«Սերոբ Աղբիւր» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

'''Սերոբ Աղբիւր''' (իսկական անունը՝ '''Սերոբ Վարդանեան''', [[1864]], Սոխորդ , Ախլաթ - [[1 Նոյեմբեր]] [[1899]]), հայ ազգային ազատագրական շարժման հերոս, ֆետայի ։:

Սերոբ Աղբիւր [[Տարօն]]ի ԱԱխլաթ գաւառի Սոխորդ գիւղէն էր։էր: Կրտսերն էր չորս եղբայրներու։եղբայրներու: Մեծ եղբայրը՝ Մխօ գիւղապետն էր։էր: Սոխորդի մէջ ուսման հնարաւորութիւն չըլլալուն պատճառով, Սերոբ իր մանկութիւնն ու պատանեկութիւնը անցուց է ձիավարութեամբ եւ որսորդութեամբ՝ [[Նեմրութ Լեռ (արեւմտահայերէն)|Նեմրութ լեր]]ան լանջերուն թէ բարձունքներուն։բարձունքներուն:

Սերոբի կազմաւորման մէջ բախտորոշ դեր ունեցած է իր Առաքել հօրեղբայրը։հօրեղբայրը: Առաքել երկար տարիներ Պոլիս ապրելէ եւ ուսանելէ ետք՝ [[1885]]-ին, Սոխորդ վերադարձած էր։էր: 21-ամեայ Սերոբը փարած իր հօրեղբօր բերած գաղափարներուն կը սորվի գրել-կարդալ ու ինքնազարգացման ճամբով կը բացուի հայ հոգեմտաւոր [[Ժառանգութիւն|ժառանգութեան]]: Այս բորոլը դրական դեր ունեցան Ախլաթի հայութեան կեանքէն ներս (առաւելաբար քիւրտերով եւ չերքէզներով շրջապատուած, բայց իր 35 գիւղերով զուտ հայաբնակ շրջան էր Ախլաթը)։:

Կանուխ տարիքէն բախում ունեցած է քիւրտերու հետ, սպաննելով անոնցմէ մէկը ու անցած արտասահման։արտասահման: [[Հրայր Դժոխք (արեւմտահայերէն)|Հրայր Դժոխք]]ին [[Ռումանիա|Ռումանիոյ]] մէջ հանդիպելէ ետք, որոշած է վերադառնալ [[Արեւմտեան Հայաստան]] եւ զբաղիլ իր հայրենիքի պաշտպանութեամբ։պաշտպանութեամբ: [[Հայաստան (արեւմտահայերէն)|Հայաստան]] մտնելու պահուն հանդիպած է թշնամիին ջոկատին եւ յաջողած է իր խումբով ետ մղել զանոնք։զանոնք:

Սերոբ աչքի ինկած է իր հայրենի Սոխորդ գիւղի պաշտպանութեան ատեն, որմէ ետք [[Բաբշէն]]ի ինքնապաշտպանութեան ատեն։ատեն: Սերոբի ջոկատը գործակցած է Թուրքիոյ այլ շրջաններէն Ախլաթ եկած քրտական եւ թրքական բանակներուն հետ, որոնք ծանօթ չէին տարածաշրջանին։տարածաշրջանին: Այդ հանգամանքը օգտագործելով, Սերոբ աշխատած է առիթ չտալ թշնամիներուն, որ տեղացի քիւրտեր գտնեն՝ իրենց ցուցմունքներ տալու համար։համար:

Շնորհիւ Սերոբի, Արեւմտեան Հայաստանի մէջ, ամէնէն քիչ ջարդերը տեղի ունեցած են Ախլաթ գաւառին մէջ, որու համար ալ ժողովուրդը անոր կու տայ '''Աղբիւր''' անունը։անունը: Իր կատարած քաջագործութիւններուն համար կոչուած է նաեւ «[[Նեմրութ]]ի հսկայ» կամ «Նեմրութի ասլան» (Տարօնի Առիւծ)<ref name="">[http://www.anunner.com/name/biography/ԱՂԲՅՈՒՐ_ՍԵՐՈԲ?lang=en "Ով ով է. Հայեր", կենս. հանրագիտ., հատոր Ա., Երեւան, 2005]</ref>:

Բաբշէնի մարտերէն ետք, Սերոբ Աղբիւրի համար թուրքերը մեծ գլխագին խոստացած են եւ սկսած են յարձակիլ անմեղ գիւղացիներու վրայ։վրայ: Այդ պատճառով ալ, Սերոբ իր ընտանիքին հետ կ՛անցնի [[Սասուն (արեւմտահայերէն)|Սասուն]] եւ կը գլխաւորէ այնպիսի ֆետայիներ, որոնցմէ էին [[Անդրանիկ Օզանեան]]ն ու [[Գէորգ Չաւուշ]]ը։ը:

Սերոբ ամուսնացած է 17 տարեկանին` [[Սօսէ Մայրիկ]]ին հետ։հետ: Սօսէն այդ ժամանակ 13 տարեկան էր։էր: Ամուսնութիւնը երբեք չի խոչընդոտեր անոր անսանձ, ըմբոստ խառնուածքը՝ ժամանակի զգալի մասը կ'անցընէ Նեմրութի լանջերուն, մանաւանդ որ կինը՝ Սօսէն, նոյնպէս իր ըմբոստ բնաւորութեամբ, համերաշխ զոյգ մը կը կազմէին։կազմէին:

Թրքական իշխանութիւններու դատաստանէն խուսափելու համար, 1891-ին, Սերոբ գաղտնի կ'ուղարկեն Պոլիս։Պոլիս: Քանի մը ամիս Պոլսոյ մէջ անցընելէ ետք, Սերոբ կը տեղափոխուի Ռումանիոյ [[Սուլինա (արեւմտահայերէն)|Սուլինա]] քաղաքը, ուր բնակութիւն հաստատած էին Հայաստանի տարբեր շրջաններէն տարագրուած պանդուխտ հայեր։հայեր: Հայրենակիցներու օգնութեամբ Սուլինիոյ մէջ կը բանայ փոքրիկ սրճարան մը, որ կը դառնայ պանդխտութեան գիրկն ինկած տեղի հայութեան մշտական հաւաքատեղին։հաւաքատեղին: Սերոբի ապագայ գործունէութեան վրայ մեծ ազդեցութիւն կը գործէ [[Հրայր Դժոխք (արեւմտահայերէն)|Հրայր Դժոխք]]ը, որ այդ օրերուն կը գտնուէր Սուլինա քաղաքին մէջ։մէջ: Հրայրի կոչը նոր ուժով կը բորբոքեցնէ դեռ պատանեկան տարիներուն ազատագրական պայքարի գաղափարներու հաղորդակից Սերոբը։Սերոբը:

1893-ի վերջին, հայրենիք մեկնելու հաստատ վճռականութեամբ, Սերոբ կը ձգէ Սուլինան եւ կը մեկնի [[Պաթում (արեւմտահայերէն)|Պաթում]], ապա՝ Թիֆլիս։Թիֆլիս: [[Թիֆլիս (արեւմտահայերէն)|Թիֆլիս]]ի մէջ կը ծանօթանայ [[Քրիստափոր Միքայէլեան|Քրիստափոր]]ին եւ [[Ռոստոմ (արեւմտահայերէն)|Ռոստոմ]]ին, որոնց խորհուրդով եւ օգնութեամբ, 1894-ի սկզբներուն, երեք ընկերներով կը վերադառնայ հայրենի Ախլաթ։Ախլաթ:

Իմանալով Ապտիւլ Համիտ Բ.-ի կազմակերպած հայերու կոտորածներուն մասին՝ 1895-ին, բաղկացած 27 հոգինոց խումբով մը, Ախլաթի մէջ կը կազմակերպէ գաւառի հայկական գիւղերու ինքնապաշտպանութիւնը։ինքնապաշտպանութիւնը: Անոր հայդուկախումբին մէջ մարտնչած են բազմաթիւ ֆետայիներ [[(Պիթլիսցի Մուշեղ]]ը, [[Բալաբեխ Կարապետ]]ը եւ ուրիշներ), որոնք յետագային դարձած են ջոկատներու հրամանատարներ։հրամանատարներ: Որոշ ժամանակով անոր խումբի անդամ եղած է նաեւ [[Անդրանիկ Օզանեան|Անդրանիկ]]ը։ը: 1896-ին, Սերոբ կազմակերպած է ինքնապաշտպանական նոր խումբեր եւ զէնք հայթայթած՝ [[Կովկաս (արեւմտահայերէն)|Կովկաս]]էն։էն: [[1897]]-ին, կռուած է Թեղուտի (Պիթլիսի նահանգ) եւ Սոխորդի մէջ։մէջ:

{{քաղվածք|Տղաք, առանց հացի մնացէ՛ք, առանց զէնքի մի՛ մնաք։մնաք:|Սերոբ Աղբիւր}}

1895-ի դաժան օրերուն, երբ ողջ հայութեան գլխուն ծառացած էր [[Համիտեան Ջարդեր|համիտեան ջարդ]]արար սուրը, Սերոբ մարտական խումբով կը հասնի Ախլաթ եւ անմիջապէս կը յայտնուի մարտերու հնոցին մէջ։մէջ: Թշնամիին ուշադրութիւնը առաւելապէս կեդրոնացած էր Սոխորդ գիւղի վրայ, որ շնորհիւ աշխարհագրական ամուր դիրքին, քաջակորով զաւակներուն եւ յատկապէս Խչէենց անուանի գերդաստանի՝ Ախլաթի ինքնապաշտպանութեան ոգին էր։էր: Սերոբ հայրենի շրջանը կոտորածէ փրկելու, ժողովուրդը ոգեկոչելու եւ մարտական ինքնապաշտպանական խումբեր ստեղծելու նպատակով, զինակիցներ կ'ուղարկէ թշնամիին կողմէ սպասուող յարձակման առաւել վտանգաւոր ուղղութիւններ, իսկ ինք տասը ֆետայիներով կը մնայ Սոխորդի մէջ։մէջ: «Բոլոր գիւղերուն մէջ, Սերոբի հայդուկներուն շուրջ կը համախմբուի տեղական, երիտասարդութիւնը, իսկ ինք՝ Սերոբ, քանի մը ընկերներու հետ կը շրջէր գիւղէ - գիւղ՝ հսկելու ապահովութեան վրայ»։:

Սերոբի զինուորները, քաջածանօթ ըլլալով գաւառին, կը կարողանան կարճ ժամանակամիջոցի մէջ գիւղերուն մէջ կազմակերպել մարտունակ ինքնապաշտպանական խումբեր։խումբեր: [[Բաղէշ]]ի կոտորածէն քանի մը օր անց, թուրք զինուորներու աջակցութեամբ, հասնանցի քիւրտերն ու [[Տիարպեքիր]]ի չերքէզները կը յարձակին Սոխորդի վրայ։վրայ: Սերոբ կը սանձէ շրջակայ քիւրտերու եւ չերքէզներու ալան¬թալանի նկրտումները եւ գիւղացիներու կազմած մարտական խումբով դիրքեր կը գրաւէ գերեզմանոցի մօտակայքը, իսկ ինք ֆետայիներով կը շրջի գիւղէ գիւղ, գետով բաժնուող ձորերուն մէջ, որպէսզի վճռական պահուն թիկունքէն հարուածէ թշնամին։թշնամին: Քիւրտերը հայերու նախապատրաստութենէն անտեղեակ, համարձակօրէն անցնելով ձորն ու գերեզմանոցը՝ կը մօտենան Սոխորդցիներու դիրքերուն։դիրքերուն:

Կը սկսի մարտը, 600 զինուած քիւրտերու եւ չերքէզներու գերակշռութիւնն ակնյայտ էր։էր: Գիւղացիներու մարտական խումբը փոքր դիմադրութենէ ետք, կը սկսի նահանջել, եւ այդ վճռական պահուն, թշնամիին թիկունքէն կը հարուածէ Սերոբի խումբը։խումբը: «Ու Սերոբ կ'ընտրէ վճռական անձնազոհութիւնը։անձնազոհութիւնը: Իրեն հետ եղող տասը մարտիկներով կատաղի յարձակում կը գործէ թշնամիին վրայ, դիակներ կ'իյնան եւ խուճապ կ'առաջանայ»։: Ոգեւորուած ֆետայիներու գրոհէն՝ գիւղացիները համարձակօրէն կը նետուին թշնամիին վրայ։վրայ: Անակնկալի եկած քիւրտերը՝ մարտադաշտին մէջ կը ձգեն սպանուածները եւ քառասուն գերի ու խուճապահար կը փախչին։փախչին: Հետաքրքական է, երբ գաւառապետի միջնորդութեամբ գերուածները ազատ կ'արձակուին, անոնք չհաւատալով, որ հայերը ընդունակ են նման յանդգնութեան, գաւառապետին կ'ըսեն.

{{քաղվածք|Էֆենտիմ, այս կեաւուրները չէին որ մեզ յաղթեցին, այլ Մոսկոֆին կեաւուրները բռնեցին մեր ետեւէն եւ երկինքէն կրակ թափեցին մեր վրայ, մեր գնդակները անոնց չէին հասներ, իսկ անոնցները մեզմէ մարդ չձգեցին վար գլորեցին|}}։:

Թուրքերը ի դէմս ֆետայիներու, կը սկսին կասկածիլ, որ գործ ունին առաւել կատարելագործուած զէնքերով զինուած մարտական յատուկ խումբերու հետ։հետ: Ախլաթի ինքնապաշտպանական կռիւները Սերոբի ֆետայական կեանքի առաջին մարտական գործողութիւններն էին։էին:

[[1895]]-ին, Սերոբի խումբի առաջնորդութեամբ, Ախլաթի հայութեան մղած պայքարը մէկ անգամ եւս հաւաստեց, որ ջարդերու արհաւիրքները կարելի է կանխել միմիայն ընդհանուր ինքնապաշտպանութեան կազմակերպմամբ։կազմակերպմամբ: Համիտեան արիւնոտ տարիներուն, երբ թրքական ջարդարարներու վայրագութիւններուն զոհ գացին 300.000 հայեր, [[Տարօն]]ը Արեւմտահայաստանի այն եզակի շրջանն էր, որ զերծ մնաց կոտորածներէն Սերոբ Աղբիւրի շնորհիւ։շնորհիւ: Թրքական իշխանութիւնները կը յաջողին տեղեկանալ նահանգին մէջ հայերուն կողմէ իրականացող աշխատանքներուն մասին։մասին: Յեղափոխական շարժումները բացայայտելու եւ զանոնք ոչնչացնելու նպատակով, թրքական կառավարութիւնը կը ստեղծէ լրտեսներու մատնիչներու լայն ցանց մը, որուն հաղորդած գաղտնի տեղեկութիւններէն Բաղէշի թրքական ոստիկանութիւնը քաջատեղեակ կը դառնայ, որ Ախլաթի մէջ գործող մարտական կազմակերպութիւններու գլխաւոր դէմքը Սերոբն է։է:

1887-ի [[27 Փետրուար|Փետրուար 27]]-ին, թուրքերը կը գտնեն Սերոբ Աղբիւրի հետքերը։հետքերը: Մեծ հայդուկն այդ ժամանակ Թեղուտ գիւղի մէջ էր։էր: Սերոբ այնպէս մը կ'ընէ, որ թշնամին ուշադրութիւն դարձնէ իր վրայ եւ կը վերցէ իր դահոյկներն ու ճամբայ կը բռնէ դէպի Նեմրութ։Նեմրութ: Թշնամին կը սկսի հետապնդել, բայց [[ձիւն]]ը կը խանգարէ զանոնք եւ անոնք կը մխրճուին ձիւնին մէջ եւ չեն կրնար յառաջանալ։յառաջանալ:

Սերոբ երկու օր կը մնայ Նեմրութի տաք աղբիւրներուն մօտ, որմէ ետք կ'երթայ [[Դատվան գիւղ]]։: Բոլորը կը կարծէին, թէ Սերոբ մահացած է։է: Ժողովուրդը հայդուկը տեսնելով զինք կը կոչեն «Նեմրութի Ասլան»։:

Ֆետայական շարժման պատմութեան հերոսական էջերէն [[1898]] [[20 Հոկտեմբեր|Հոկտեմբեր 20]]-ին, Սերոբ Աղբիւրի խումբին մղած կռիւը [[Պիթլիս]]էն ոչ հեռու՝ Բաբշէն գիւղի մօտ։մօտ: Մարտը տեւած է մինչեւ ուշ երեկոյ։երեկոյ: Սերոբի 14-16 հոգինոց ֆետայական ջոկատը կը կռուի թշնամիին քանի մը հազարնոց կանոնաւոր ջոկատին դէմ։դէմ: Թշնամին թնդանօթներն անգամ գործի կը լծէ։լծէ: Սակայն Սերոբն իր սակաւաթիւ ջոկատով կը կարողանայ թշնամիին էական կորուստներ պատճառել։պատճառել:

Բաբշէնի կռիւի ժամանակ հայդուկները կը սպաննեն 70 թուրք եւ քիւրտ զինուոր, իսկ հայդուկներէն միայն մէկ հոգի կը զոհուի։զոհուի: Մարտի յաղթանակը պայմանաւորուած էր Սերոբի ռազմագիտական հմտութեամբ եւ մոսին հրացաններու առկայութեամբ։առկայութեամբ: Պէտք է նշել նաեւ, որ թշնամին եկած էր այլ գաւառներէ եւ շրջանին ծանօթ չէր, իսկ Սերոբ լաւ գիտէր իր հայրենի գաւառի ամէն մէկ քարը։քարը:

Հերոսամարտէն ետք, թրքական կառավարութիւնը ամէն տեղ կը հետապնդէ Սերոբը։Սերոբը: Հեռանալով Ախլաթէն՝ Սերոբ կ'ապաստանի [[Սասուն (արեւմտահայերէն)|Սասուն]]։:

Հայկական գիւղերը իրարու հետ կը թշնամանային, նոյնիսկ արիւնալի մարտեր կը մղէին միրարու դէմ, երբ գիւղէն աղջիկ կը փախցնէին։փախցնէին: Իսկ ատիկա անթոյլատրելի արարք էր, մանաւանդ այն օրերուն, երբ թշնամին կը կոտորէր հայերը. Անոնք պէտք էր որ համերաշխ եւ համախմբուած ըլլային։ըլլային:

Սերոբ կը հրամայէ, որ այնուհետեւ, ով որ աղջիկ փախցնէր գիւղէն, շատ խիստ կերպով պիտի պատժուէր։պատժուէր: Սերոբ Աղբիւրի այս կարգադրութենէն որոշ ժամանակ մը ետք, աղջիկ փախցնելու համար Տալւորիկն ու Աղբրիկը կը թշնամանան [[Փսանաց գաւառ]]ին հետ։հետ: Պատճառն այն էր, որ Գէորգ Չաւուշի հօրեղբայր՝ Աւէն, փախցուցած էր [[Սուրբ Առաքելոց վանք (արեւմտահայերէն)|Առաքելոց վանք]]ի տնտեսուհի՝ Հերմօն։Հերմօն:

Սերոբ կը դասաւորէ, որ Գէորգ արժանի պատիժ տայ իր հօրեղբօրը, քանի որ վերջինս նման բան չէր համարձակեր ընել, եթէ Գէորգ այդքան մեծ հեղինակութիւն չվայելէր հայդուկներու շրջանին մէջ։մէջ: [[Գէորգ|Գէորգ Չաւուշ]] ստիպուած կը սպաննէ հօրեղբայրը։հօրեղբայրը: Բայց անկէ ետք, մեծ հայդուկին հոգին կը խռովի եւ ան կը լքէ Սերոբի ջոկատը եւ քանի մը օր առանձին կը մնայ։մնայ:

Թուրք իշխանութիւնները Սերոբը վերացնելու համար, կեդրոնացուցին զինուորական ու ոստիկանական մեծ ուժեր, քրտական զինուած խումբեր եւ քաջ գիտնալով անոր տեղը՝ այնուամենայնիւ չհամարձակեցան առճակատ զինք գերեվարելու փորձեր ընել. զինք վերացնելու համար դիմեցին թունաւորելու զազրելի միջոցին։միջոցին: Սերոբը թունաւորելու հայրենադաւ գործը յանձն կ'առնէ՝ Խալիլի ոսկիներուն փայլքէն շլացած Գեղաշէնցի Աւէն։Աւէն:

Հայդուկներու վստահութիւնը շահելու դիտաւորութեամբ, ան քանի մը անգամ կու գայ Կելիէկուզան եւ կը հանդիպի գիւղի քահանայ՝ Տէր Քաջի, տան մէջ ապաստանած Սերոբին։Սերոբին: Շողոքորթութիւնն ու ֆետայիներուն բազմիցս բերած ուտելիքը կը կատարեն իրենց սեւ գործը։գործը: Սերոբ չկասկածելով Աւէին՝ բարեկամաբար կ'ընդունի դաւաճանին թունաւորած ծխախոտը։ծխախոտը: Մինչ այդ, հայերուն ուշադրութիւնը շեղելու նպատակով թուրքերը լուրեր կը տարածեն, թէ՝ Թահսին փաշայի զօրագունդը կը պատրաստուի արշաւել Խութ–Բռնաշէն՝ տեղի քրտական ցեղերու ապստամբութիւնը ճնշելու։ճնշելու: Բայց իրականութեան մէջ, թրքական զօրախումբը Խալիլի հրոսակախումբին միացած, կ'արշաւԷ Կելիէկուզան, ուր ապաստանած Էին Սերոբ եւ իր 12 ֆետայիներն ու ընտանիքը։ընտանիքը:

Գեղաշէնցի Աւէն արդէն հասած Էր կատարելու իր սեւ գործը եւ անյապաղ տեղեկացուցած Պշարէ Խալխին։Խալխին: Երկու հազար թուրք զինուորներ ու քիւրտեր կը պաշարեն գիւղը։գիւղը: Նկատելով թշնամիին բազմութիւնը, այդ օրհասական պահուն մրրիկի արագութեամբ կը յայտնուին Սերոբի չորս զինուորները եւ վերցնելով կիսամեռ հայդուկապետը՝ գիւղէն դուրս կը տանին։տանին: {{քաղվածք|Սերոբը կարծես յոգնած խնդրեց իր հաւատարիմ հայդուկներէն. «Դրէք ինձ այս քարին առջեւ՝ իմ վերջին օրն է, եւ ջանացէք գէթ ձեր կեանքն ազատել, մնաք բարեաւ»։:|}}

Տեսնելով Սերոբի անկարող վիճակը՝ թշնամին համարձակօրէն կը նետուի գրոհի։գրոհի: Բուռ մը քաջեր հայդուկապետը փրկելու վճռականութեամբ կը դիմադրեն թշնամիին մեծաթիւ ուժերուն։ուժերուն: Անհաւասար կռիւի ընթացքին կը զոհուին Սերոբը, որդին՝ Յակոբը, եղբայրները՝ Մխէն եւ Զաքարը։Զաքարը: Քաջարի ֆետայուհի Սօսէն, վերցնելով ամուսինին հրացանը, կը շարունակէ քաջաբար մարտնչիլ։մարտնչիլ: Թշնամիին գնդակներէն վիրաւոր՝ Սօսէ այլեւս անկարող կը դառնայ շարունակելու մարտը, իսկ թշնամին արդէն հասածէր։հասածէր: [[Պշարէ Խալիլ]] կը կտրէ հերոսին գլուխը եւ գերի կը բռնէ Սօսէն. Վերջինս շուտով ազատ կ'արձակուի։արձակուի: Թուրքերը հայերը ահաբեկելու նպատակով Սերոբի գլուխը ձողին Սասունի լեռներէն կը հասցնեն մինչեւ Բաղէշ։Բաղէշ:

Այնուհետեւ ժողովուրդը Սօսէն կ'օծէ Մայրիկ պատուանունով։պատուանունով:

Սօսէ Մայրիկ 1904 թուականի [[Սասնոյ Բ. Ապստամբութիւն|Սասնոյ ապստամբութենէն]] ետք տեղափոխուած է [[Վան (արեւմտահայերէն)|Վան]], ապա՝ Կովկաս։Կովկաս: Անոր միւս որդին՝ Սամսոնը, զոհուած է [[Կարին (արեւմտահայերէն)|Կարնոյ]] մէջ։մէջ: 1920-ի վերջին, Սօսէ Մայրիկը տեղափոխոած է [[Կոստանդնուպոլիս (արեւմտահայերէն)|Կոստանդնուպոլիս]], ապա հաստատուած է [[Եգիպտոս (արեւմտահայերէն)|Եգիպտոս]]ի [[Ալեքսանդրիա քաղաք]]ը, ուր 1953-ին մահացած է։է: 1998-ին, անոր աճիւնները տեղափոխուած են [[Երեւան]] եւ ամփոփուած [[Եռաբլուր (արեւմտահայերէն)|Եռաբլուր]]ի մէջ։մէջ:

Մեծ հայդուկին մահէն ետք, Անդրանիկն ու Գէորգ Չաուշը հետամուտ կ'ըլլան, որ բոլոր դաւաճանները կրեն իրենց արժանի պատիժը։պատիժը: Առաջին հերթին, կ'որոշեն պատժել դաւաճան ռես Աւէն, որ թունաւորած էր Սերոբը։Սերոբը: Երբ վերջնականապէս կը ստուգեն Աւէի դաւաճանութիւնը 1900-ի Ապրիլ ամսուն Գէորգ Չաուշ շէնիկցի Մանուկի եւ Ղազարի հետ կը մտնեն Աւէին տունը եւ անկէ կ'իմանան բոլոր դաւաճաններուն անունները, որմէ ետք բոլորն ալ մէկ առ մէկ կը սպաննեն։սպաննեն:

[[1900]]-ի Նոյեմբերին, [[Անդրանիկ Օզանեան|Անդրանիկ]]ի, Գէորգ Չաուշի, Մակարի եւ Գալէի հետ 25 հայդուկներ Մառիկի կիրճին մէջ դարան կը մտնեն, ուրկէ պէտք էր անցներ Խալիլ պէյը։պէյը: Ան իր 40 զինուած հեծեալներուն հետ էր։էր: Երբ հեծեալները բաւական կը մօտենան, հայդուկները կրակ կը բանան։բանան: Բազմաթիւ թշնամիներ կը զոհուին։զոհուին: Կը սատկի Խալիլի [[ձի]]ն։ն: Խալիլը կը խուզարկեն եւ կը յայտնաբերեն 13 հայ դաւաճաններու անուններ։անուններ: Անկէ ետք, Խալիլի գլուխը կը կտրեն։կտրեն:<ref name="Indz_bah_tveq_4">Ս. Կ. Պօղոսեան, Կ. Ս. Պօղօսեան «Ինձ բահ տուէք...», էջ 195-198"</ref>

Սերոբ Աղբիւրին ձօնուած են «Գլուխդ՝ Բաղէշ, մարմինդ՝ Մուշ» եւ աշուղ [[Ֆահրատ (արեւմտահայերէն)|Ֆահրատ]]ի «Ով որ քաջ է» երգերը։երգերը: Սերոբի մասին իր, «Հերոսապատում» /Երեւան, 1990/ գիրքին մէջ ակնարկ-պատում ունի արձակագիր [[Սուրէն Սահակեան]]ը, իսկ [[Սերօ Խանզադեան]]՝ Սերոբ Աղբիւրի մասին հրատարակած է գրքոյկ մը «Աղբիւր Սերոբ» վերնագրով։վերնագրով:

* Ռուբէն, Հայ յեղափոխականի մը յիշատակները, Գ. հատոր, Թեհրան, 1982, Երեւան, 1990։1990:

* Սերոբ Աղբիւրեւ Գէորգ Չաւուշ, Պոսթըն, 1933։1933:

* Վաղարշակ Օխիկեան, Սերոբ Աղբիւր/կեանքն ու գործունէութիւնը/, Հայրենիք ամսագիր, Պոսթըն, 1926 թ., թիւ 11, էջ 38-48, թիւ 12, էջ 75-85։85:

*Սերոբ Վարդանեան /Աղբիւր/, Ժընեւ, 1907, 48 էջ։էջ:

*Չիլինկիրեան եպիսկոպոս Եղիշէ, Փնջիկ բարոյական առածներու եւ յիշատակ առաջնորդութենէս, Երուսաղէմ, 1928, 112 էջ։էջ:

*Փափազեան Վահան, Իմ յուշերը, Ա. հատ., Պոսթըն, 1950, 600 էջ։էջ:

*Գէորգեան Համլեթ, Էջեր հայոց ազատամարտի, Երեւան 2006, երկրորդ հրատ., Երեւան, 2010, 363 էջ։էջ:

*Գէորգյան Համլեթ, Ազատագրական պայքարի հերոսապատումից, Երեւան, 2006, 574 էջ։էջ:

*Վարանդեան Միքայէլ, Հ. Յ. Դաշնակցութեան պատմութիւն, Երեւան, 1992։1992:

*Սասունի Կարօ, Պատմութիւն Տարօնի աշխարհի, Պէյրութ, 1957, 1252 էջ։էջ:

*Ներսիսեան Աշոտ, Ազգային-ազատագրական պայքարը Տարօնում 1894-1908 թթ., Երեւան, 1999, 130 էջ։էջ:

*Յակոբեան Կարապետ, Կարսի մարզից Երկիր անցած խմբերն ու դրանց դերը արեւմտահայերի ինքնապաշտպանութեան գործում 1892-1895 թթ., ,,Բանբեր Հայաստանի արխիւների՛՛, Երեւան, ՀԱԱ, 2012, թիվ 1-2, էջ 172-183։183: