«Հունգարիա» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

|calling_code = +36

}}

 

Տարածութիւնը 93 030 քմ ² է, բնակչութիւնը 9 897 541<ref><small>Gazetteer, Աշխարհի Բնակչութիւնը Ըստ Երկիրներու՝ Վերին 100 (2015) http://www.geoba.se/population.php Վերցուած է 2016 Յունուար19ին</small></ref>: Մայրաքաղաքը՝ [[Պուտափեշտ]]։

 

=== Հունկարիոյ Հանրապետութիւն ===

 

[[1939]]-ին Հունկարիան միացավ Հակա-ինտերնեան պակտին, իսկ [[1940]]-ին՝ [[Պեռլին]]ի պակտին։ Մասնակցեցաւ Չեխոսլովաքիոյ անդամահատմանը ([[1938]]—[[1939]])՝ ստանալով Ալովաքիոյ մէկ մասը, Անդրկարպատեան [[Ուքրաինա|Ուքրաինան]] եւ Հիւսիսային Թրաեսիլուանիան։ Որպէս ֆաշիստական Գերմանիոյ դաշնակից-արբանեակ մասնակցեցաւ Հարաւսլավիոյ եւ [[ԽՍՀՄ]]-ի վրայ հարձակումներուն։ [[Մարտ]] [[1944]]-ին գերմանական զորքերը բռնատիրեցին Հունկարիան՝ երկրին մէջ հաստատելով Ֆ. Սաւաշիի ահաբեկչական վարչակարգը։ [[Հոկտեմբեր]][[1944]]-ին սովետական զորքերը մտան Հունկարիա, [[22 Դեկտեմբեր]]-ին Գեբրեցենի մէջ կազմուեցաւ Ազգային ժամանակաւոր կառավարութիւն, որ պատերազմ յայտարարեց հիթլերեան Գերմանիոյ։ [[Ապրիլ 4]][[1945]]-ին սովետական բանակը աւարտեց Հունկարիոյ ազատագրումը։ Համադեմոկրատական յեղափոխութիւնը վերաճեց սոցիալիստականի։ [[25 Սեպտեմբեր]][[1945]]-ին Հունկարիան դիվանագիտական հարաբերութիւններ հաստատեց [[ԽՍՀՄ]]-ի հետ։

 

[[1 Փետրուար]][[1946]]-ին Հունկարիան հռչակուեցաւ հանրապետութիւն։ Յեղափոխական վերափոխումներու եւ հետադիմական ուժերու շախշախման հետեւանքով երկրին մէջ հաստատուեցան ժողովրդական դեմոկրատ կարգեր։ [[1945]]—[[1949]]-ին վերցուեցաւ ֆաշիստական պետութեան ապարատը, ազգայնացուեցան արտադրական ձեռնարկութիւնները եւ դրամատուները, տեղի ունեցաւ ագրակային բարենորոգում։ [[1949]]-ին ուժի մէջ մտաւ սահմանադրութիւնը, որ իրաւաբանօրէն ամրապնդեց հունկարական աշխատաւորներու սոցիալ-տնտեսական նուաճումները եւ Հունկարիան հռչակեց ժողովրդավարական հանրապետութիւն։ Առաջին հնգամեայ ծրագիրի ([[1950]]—[[1954]]) կատարման ընթացքին վերցուեցաւ արտադրական հետամընացութիւնը, ստեղծուեցան արդտադրական նոր կեդրոննէր, Հունկարիան դարձաւ արուեստա-ագրակային պետութիւն։ Հունկարացի ժողովուրդը յաջողութեամբ կ'իրականացուէր սոկէոշ գլուխ Բուղայի դղեակէն, կարմիր մարմար սոցիալիստական շինարարութիւն` օգտուելով Սովետական Միութեան եղբայրական աշակցութիւնէն եւ անշահախնդիր օգնութիւնէն։ Բանուորա-գիւղացիական կառավարութիւնը. Կադարի ղեկավարութեամբ դիմեց Սովետական Միութեան օգնութեանը։ Հունկարիոյ մէջ գտնուող սովետական զօրքերը հունկարական յեղափոխական ուժերու հետ միասին ճնշեցին հակայեղափոխութիւնը եւ պահպանեցին սոցիալիստական նուաճումները։ ՀԱԿ վերակազմուեցաւ մարքսիզմ-լենինիզմի սկզբունքներուն հաւատարիմ հունկարական սոցիաւիաոական բանուորական կուսակցութեան (ՀՍԲԿ):Ժողվրդավարական տնտեսութեան զարգացման եռամեայ ([[1958]]—[[1960]]), ապա հնգամեայ ([[1961]]—[[1965]]) ծրագիրներու կատարման շնորհիվ Հունկարիոյ մէջ աւարտեցաւ գիւղատնտեսութեան սոցիալիստական վերակառուցումը, իրականացուեցաւ մշակութային յեղափոխութիւն եւ կառուցուեցան սոցիալիզմի հիմքերը։ Յաջողութեամբ կատարուեցաւ նաեւ երրորդ հնգամեայ ծրագիրը ([[1966]]—[[1970]]), մուտք գործեց ժողովրդավարական տնտեսութեան կառավարման նոր մեթոտ, որուն նպատակն էր՝ ամրապնդել եւ կատարելագործել ծրագրագորումի սոցիալիստական կարգը, բարձրացնել արտադրութեան արդիւնաւետութիւնն եւ աշխատաւորներու նիւթական շահագրգռուածութիւնը։ ՀՍԲԿ XI համագումարը ([[Մարտ]][[1975]]-ին ) ամփոփեց չորրորդ հնգամեայ ծրագրի ([[1970]]—[[1975]]) արդիւնքները եւ նշեց Հունկարիոյ մէջ զարգացած սոցիալիստական հասարակարգի կառուցման խնդիրները առաջիկա 15—20 տարուա համար, սահմանեց հինգերորդ հնգամեակի ([[1976]]—[[1980]]) հիմնական ցուցանիշները։ Հունկարիան ՏՓ1ս-ի անդամ է ([[1949]]), [[Վարշավա]]յի պայմանագրի մասնակից ([[1955]]): Սոցիալիստական համագործակցութեան միւս երկիրներուն հետ միասին հետեւողականորէն կը պայքարի սոցիալական տարբեր կարգ ունեցող պետութիւններու խաղաղ գոյակցութեան համար, հանդէս գալով օգուտ միջազգային լարուածութեան թուլացման, զինաթափման եւ ընդհանուր խաղաղութեան։ Հունկարիոյ արտաքին քաղաքականութեան անկիւնաքարը Սովետական Միութեան հետ անխախտ բարեկամութիւն եւ սովետա-հունկարական համագործակցութեան անշեղ զարգացումն է։ [[1976]]—[[1978]]-ին ստորագրուած են սովետա-հունկարական շարք մը նոր համաձայնագրեր տնտեսկան համագործակցութեան վերաբերեալ։

== Անունը ==

Երկիրին անունը կու գայ ազգին անունէն, նոյն բանաձեւով հունկարերէն Magyarország անունն է, -ország վերջավորութիւնը կը համապատասխանէ հայերէնի -ստանը: Այլազգիները հիմնականը երկիրին անունին համար կ'օգտագործեն հունկար, ունկար ձեւերը, անգլերէն՝ Hungary, գերմաներէն՝ Ungarn, ֆրանսերէն՝ Hongrie, վրացերէն՝ უნგრეთი <small>[ունկրէթի]</small>, պուլկարերէն՝ Унгария, յունարէն՝ : Քիչ մը կը տարբերուէն ուքրաիներէն՝ Угорщина <small>[ուկորշչինա]</small> եւ ռուսերէն՝ Венгрия <small>[վէնկրիեա]</small> անունները: Կարգ մը այլ լեզուները հիմք ընդունած են ազգին անունին մաճար, մատեար ձեւերը, թուրքերեն՝ Macaristan <small>[մաճարիսթան]</small>, սերպերէն՝ Маарска, չեխերեն՝ Mad'arsko, ղազախերէն՝ Мажарстан:

== Աշխարհագրութիւն ==

Հունկարիան կը գտնուի եւրոպայի կեդրոնը։ Մայրաքաղաքը Պուտափեշտն է։ Հիւսիսէն կը սահմանակցի [[Սլովաքիա]]յին, [[Ուքրաինա]]յին, արեւմուտքէն՝ [[Աւստրիա]]յին եւ [[Սլովենիա]]յին, Հարաւէն՝ [[Սերպիա]]յին եւ [[Քրուաթիա]]յին, Արեւելքէն [[Ռոմանիա]]յին։

 

:{|

|-

|

*Եաս-Նատյքուն-Սոլյնօք՝ 386 752 բնակիչ<br />

Հունկարիան արուեստա-ակրարային երկիր է։ 1976-ին ժողովրդավարական տնտեսութեան մէջ զբաղուածներու 44% ֊ը բաժին կ'իյնար արդիւնաբերութեան, 21%-ը՝ գիւղատնտեսութեան։

== Պետութեան Կառուցուածքը ==

Հունկարիան խորհրդարանական ժողովրդավարական երկիր մըն է: <br />

Խորհրդարանը կը կոչուի Պետական Ժողով, որուն անդամներու ընտրութիւնները կը կայանան չորս տարին մեկ: Կառաւարութեան գլուխը կը համարուի վարչապետը: <br />