«Յակոբ Սիրունի» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

'''Յ. Ճ. Սիրունի''' (Յակոբ Ճ․ Սիրունի, [[6 Ապրիլ]] [[1890]], Ատափազար (Իզմիթ, Թուրքիա) - [[7 Ապրիլ]] [[1973]], [[Պուքրէշ]], Ռումանիա), բանասէր, հրապարակագիր, գրող, մտաւորական։

== Կեանք ու գործունէութիւն ==

Նախնական՝ կրթութիւնը կը ստանայ իր ծննդավայրին մէջ ապա՝ 1901-ին, Պոլսոյ Էսաեան նախակրթարանին մէջ, որուն ընթացքը կ՛աւարտէ 1904-ին։ Կը շարունակէ ուսումը ու շրջանաւարտ կը պսակուի յաջորդաբար [[Ազգային Կեդրոնական Վարժարան (Պոլիս)|Ազգային Կեդրոնական վարժարանվարժարանին]]ին երկրորդականէն՝ 1909-ինեւ Պոլսոյ համալսարանի իրաւագիտական բաժնէն 1913-ին։

Էսաեան Վարժարանէ դուրս շրջանաւարտներու միասնութիւնը ապահովելու նպատակով, 1908 թուականին, վարժարանի լրացուցիչ դասարանի(1900-1901) առաջին սաներէն՝ Կատարինէ Քիւտնէրեանին, Հ.Ճ. Համբարձումեանին հետ կը հիմնեն Էսաեան Սանուց Միութիւնը․ կ՛ըլլան նորակազմ Վարչութեան առաջին անդամները, իսկ պատուակալ անդամներ կ՛արձանագրուին [[Կոմիտաս Վարդապետ (արեւմտահայերէն)|Կոմիտաս Վրդ]]. եւ Մկրտիչ Էսաեան։ 1913թ․ Մարտէն Յունիս ամիսներուն ընթացքին, կը կազմակերպեն 6 գրական ասուլիսներու շարք մը, որոնց ընթացքին կը քննարկուին [[Լեւոն Շանթ]]ի «Հին Աստուածներ»ը, [[Գրիգոր Զօհրապ]]ի նորավէպերը, [[Դանիէլ Վարուժան]]ի «Հեթանոս Երգեր»ը, [[Ռուբէն Զարդարեան]]ի «Ցայգալոյս»ը, [[Յովհաննէս Սէթեան |Յովհաննէս ՍէթեանՍէթեանի]]ի բանաստեղծութիւնները, [[Սիամանթօ|Սիամանթոյի]] «Ամբողջական Գործ»ը։ Ծրագրուած էր քննարկել ուրիշ գրողներու, բանաստեղծներու գործերն ալ, սակայն քաղաքական հետագայ պայմանները թոյլատու չեն ըլլար ու շարքը կ՚ընդհատի<ref>[http://www.agos.com.tr/tr/yazi/18450/esayeani-kragan-asulisnyeri-1913 Պոլսոյ Ակօս շաբաթաթերթ, գրական ասուլիս]</ref>։

1908 եւ 1913 թուականներուն, մէջ ընդ մէջ կը բանտարկուի՝ որպէս քաղաքական անբարեյոյս տարր։

1915-էն՝ 1918,Պոլսոյ հայաշատ թաղամասերէն՝ Թաթաւլաի (ներկայիս Քուրթուլուշ) մէջ կ՛ապրի գաղտնօրէն․ այսպէս կը փրկուի 1915-ի Ցեղասպանութենէն։

Զինադադարը Պոլսոյ հայութեան առիթը կու տայ շունչ մը առնելու, ոգեկոչելու իր նահատակները եւ վերակազմելու ազգային խանգարուած մեքենան։ Սիրունին գործօն մասնակցութիւն կը բերէ Պոլսոյ Հայ Արուեստի Տան հիմնադրութեան, [[Հ.Մ.Ը.Մ.|Հ․Մ․Ը․Մ․]]-ի «Կոմիտասեան յանձնախումբ»-ին, «Հայ տրամաթիք»-ի կազմակերպական աշխատանքներուն։Քեմալականներուն յաղթական մուտքը Պոլիս պատճառ կ՚ըլլայ, որ ան շատ մը մտաւորականներու պէս կը լքէ Պոլիսը․ կը մեկնի ու կը հաստատուի Ռումանիա՝ 1922-ին։

Ռումանիա, սերտ կապեր կը հաստատէ [[Ն․Յորգա |Ն․ՅորգաՆ․Յորգայի]]յի հետ, ու մշակութային, հասարակական գործունէութիւն կը ծաւալէ ռումանահայութեան մէջ, նպաստելով հայագիտութեան և արևելագիտութեան տարածման։ Երկար տարիներ Արևելեան Եւրոպայի և Պալկանեան ուսումնասիրական հիմնարկներուն եւ համալսարաններուն մէջ կը դասաւանդէ՝ գրաբար, ժամանակակից հայերէն և թրքերէն։

Միաժամանակ կը հրատարակէ՝ «Հայ մշակոյթի պատմութեան ժամանակագրութիւն», 1935-41, ոում․, «Հայաստանը ըստ թուրք, աշխարհագիրներու» հատորները։

Կ՛աշխատակցի մեծ թիւով հայկական, ռումանական եւ ֆրանսական թերթերու եւ հանդէսներու․ ինչպէս՝ «Նոր արշալոյս»(1922-1923, 1931), «Նաւասարդ» (1923-1926), «Արի» (1924-1928), «Անի» հանդէսը՝ 1935-1938, տարեգիրքը՝ 1941, 1942-1943, ռում․), «Արագ» (թերթը՝ 1932-1944, տարեգիրքը՝ 1933-1934) և այլ պարբերաթերթերու։

Գործօն մասնակցութիւն կը բերէ Ռումանիոյ հայ համայնքին կեանքին․ Նախագահ՝ Հ․Մ․Ը․Մ․-ի Շրջանային Վարչութեան, հիմնադիր՝ «Կոմիտաս» երաժշտական միութեան, «Հայ մշակութային Տան», եւ այլ միութիւններու կամ ընկերակցութիւններու։<ref>[https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_of_Romania Հայերը Ռումանիոյ մէջ]{{W/Ref-en}}</ref>

Բ․ համաշխարհային պատերազմէն ետք, Ռումանիոյ քաղաքական յեղաշրջման իբրեւ հետեւանք կ՛աքսորուի Սիպիրիա, 1944-1954։

Աքսորէն վերադարձին, կը շարունակէ իր աշխատասիրութիւնները ու կը հրատարակէմեծ թիւով ուսումնասիրութիւններ՝ ձեռագրագիտութեան, աղրիւրագիտութեան, մատենագիտութեան, հայ թատրոնին, գաղթավայրերուն ի մասնաւորի՝ Ռումանահայութեան, նիւթերուն վերաբերեալ։

Կը հրատարակէ աշխատասիրութիւններ հայերէն կամ ռումաներէն լեզուներով։

* «Թրքական հրոսակախմբերու անծանօթ մի արշաւանք Ռումանիա 1769 թ․» -1940- ռում․,

* «Ռումին իշխանները Բ․Դռան մօտ» (1941, ռում․),

* «Ռումանական բառեր Տրանսիլւանիայի հայերի բարբառում» (1927), «Ռումանիայի վերաբերեալ նօթեր հայ մի հեղինակի մօտ․ Հ․ Ղուկաս Ինճիճեան» (1928),

* «Հայերուն ժամանակագրական պատմութիւն (հնագոյն շրջանէն մինչև 859)»- 1942-1943- ռում․,

* «Հայ հին և նոր գրականութեան դէմքեր՝ Ռուբէն Զարդարեան – 1925, Երուանդ Օտեան-1927, Մկրտիչ Պեշիկթաշլեան -1930, Խրիմեան Հայրիկ -1934, Ինչպէս որ էին՝ Դանիէլ Վարուժան -1940», ․․․․․և այլ գործեր։

* «Թանզիմաթ և հայերը»1966,

* «Հայ հին և նոր գրականութեան նօթեր՝ Կոմիտասին հետ» 1965,

* «[[Միսաք Մեծարենց (արեւմտահայերէն)|Միսաք Մեծարենց»]]» 1968-1969,

* «[[Յովհաննէս Թումանեան]]» 1969, ․․․․․ եւայլ։

* 1960-61թ․«Էջմիածին» ամսագրի մէջ լոյս կը տեսնեն իր ուսումնասիրութիւնները՝ [[Եղիշէ Արք. Դուրեան]]ի, [[Գարեգին արք. Խաչատուրեան|Գարեգին Արք. ԽաչատուրեանԽաչատուրեանի]]ի, [[Մաղաքիա Արք. Օրմանեան |Մաղաքիա Արք. ՕրմանեանՕրմանեանի]]ի, Կոմիտաս Վարդապետի եւ ուրիշներու մասին։[[Պատկեր:Sirouni bukarest.jpg|200px|մինի|աջից|Նկար Վազգէն Ա․ին տուած հացկերոյթէն ետք․ ա․շարքին կը տեսնուին ի միջի այլոց՝ Վեհափառը, Յ․Սիրունին,Շահան Նաթալին,Սիվա Կապուտիկեանը,Մարօ Մարգարեանը,Սողոմոն Տարօնցին,Գէորգ էմինը, Վահագն Դաւթեանը, Ասողիկ եւ Կոմիտաս Եպիսկոպոսները,վերի շարքին ձախէն աջ՝ Մանասէ Սեւակը, քանդակագործԱրա Սարգսեանը եւ այլք]]

* 1970-ին, Փարիզի մէջ կը նշուի իր ծննդեան 80-ամեակին յոբելեանը։

==== Յետ մահու՝ ====

Հատուածներ իր յուշերէն՝

[http://www.getronagan.k12.tr/hy Կեդրոնական վարժարան,Պոլիս]