանը, արդարութիւն հաստատել [[Ֆալանժ]] կուսակցութեան ոճրագործ անդամների նկատմամբ և Լիբանանում հաստատել իսլամական վարչակարգ։<ref name="The Hizballah Program">{{cite web |url=http://www.standwithus.com/pdfs/flyers/hezbollah_program.pdf |title=The Hizballah Program |publisher=provided by standwithus. com ([[StandWithUs]]) |author=author unknown|accessdate=2007-10-29|format=PDF}}</ref><ref name="Stalinsky">Stalinsky, Steven. [http://www.nysun.com/article/37184 "An Islamic Republic Is Hezbollah's Aim."] ''[[The New York Sun]]''. օգոստոսի 2, 2006։ Նոյեմբերի 1, 2007.</ref> Հեզբոլլահի ղեկավարները բազմաթիվ հայտարարութիւններ են արած Իսրաելի կործանման վերաբերեալ՝ Իսրաելը անուանելով «[[սիոնիստ]] էութիւն, որը կառուցւած է ուրիշների հողերի վրա»։<ref name="The Hizballah Program"/>
Տող 39.
=== 1980-ական թուականներ ===
Հիմնական նպատակը Հեզբոլլահի սկզբնական գործողութիւնների Իսրաելի գրաւման վերջ բերելն էր։<ref name="bbc-hi-me"/> Իսրաելը ռազմականորեն կը
Հեզբոլլահն [[անհամաչափ]] [[պարտիզան]]ական պատերազմ մղած է Իսրաելի դէմ։ Սկզբում, [[անձնասպան]]ական հարձակումներ կ՛օգտագործէ [[Իսրայելի պաշտնապության ուժեր]]ի (ԻՊՈւ) և Լիբանանից դուրս այլ իսրաելեան թիրախների դէմ։<ref name="pape">{{cite book |last=Pape |first=Robert |authorlink=Robert Pape |title=Dying to win: the strategic logic of suicide terrorism |loc=New York |publisher=Random House |isbn=1-4000-6317-5 |year=2005 }} Specifically: "Suicide Terrorist Campaigns, 1980-2003", Appendix 1. (Page 253 of Australian paperback edition, published by Scribe Publications)</ref> Հեզբոլլահն եղած է առաջին օգտագործողներից մէկը՝ մարտաւարական անձնասպան ռմբակոծումների, սպաննութիւնների և գերի բռնութեան օտար զինւորների իսլամական դիմադրութեան խումբերից [[Միջին Արևելք]]ում։<ref name=nybooks/> Աստիճանաբար, Հեզբոլլահն դարձած է ռազմական կազմակերպութիւն և օգտագործած է [[հռթիր]]ներ, [[Կատյուշա]]ներ և այլ հռթիր արձակողներ գերի բռնութեան<ref name="HCR190">{{cite web |url=http://thomas.loc.gov/cgi-bin/query/z?c101:H.CON.RES.190:|publisher=[[The Library of Congress]]|date=1989-08-04 |accessdate=2006-08-08 |title=Expressing the sense of the Congress over the reported murder of Lieutenant Colonel William Higgins and Hezbollah-sponsored terrorism.|author=H. CON. RES. 190, 1st session, 101st congress}}</ref><ref>[http://www.telegraph.co.uk/news/main.jhtml?xml=/news/2004/02/21/whizb21.xml&sSheet=/news/2004/02/21/ixworld.html Telegraph, 2004/2/21]</ref>, սպաննութիւնների<ref name="HCR190" /> և ռմբակոծումների փոխարէն։<ref name="Timeline: Lebanon">{{cite web|title=Timeline: Lebanon|date=2008-07-19|accessdate=2008-09-15|publisher=[[BBC News]]|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/country_profiles/819200.stm}}</ref><ref>[http://library.nps.navy.mil/home/tgp/hizbalah.htm United States Department of State, April 2005.]</ref><ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/low/dates/stories/July/26/newsid_2499000/2499619.stm| title=On this day|publisher=BBC News|date=1994-07-26|accessdate=2006-07-26}}</ref> Հեզբոլլահն եւս սպաննութիւնների և գերի բռնութեան վտանքի տակ եղած է Իսրաելի կողմէն։<ref name="Timeline: Lebanon" />
[[Լիբանանի քաղաքացիական պատերազմ]]ի ժամանակ, Հեզբոլլահն կռուած է [[Ամալ]] շարժումին դէմ կառավարման համար շիա շրջանների և անդադար հարձակած է [[Հարավային Լիբանան Բանակ]]ի (ՀԼԲ) վրա որը Իսրաելի դաշնակից էր։ Նաեւ, հակառակ այլ ոստիկանների պատերազմին ժամանակ, Հեզբոլլահն երբեք չէ մասնակցած հերձվածող կռիւների կամ [[Լիբանանի բանակ]]ի դէմ կռիւների։ Քաղաքացիական պատերազմի վերջերին [[1990]] թուականին, [[Սուրիա]]ն, որը կ՛իշխէր Լիբանանը այդ ժամանակին,կ՛արտոնէ Հեզբոլլահին որ պահի իր զենքերը և իշխի հարավաին Լիբանանում, հակառակ [[Տաիֆ համաձայնություն|Տաիֆ համաձայնութեան]] որը խնդրած էր ցրուէլ
=== 1990-ական թվականներ ===
Տող 57.
Հեզբոլլահն, Ամալի հետ, մէկն է երկու գլխաւոր քաղաքական կուսակցութիւններէն Լիբանանում որոնք կը ներկայացնէն շիա մուսուլմանների։ Նա կը տիրէ 14 աթոռ 128-ի վրա Լիբանանի խորհրդարաննում և անդամ է [[Դիմադրություն և Զարգացում բլոկ]]ին։ Ըստ Դանիէլ Լ. Բայմանի, Հեզբոլլահն «մի ամենազորաւոր քաղաքական շարժումն է Լիբանանում։»<ref>{{cite web|url=http://www.cfr.org/publication/16378/powerful_movement.html?breadcrumb=%2F|title=Hezbollah: Most Powerful Political Movement in Lebanon |first=|last=|publisher=[[Council on Foreign Relations]]|date=2008-05-29|accessdate=2006-09-15}}</ref> Հեզբոլլահն և Ամալը կը ներկայացնէն գրեթէ բոլոր լիբանանցի շիաները։<ref>{{cite web|url=http://www.pbs.org/frontlineworld/dispatches/lebanon.syria/seelye2.html|title=Lebanon's religious mix|first=Kate|last=Seelye|publisher=[[PBS]] [[PBS Frontline World|Frontline World]]|date=2005-04-01|accessdate=2006-07-28}}</ref> Սակայն, հակառակ Ամալի, Հեզբոլլահն չէ զինաթափված։ Նա կը մասնակցէ Լիբանանի խորհրդարանին։ 2005-ի Լիբանանի ընդհանուր ընտրութիւններին, նա շահած է 10.9% խորհրդարանի աթոռների։ Դիմադրութիւն և Զարգացում բլոկը, որի Հեզբոլլահն անդամ է, շահած է բոլոր 23 աթոռները Հարավային Լիբանանում և ընդհանուրով 35 աթոռ, կամ 27.3% խորհրդարանի աթոռների ընդհանուր Լիբանանի։<ref>Lebanon: Angus Reid Global Monitor</ref> Երբ մունիցիպալ ընտրութիւնները տեղի են ունեցած առաջին կեսին 2004-ի, Հեզբոլլահն շահել է 21% բոլոր շրջանների։<ref name="cobbanBR30_2"/>
Հեզբոլլահն եղած է [[Մարտի 8 Միություն|մարտի 8 միութեան]] գլխաւոր կուսակցութիւններէն մէկը, մարտ 2005 թթւականի քաղաքական մթնոլորտի հակադրութիւնից իվեր։ Չնայած որ Հեզբոլլահն կը միանա նոր կառաւարութիւննը 2005 թուականին, նա կը մնա խստորեն դէմ [[Մարտի 14 Միություն|մարտի 14 միութեան]]։<ref>[http://www.mideastmonitor.org/issues/0604/0604_1.htm The Counter-revolution of the Cedars]</ref> Նոյեմբեր 2006 թուականին, Հեզբոլլահն, [[Ազատ Հայրենասիրական Շարժում]]ը (ԱՀՇ) և Ամալը միասնաբար պահանջած են հաստատումը ազգաին միութեան կառավարութեան<ref>[http://www.naharnet.com/domino/tn/NewsDesk.nsf/0/A96138992550D16AC2257219001A2043?OpenDocument "Nasrallah Warns of 'Street Demonstrations' if National Unity Government is not Formed"]</ref><ref>[http://archive.gulfnews.com/articles/06/10/15/10075244.html "Aoun calls for national unity government"]</ref> ուր պահանջած են վաղ ընտրութիւններ և մէկ երրորդը նախարարների կաբինետի աթոռների որը նրանց
== Ռազմական գործողութիւններ ==
Տող 63.
Հեզբոլլահն ունի մի ռազմական ճիւղ ճանաչված «Ալ-Մուքավամա ալ-Իսլամիյա» («Իսլամական դիմադրութիւնը») անունով և հաւանաբար երաշխաւորն է մի քանի աւելի փոքր ռազմական կազմակերպութիւնների՝ ներառեալ «Ընկճւածների կազմակերպութիւնը», «Հեղափոխական արդարութեան կազմակերպութիւնը», «Արդարութիւն սխալի դեմ կազմակերպութիւնը» եւ «[[Մարգարե]] [[Մուհամեդ]]ի հետեւորդները»։<ref name='USDbackground2801'>{{cite web|url=http://www.state.gov/s/ct/rls/rpt/fto/2801.htm|title=Background Information on Foreign Terrorist Organizations|author=US Department of State|date=1999-10-08|accessdate=2007-02-05|archiveurl=http://web.archive.org/web/20020327121139/http://www.state.gov/s/ct/rls/rpt/fto/2801.htm|archivedate=2002-03-27}}</ref><ref name="canadag20030213-137">{{cite web|url=http://canadagazette.gc.ca/partII/2003/20030213-x/html/sor53-e.html|author=Canada Gazette|title=Canada Gazette Vol. 137, no 1|date=2003-02-12|accessdate=2006-07-25}}</ref>
ՄԱԿ-ի 1559 որոշում -ը կոչ կ՛ուղղէ Հեզբոլլահի զինաթափման<ref>{{cite web|url=http://daccess-ods.un.org/access.nsf/Get?Open&DS=S/RES/1559%20(2004)&Lang=E&Area=UNDOC|title=Resolution 1559 (2004)|author=[[United Nations Security Council]]|date=2004-09-02|accessdate=2007-05-01|quote=3. Calls for the disbanding and disarmament of all Lebanese and non-Lebanese militias}}</ref> [[Տաիֆի համաձայնություն|Տաիֆի համաձայնութեան]]ը Լիբանանի քաղաքացիական պատերազմի վերջաւորութեան հէտ։ Հեզբոլլահն դատապարտել և չեղյալ հայտարարած է ՄԱԿ-ի որոշումը։<ref>{{cite web|url=http://www.terrorism-info.org.il/malam_multimedia/html/final/eng/eng_n/hez_e0905.htm|title=Hezbollah has no intention to disarm|author=Intelligence and Terrorism Information Center at the Center for Special Studies (Israeli)|date=2005-09-07|accessdate=2007-05-01}}</ref> Խնդիրը աճեցված է 2006 թուականի ռազմական հակամարտութիւնից ետք Իսրաելի հէտ։ Հեզբոլլահի որոշումը չզինաթափվելու կը
=== Մահապարտ յարձակումներ և յափշտակումներ ===
1982-ից 1986 թուական, 36 մահապարտ յարձակումներ տեղի ունեցած են Լիբանանում ամերիկեան, ֆրանսիական և իսրաելեան զորքերի դէմ 41 անձերի կողմէն ձախական քաղաքական հավատքներով և երկու գլխաւոր կրոնքներից՝<ref>[http://amconmag.com/2005_07_18/article.html "... eight were Islamic fundamentalists. Twenty-seven were Communists and Socialists. Three were Christians]. The American Conservative, July 18, 2005. Verified 22nd June 2008.</ref> սպանելով 659 անձ։<ref name="pape"/> Հեզբոլլահն կը մեղադրւէ կազմակերպելով այս յարձակումների մի քանիսն բայց կը ժխտէ որեւէ մասնակցութիւն։<ref>Sites, Kevin (Scripps Howard News Services). "[http://www.redding.com/redd/nw_columnists/article/0,2232, REDD_17528_4389698,00.html Hezbollah denies terrorist ties, increases role in government]" 2006-01-15</ref><ref>"[http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/shows/target/etc/cron.html Frontline: Target America: Terrorist attacks on Americans, 1979-1988]", PBS News, 2001. Վերցված է Փետրվարի 4 2007</ref><ref name="leb1">[http://www.lebanon.com/news/local/2003/3/20.htm Hezbollah again denies involvement in deadly Buenos Aires bombing BEIRUT, Մարտի 19 (AFP)]</ref> Այս յարձակումների ներառած են [[1983 թվականի ամերիկեան դեսպանատան պայթիւն]]ը ([[Իսլամական Ջիհադ Կազմակերպութիւն]]ից),<ref name="Ini">[http://camera.org/index.asp?x_context=2&x_outlet=118&x_article=1148 "Timeline of Hezbollah Violence."] ''[[Committee for Accuracy in Middle East Reporting in America|CAMERA: Committee for Accuracy in Middle East Reporting in America]]''. Հուլիսի 17 2006. Նոյեմբերի 18 2006. Later reprinted in ''On Campus'' magazine's Fall 2006 issue and attributed the article to author Gilead Ini.</ref> [[1983 թվականի Բեյրութի զորանոցի պայթիւն]]ը (Իսլամական Ջիհադ Կազմակերպութիւնից),<ref name="Ini"/><ref name="c">[http://www.cfr.org/publication/9155/#6 Hezbollah] CFR. org Staff, the US [[Council on Foreign Relations]], 2006-07-17</ref><ref name="cd">[http://web.archive.org/web/20020616122328/http://www.cdi.org/terrorism/hezbollah.cfm Terrorism - In the Spotlight: Hezbollah (Party of God)] Michael Donovan, [[Center for Defense Information]] cdi.org, 2002-02-25</ref><ref name="NRO">[http://article.nationalreview.com/?q=ZDczZDYxYTE2MDAxYWU3ODc1ZjEwZTVkMTcyMDhlYmE= "an official with the Iranian Intelligence Service in Tehran phoned the Iranian ambassador in Damascus and issued an order to have them killed...We know about the phone call because it was intercepted by the National Security Agency.....The Hezbollah operative in charge was [[Imad Fayez Mughniyeh]]"] National Review Online, Clifford D. May, Iran’s War.</ref> և զանազան յարձակումներ [[Իսրաել Պաշտպանություն Զորքեր]]ի (ԻՊԶ) և Հարավաին Լիբանան Բանակի (ՀԼԲ) վրա հարավաին Լիբանանում։<ref name="pape"/> Այս ժամանակաշրջանում նաեւ տեղի է ունեցած
Լիբանանից արտասահման, Հեզբոլլահն կը
== Արտաքին հարաբերութիւններ ==
Տող 77.
Հեզբոլլահն ունի մոտ հարաբերութիւններ Իրանի հէտ։<ref>[http://www.opendemocracy.net/globalization/hizbollah_3757.jsp A Lebanese fragment: two days with Hizbollah]</ref> Նա նաեւ հարաբերութիւններ ունի [[Ալաուի]] ղեկավարութեան հէտ Սուրիայում, հատուկորեն Նախագահ [[Հաֆեզ ալ-Ասադ]]ի (մինչեւ իր մահը [[2000]] թուականին) և իր զավակին ու ժառանգորդին [[Բաշար ալ-Ասադ]]ի հէտ։<ref>[http://www.mideastmonitor.org/gambill/050304.htm Syria and Hezbollah: A Loveless Alliance]</ref> Հեզբոլլահն նաեւ հայտարարած է իր կողմնակցութիւնը [[ալ-Աքսա ինտիֆադա]]յի համար։
Շատ փաստ չիկա որ Հեզբոլլահն կապ է հաստատած կամ համագործած է ալ-Քաիդաի հէտ։<ref name=autogenerated7>[http://meria.idc.ac.il/journal/2002/issue3/jv6n3a5.html Tehran, Washington, And Terror: No Agreement To Differ] by A. W. Samii, ''[[Middle East Review of International Affairs]]'', Volume 6, No. 3, Սեպտեմբերի 2002 - citing Al-Majallah, Մարտի 24-Մարտի 30, 2002 և Al-Watan Մարտի 19, 2002</ref> Հեզբոլլահի ղեկավարները կը
Հակառակ ասոր, ԱՄՆ-ի հետախուզական պաշտոնեաներ ենթադրութիւն արած են որ շփում է եղած Հեզբոլլահի և Քաիդայի անդամների միջեւ որոնք փախած են [[Աֆղանստան]]ից Լիբանան։.<ref>{{cite web|url=http://www.cbsnews.com/stories/2002/07/26/attack/main516585.shtml|author=CBS News|title=Terrorism Alliance?|date=2002-07-26|accessdate = 2006-07-26}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.cnn.com/2003/WORLD/meast/08/13/iraq.terror/|publisher=CNN World News|author=Mike Boettcher, Henry Schuster|title=New terror alliance suspected in Iraq|date=2003-08-13|accessdate = 2006-07-26}}</ref>
== Մեդիաի գործողութիւններ ==
Հեզբոլլահն
Հեզբոլլահի հեռուստատեսութեան կայան ալ-Մանար ծրագիրներ կը՛ հաղորդէ որոնց նպատակն է ներշնչելու անձնասպանական յարձակումներ [[Գազա]]յում, [[Արևմտեան Ափ]]ում և [[Իրաք]]ում։<ref name="In the Party of God">{{cite news |url=http://www.jeffreygoldberg.net/articles/tny/a_reporter_at_large_in_the_par.php | title = IN THE PARTY OF GOD Are terrorists in Lebanon preparing for a larger war? by Jeffrey Goldberg | publisher = [[The New Yorker]] | date = Հոկտեմբերի 14, 2002 | accessdate = 2007-03-03 }}</ref><ref>{{cite news | url =http://www.nationalreview.com/comment/jorisch200412220812.asp | title = Terrorist Television Hezbollah has a worldwide reach | publisher = [[National Review Online]]|date = Դեկտեմբերի 22, 2004 | accessdate = 2006-08-22 }}</ref><ref>{{cite news | url =http://www.meib.org/articles/0304_l1.htm | title = Al-Manar and the War in Iraq | publisher = Middle East Intelligence Bulletin | month = Ապրիլ | year = 2003 | accessdate = 2006-08-24 }}</ref> Ալ-Մանարը արգելուած է [[Ֆրանսիա]]յում կայանին [[Հոլոքոստ]]ի [[Հոլոքոստի ժխտում|ժխտման]] պատճառով, ինչ որ Ֆրանսիաի օրենքի դէմ է։<ref>[http://www.conseil-etat.fr/ce/jurispd/index_ac_ld0460.shtml Ամբողոջութեամբ տեղեկութիւնները որոշումին (ֆրանսերեն)]</ref><ref>[http://www.conseil-etat.fr/ce/actual/index_ac_lc0418.shtml Press Release (ֆրանսերեն)]</ref><ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/4093579.stm France pulls plug on Arab network]</ref> [[Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ]]ը նկատում է ալ-Մանարը որպես ահաբեկչական կազմակերպութիւն։<ref>Bureau of International Information Programs, U.S. Department of State (Դեկտեմբերի 14, 2004). [http://usinfo.state.gov/xarchives/display.html?p=washfile-english&y=2004&m=December&x=20041217125030sjhtrop0.2467462 "United States Adds Al-Manar TV Network to Terrorism List"]. Ստացուած է Փետրվարի 28, 2007.</ref>
|