|
| կայք = http://berlin.de/
}}
Պերլինը ([[Գերմաներէն|գերմաներէն]]՝ Berlin), [[Գերմանիա (արեւմտահայերէն)|Գերմանիոյ]] մայրաքաղաքը։ Այն [[Գերմանիա (արեւմտահայերէն)|Գերմանիոյ]] ամենախոշոր քաղաքն է թէ՛ տարածքով, թէ՛ բնակչութեան քանակով։ [[Լոնդոն|Լոնտոն]]էն հետոյ, ՊեռլինըՊերլինը [[ԵՄ]] (Եւրոպական Միութիւն) երկրորդ խոշոր քաղաքն է։ Պերլինը [[Գերմանիա (արեւմտահայերէն)|Գերմանիոյ]] 16 դաշնային երկրներէն մէկն է։ Բնակչութիւնը 2010 թուականին կը կազմէր 3 440 441 մարդ։ Պերլինը տարածուած է [[Շփրէ]] գետի ափին։
== Պատմութիւնը ==
Շուրջ [[1200]] տարի ներկայ ՊեռլինիՊերլինի տարածքի մէջ տեղակայված եղել են երկու առեւտրային հաստատություններ՝ [[Քյոլն]]ը (գերմ.՝ Köln) ևեւ Պեռլինը։Պերլինը։ Որպես իրավական քաղաք, հստակ տարեթիվ չիկա։ [[Քյոլն]]ի՝ որպես քաղաքի մասին կը հիշուի դեռեւս [[1237]] թ., իսկ ՊեռլինիՊերլինի մասին՝ 1244 թ․։ 1307 թվականին քաղաքները միավորվեցան մեկ ադմինիստրատիվ միութեան մէջ։ 1400 թվականին միավորված Բեռլինի բնակչութիւնը կը կազմէր 8000 մարդ։ ՊեռլինըՊերլինը եղած է Պրուսիայի մայրաքաղաքը ևեւ միայն Գերմանիայի կայսրութեան ստեղծումեն հետոյ դարձած է նաևնաեւ նրա մայրաքաղաքը։
▲== Հայերը ՊեռլինումՊերլինի մէջ ==
Պեռլինի մէջ հայերը հաստատվել են XIX դարի վերջը – XX դարի սկիզբը։ Իրենք գլխավորապես Պեռլինի համալսարանի և այլ ուսումնական հաստատութիւններու ուսանողներ էին, որոնցմէ շատերը հետագայում դարձել են հայ մշակույթի և գիտութեան ականավոր գործիչներ։ 1878 թ-ին այստեղ տեղի ունեցած է Պեռլինի վեհաժողովը։ Պեռլինի Ռ. Շմիդտի մասնավոր կոնսերվատորիաի մէջ և համալսարանի մէջ սորված է հայ մեծանուն երաժշտագետ, խմբավար և կոմպոզիտոր Կոմիտասը։ ▼Նույն ժամանակաշրջանին Պեռլինի մէջ գործած են հայ քաղաքական կուսակցութիւններու (ՀՀԴ, Հայ սոցիալ դեմոկրատներ) խմբակներ, հիմնված են մի շարք հասարակական ու մշակութային կազմակերպութիւններ և ընկերութիւններ, 1914 թ-ին՝ Գերմանա-հայկական ընկերութիւնը։ ▼1920 թ-են Պեռլինի համալսարանի հնդեվրոպական լեզուներու ֆակուլտետի մէջ կը գործէ հայկական բաժին։ Քաղաքին մէջ կա Հայկական փողոց։ ▼1921 թ-ի մարտի 15-ին Պեռլինի մէջ ժողովրդական վրիժառու Սողոմոն Թեհլիրեանը գնդակահարած է Հայոց ցեղասպանութեան կազմակերպիչներեն՝ Թուրքիայի ներքին գործերի նախարար Թալեաթին. հունիսին Պեռլինի մէջ տեղի ունեցած դատավարութեան ժամանակ հայ հայրենասերը արդարացվել է։ 1922 թ-ի ապրիլի 17-ին ժողովրդական վրիժառուներ Արշավիր Շիրակեանը և Արամ Երկանեանը Պեռլինի մէջ սպանել են երիտթուրքերի պարագլուխներեն Բեհաէդդին Շաքիրին և Տրապիզոնի հայերի դահիճ Սայիդ Հալիմին։ Ներկայումս Պեռլինի մէջ կը բնակվի 2.200 հայ։
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներուն Պեռլինի մէջ գործած է Հայ ազգային խորհուրդը՝ Գերմանիայի համակենտրոնացման ճամբարների մէջ գտնվող խորհրդային բանակի հայ ռազմագերիներին օգնելու նպատակով։ ▼ներկայիս Պեռլինի հայ համայնքն ստեղծել է իր ընտրովի վարչութիւնը, բացած ակումբ՝ Հայ տունը։ [[1985]] թ. հիմնված է Հայկական տեղեկատվութեան և փաստագրութեան կեդրոնը, [[1979]] թ-են գործած է Հանուն վտանգված ազգերի ընկերակցութեան հայկական համագործակցութեան խմբակը։ 2010 թվականին Գարիկի և Արամ Mp3-ի կողմեն Պեռլինի մէջ 32 հայերի հետ քոչարի են պարել։ ▼
▲ՊեռլինիՊերլինի մէջ հայերը հաստատվելհաստատուած են XIX դարիդարու վերջը – XX դարիդարու սկիզբը։ Իրենք գլխավորապեսգլխաւորապէս ՊեռլինիՊերլինի համալսարանի ևեւ այլ ուսումնական հաստատութիւններու ուսանողներ էին, որոնցմէ շատերը հետագայումյետագային դարձելդարձած են հայ մշակույթիմշակոյթի ևեւ գիտութեան ականավորականաւոր գործիչներ։ [[1878 ]] թ .-ին այստեղ տեղի ունեցած է ՊեռլինիՊերլինի վեհաժողովը։ ՊեռլինիՊերլինի Ռ. ՇմիդտիՇմիտթի մասնավորմասնաւոր կոնսերվատորիաիկոնսերուատորիաի մէջ ևեւ համալսարանի մէջ սորված է հայ մեծանուն երաժշտագետ, խմբավար ևեւ կոմպոզիտորերգահան Կոմիտասը։
[[Կատեգորիա:Վիքիպեդիա:Արևմտահայերեն հոդվածներ]]
▲ՆույնՆոյն ժամանակաշրջանին ՊեռլինիՊերլինի մէջ գործած են հայ քաղաքական կուսակցութիւններու ( ՀՀԴՀՅԴ, Հայ սոցիալ դեմոկրատներ) խմբակներ, հիմնվածհիմնուած են մի շարք մը հասարակական ու մշակութայինմշակոթային կազմակերպութիւններ ևեւ ընկերութիւններ, [[1914 ]] թ .-ին՝ Գերմանա-հայկական ընկերութիւնը։
▲[[1920 ]] թ .- ենէն ՊեռլինիՊերլինի համալսարանի հնդեվրոպական[[Հնդեւրոպական լեզուներուլեզուներ|հնդեւրոպական ֆակուլտետիլեզուներ]]ու «ֆակուլտետ»ի մէջ կը գործէ հայկական բաժին։ Քաղաքին մէջ կակայ Հայկական փողոց։
[[1921]] թ.-ի Մարտի 15-ին Պերլինի մէջ ժողովրդական վրիժառու [[Սողոմոն Թեհլիրեան]]ը գնդակահարած է [[Հայոց ցեղասպանութիւն|Հայոց ցեղասպանութեան]] կազմակերպիչներէն՝ [[Թուրքիա (արեւմտահայերէն)|Թուրքիոյ]] ներքին գործերու նախարար՝ Թալեաթին. Յունիսին Պերլինի մէջ տեղի ունեցած դատավարութեան ժամանակ հայ հայրենասէրը արդարացուած է։ [[1922]] թ.-ի Ապրիլ 17-ին ժողովրդական վրիժառուներ՝ [[Արշաւիր Շիրակեան]]ը եւ [[Արամ Երկանեան]]ը, Պերլինի մէջ սպանած են երիտթուրքերու պարագլուխներէն Պեհաէթթին Շաքիրին եւ [[Տրապիզոն (արեւմտահայերէն)|Տրապիզոն]]ի հայերու դահիճ Սայիտ Հալիմին։ Ներկայիս Պերլինի մէջ կը բնակի 2.200 հայ։
▲Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներուն ՊեռլինիՊերլինի մէջ գործած է Հայ ազգային խորհուրդը՝ ԳերմանիայիԳերմանիոյ համակենտրոնացմանհամակեդրոնացման ճամբարներիճամբարներու մէջ գտնվողգտնուող խորհրդային բանակի հայ ռազմագերիներինռազմագերիներուն օգնելու նպատակով։
▲ներկայիսՆերկայիս ՊեռլինիՊերլինի հայ համայնքնհամայնքը ստեղծելստեղծած է իր ընտրովի վարչութիւնը, բացած ակումբ՝ Հայ տունը։ [[1985]] թ. հիմնվածհիմնուած է Հայկական տեղեկատվութեանտեղեկատուութեան ևեւ փաստագրութեան կեդրոնը, [[1979]] թ- ենէն գործած է Հանունյանուն վտանգվածվտանգուած ազգերիազգերու ընկերակցութեան հայկական համագործակցութեան խմբակը։ 2010 թվականինթուականին, Գարիկի ևեւ Արամ Mp3-ի կողմենկողմէն, ՊեռլինիՊերլինի մէջ 32 հայերիհայերու հետ քոչարի ենպարած պարել։են։
[[Կատեգորիա:Գերմանիոյ քաղաքներ]]
[[Կատեգորիա:Եւրոպական քաղաքներ]]
[[Կատեգորիա:Եւրոպական մայրաքաղաքներ]]
| 