«Հռոմէական Կայսրութիւն» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
Չ կետադրական, փոխարինվեց: : → ։ (13) |
No edit summary |
||
Տող 10.
Արեւմտեան Հռոմէական կայսրութիւնը դադրեցաւ գոյութիւն ունենալէ 476 թ., երբ վերջին կայսր Հռումուլուս Աւկուսդուլուսը ստիպուած եղաւ գերմանացի վարձկաններու առաջնորդ Օտոագրին ճանչնալ որպէս կայսր։ Արեւելեան հատուածը կամ [[Բիւզանդական կայսրութիւն]]ը շարունակեց գոյատեւել եւ նոյնիսկ պահ մը վերականգնած էր Հռոմէական կայսրութեան երբեմնի հզօրութիւնը։ Բիւզանդական կայսրութիւնը կործանեցաւ [[1453 թ.]], երբ մայրաքաղաք [[Կոստանդնուպոլիս]]ը գրաւուեցաւ օսմանեան-թուրքերուն կողմէ եւ սպանուեցաւ վերջին կայսր [[Կոստանդին ԺԱ]]-ը<ref>Asimov, p. 198.</ref>։
=== Կայսր ===
Կայսրի ղեկավարութեան հեղինակային իրաւունքները կը բաժնուին երկու ճիւղերու՝ «ատենակալական իրաւունք կամ հեղինակութիւն » (potestas tribunicia) (անգլ.՝ tribunician) եւ «փոխնահանգի, փոխկուսակալի կամ փոխհիւպատոսային բացարձակ հեղինակութիւն» imperium proconsulare)<ref name="Աբբոտ, 342">Աբբոտ, 342</ref>։ Ատենակալական հեղինակութիւնները (որոնք նման էին հանրապետութեան «փլէպէյներ Plebs , Plebeians » «tribune of the plebs, tribune of the people» իրաւազուրկ եւ կամ ստորադաս դասակարգի ատենակալի իրաւունքներուն) (փլէպէյներ Plebs , Plebeians լատ.՝ հին հռոմի քաղաքականապէս իրաւազուրկ դասակարգ կամ ամբոխ) կայսրին իրաւունք կամ հեղինակութիւն կու տային ղեկավարելու ամբողջ քաղաքացիական կառավարման համակարգը, ներառեալ ծերակուտական ժողովը (Senate)<ref name="Աբբոտ, 342">Աբբոտ, 342</ref>։
անթիհիւպատոսական իրաւունքները (imperium proconsulare) (որոնք նման էին հանրապետական շրջանի ռազմական գործիչներու իրաւունքներուն) իրեն կու տային բանակը կառավարելու հնարաւորութիւն։ Ան ունէր նաեւ պատերազմ յայտարարելու կամ ալ պայմանագիր կնքելու իրաւունքref name="Աբբոտ, 345">Աբբոտ, 345</ref>։
Կայսրը իրաւունք ունէր նաեւ կառավարելու ծերակուտական (Senate) կազմը, կրօնական հաստատութիւնները եւ, որպէս կայսր, ան միշտ կը համարուէր «Փոնթիֆէքս Մաքսիմուս» (ծայրագոյն Քահանայապետ) եւ չորս գլխաւոր քահանայապետներէն մէկը<ref name="Աբբոտ, 345" /><ref name="Աբբոտ, 354">Աբբոտ, 354</ref>։ Ի հարկէ, իրաւունքներու նման տարբերակը ժամանակի ընթացքին կորսնցուց իր նշանակութիւնը եւ կայսրին [[Իշխանութիւն|իշխանութիւն]]ը դարձաւ նուազ սահմանադրական եւ առաւել [[Միապետութիւն|միապետական]]<ref name="Աբբոտ, 341">Աբբոտ, 341</ref>։
[[Կայսր (արեւմտահայերէն)|Կայսր]]ի իշխանութեան յենարանը բանակն էր։ Զինուորները կը վճարուէին կայսերական գանձարանէն եւ ամէն տարի հաւատարմութեան երդում կու տային կայսրին, որ կը կոչուէր ուխտ «սաքրամենթում sacramentum» (Sacrament)<ref>{{cite book|title=The Complete Roman Army|first=Adrian |last=Գոլդսվորտի|chapter =The Life of a Roman Soldier|page=80|isbn=0-500-05124-0|year=2003|publisher=Thames & Hudson|location=London}}</ref>:
Կայսրի մահէն ետք սովորաբար խառնաշփոթութիւն յառաջացաւ։ Ծերակուտական կազմը իրաւունք կամ հեղինակութիւն ունէր հռչակելու նոր կայսր, սակայն կայսրերուն մեծ մասը ինք կ՝ընտրէր իր ժառանգորդը՝ սովորաբար հարազատներէն որեւէ մէկուն։ Ո՛չ մէկ կայսրը չէր կրնար գահին երկար մնալ առանց Փրեթորական (Pretorian) պահակախումբին եւ լեգէոններու (legions - հետեւակ՝ 400 – 600 ձիաւոր) աջակցութեան։ Որոշ կայսրեր, անոնց համակրանքը շահելու նպատակով, զինուորներուն կը վճարէին յաւելեալ նուիրատուութիւններ՝ այսպէս կոչուած «donative» պարգեւ։
== Ծանօթագրութիւններ ==
| |||