«Ուրմիոյ Լիճ» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
Չ Բոտ: կոսմետիկ փոփոխություններ |
|||
Տող 2.
[[Պատկեր:Lake urmia 1984.jpg|մինի|աջից]]
[[Պատկեր:Urmia lake drought.gif|մինի|աջից]]
'''Ուրմիոյ Լիճ''' նաեւ Ուրմիա (անուն՝ Կապուտան Լիճ), անհոսք աղի լիճ [[Իրան]]ի հիւսիս-արեւմուտքը: Կոչուած է նաեւ Թիլ: Յունական աղբիւրներէն յիշատակուած է [[Մանթիա]], [[Մեդի]], [[Սպաուտայ]] անունները, որոնք նոյնպէս կը նշանակեն կապոյտ:
Հայկական լեռնաշխարի, ինչպէս նաեւ ողջ Մերձաւոր Արեւելքի 3 խոշոր լճերէն ամենամեծն էր մինչեւ 20-րդ դարու վերջը: Լիճ թափուող գետերու ջուրն անխնայ օգտագործելու պատճառով Ուրմիոյ մակերեսը զգալիորէն կրճատեւել, ափերը աղակալելած են կտրուկ բարձրացած է ջրի աղիութիւնը: Այդ պատճառով առաջնութիւնը զիջած է Հայկական լեռնաշխարհի մէկ այլ լճի՝ [[Վան]]ին: Այժմ [[Իրանի Իսլամական Հանրապետութեան]] կառավարութիւնը նախաձեռնած է [[Արաքս]]ի ջրերու մաս մը ողղել Ուրմիոյ լիճին<ref>[http://168.am/2013/07/29/256380.html Իրանը սկսել է Արաքս գետի ջրերն Ուրմիո լիճ ուղարկելու նախագծի իրագործումը]</ref>:
Լիճն ուսումնասերած են Վ.Վ. Բոգաչեւը, Գ. Ռիբենը, Կ.Ն. Պաֆենհոլցը եւ ուրիշներ: Անոնք կ'ենթադրեն, որ լիճն առաջներուն կը հոսուն եղած է դէպի [[Կասպից ծով]]՝ [[Ամարդոս]] (Սեֆիտռուդ) գետի միջոցով: Սոհունդ լեռան արտավիժմամբ կապը Կասպից ծովի հետ կտրուած է: Կարծիք կայ, որ Կապուտանը Խօյի դաշտով կապ ունեցած է Արաքսի հետ: Լճափից դէպի Խօոյ քաղաքը գնացող ճանապարհին կան դարավանդներու հետքեր, որ հիմք կու տայ կարծելու, որ լճէն գէտ դուրս եկած է Կարաթափա լեռնացնքով թափուած է Արաքսի մէջ: Մէկ այլ փաստ Թավրիզի մօտ Կարմիրջուր (Աջի) գեսի վրայ կան բարձր դարավանդեր, որոնք դէպի լիճն աստիճանաբար կը ցածրանան, կը մտնեն լճագետային նստոաւծքներու տակ: Այսինքն՝ շրջապատի լեռները կը բարձրանան, գոգավուրութեան յատակ կ'իջնէ՝ կապուած դեկդոնական շարժումներու հետ:
Լճի երկարութիւնը 140 քմ է, մակերեսը՝ մօտ է 5800 քմ2, խորութիւնը՝ մինչեւ 15 մ, աւազանը՝ մօտ 50000 քմ2: Կը գտնուի դեկդոնական իջուածքը, 1275 մ բարձրութեան վրայ:
Գարնանը մակարդակը կը բարձրանայ: Կը սնտուի անմիջապէս լճի մակերեսին թափուող տեղումներով, գգետերու միջոցող եւ մասամբ ստորերկրեայ ջրերով: Կապուտան կը թափուին բազմաթիւ գետեր: [[Սալմաստի գետը]], [[Ջահատու]], [[Կարմիրջուր]] (Աջի), [[Կադեր, Մարի]] (Բարանդուզ), [[Նազլու]]՝ Համեմատաբար խոշոր գետերը լճափին դելտաներ կ'առաջացնեն: Գետերու դելտաները հաճախ ճահճացած են՝ բերուած տիղմի պատճառով, հատկապէս Զագրոսի համակարգէն իջնող գետերը, ունենալով մեծ անկում կը կատարեն ուժեղ Էրոզիա եւ կը բերեն մեծ քանակութեամբ տիղմ:
Աղիութիւնը շատ բարձր է՝ 150-250% է, հիմնականը քլորիդներ են, որ ափամերձ մասերը ամրանը կը հանդիպին ինճնանըստ աղի կամ աղուտներու ձեւով: Ծանծաղ մասերը աղը կը նստի նաեւ ձմռանը, երբ ջերմաստիճանն կ'իջնէ եւ ջրի թուծողոկանութիւնը կը թուլանայ: Ամռանը ջրի ջերմաստիճանի բարձրացման հետ մեկտեղ աղի մաս մը նորէն կը լուծուի եւ աղիութիւնը կը մեծնայ: Աղիութեան պատճառով կենդանական աշխարհը գրեթէ կը բացակայի: Ձկները չկան, կան միայն մանր խեցգետնամաններ եւ որոշ ջրիմուռներ:
Լճի մերձակայքի կլիման շատ չորային է եւ անհրապոյր: Քամու դէպքը օդը հագեցած է աղի փոշով: Լճի ափերուն կան բուժիչ ցեխեր եւ լճի հատակից անուշահամ ջերմուկներ:
| |||