«Սպանիա» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 52.
Փիրենէեան թերակղզիի հարաւը կը գտնուէր կիսաառասպելական քաղաք Թարթեսոսը (Tartessos Greek: Ταρτησσός, 1100 Ք.Ա.), ուր զբաղուած են ոսկիի եւ արծաթեայ զարդերու առեւտուրով՝ [[Փիւնիկեցիներ]]ուն (Phoenicians) եւ [[Յոյներ]]ուն հետ, յիշուած է [[Սթրապոն]]ի եւ Սոլոմոնի գիրքին մէջ (Strabo and Solomon) (Սթրապոն Յունարէն՝ Στράβων) ։ Ք.Ա. 500-300 թուականներուն փիւնիկեցի եւ յոյն նաւաստիները հիմնած են հին առեւտրական բնակավայրեր Միջերկրական ծովու երկայնքով։ Քարթակենացիներու (Carthage - արաբ.՝ قرطاج ) հսկողութեան տակ էր Միջերկրական ծովու առափնեայ մեծ հատուածը, մինչեւ որ անոնք պարտուեցան հռոմէացիներէն<ref name="country">{{cite web |last=Rinehart |first=Robert |coauthors=Seeley, Jo Ann Browning | title = A Country Study: Spain – Hispania |publisher=Library of Congress Country Series |year=1998 |url=http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/estoc.html |accessdate=2008 թ․ օգոստոսի 9}}{{ref-en}}</ref>։
=== Հռոմէական Կայսրութիւն Եւ Գոթական Թագաւորութիւն===
[[Պատկեր:Merida Roman Theatre1 cropped revised.jpg|մինի|ձախէն|[[Հռոմէական թատրոն (Մերիտա)|Մերիտայի Հռոմէական թատրոնը Roman Theatre, Mérida ]], Պատայոզ]]
Կարթագենացիներու (Carthage - արաբ.՝ قرطاج ) հետ պատերազմի ընթացքին Հռոմէացիները Ք.Ա. 210-205 թուականներուն գրաւեցին Կարթագենացիներուն (Carthage - արաբ.՝ قرطاج ) բոլոր առեւտրային գաղութները [[Միջերկրական Ծով (արեւմտահայերէն)|Միջերկրական ծով]]ու երկայնքով։ Հռոմէացիներէն պահանջուեցաւ մօտ երկու դար Փիրենէեան թերակղզին ամբողջութեամբ տիրելու համար եւ իրենց տիրապետութեան տակ մնաց մօտ վեց դար։ Հռոմէացիներու տիրապետումը բերաւ օրէնքներու, լեզուներու եւ ճանապարհներու միութիւն<ref name="hispania">{{cite web |last=Payne |first=Stanley G. | title = A History of Spain and Portugal; Ch. 1 Ancient Hispania |publisher=The Library of Iberian Resources Online |year=1973 |url=http://libro.uca.edu/payne1/spainport1.htm |accessdate=2008 թ․ օգոստոսի 9}}{{ref-en}}</ref>։
[[Պատկեր:Catedral de Oviedo 3.jpg|մինի|upright|Սան Սալվատորի տաճարը Օվիէտոյի մէջ։]]
Կելտերու եւ իբերներու մշակոյթները տարուէ տարի հռոմէականացուեցաւ (Լատինականացուեցաւ ) Սպանիոյ տարբեր մասերուն մէջ տարբեր արագութեամբ։ Տեղւոյն առաջնորդներուն ընդունեցին որպէս Հռոմէական ազնուականներ (aristocrats)։ Սպանիան կը ծառայէր որպէս հռոմէական շուկայի ամբար եւ անոր նաւահանգիստներէն կ՝արտահանուէին [[Ոսկի (արեւմտահայերէն)|ոսկի]], [[Բուրդ (արեւմտահայերէն)|բուրդ]], [[Ձիթապտուղ (արեւմտահայերէն)|ձիթապտուղ]]ի իւղ եւ [[Գինի (արեւմտահայերէն)|գինի]]։ [[Գիւղատնտեսութիւն|Գիւղատնտեսական]] արտադրութիւնը աճեցաւ ոռոգման համակարգերու ներդրման հետ, այդ համակարգերէն քանի մը հատը տակաւին կը շահագործուին։ Թրայաններու թագաւորական կամ կայսերական տոհմը (Trajan dynasty /ˈtreɪdʒən/) կայսր Թէոտոսիոս Ա.-ը (Theodosius I), եւ փիլիսոփայ Սենեկան (Seneca) ծնած են Սպանիա։ Բանաստեղծներ Մարցիալիսը, Քուինթիլիան եւ Լուքանոսը նոյնպէս ծնած են Սպանիա։ Սպանիոյ մէջ [[Քրիստոնէութիւն|քրիստոնէութիւն]]ը տարածուեցաւ Ք.Ե. առաջին դարուն եւ երկրորդ դարուն<ref name="country"/> մեծապէս տարածուեցաւ Սպանիոյ քաղաքներուն վրայ։ Սպանիոյ այժմեան լեզուի, մշակոյթի եւ օրէնքի որոշ տարրեր յառաջ եկած են այս ժամանակներէն։
Արեւմտեան հռոմէական տիրապետութեան տկարութիւնը Սպանիոյ մէջ սկսաւ 406 թուականին, երբ գերմանական Սուէպիները եւ Վանտալները (Germanic Suebi եւ Vandals), Սարմաթական Ալաններու (Sarmatian Alans) հետ միասին անցան Ռին (Rhine) գետը Կալիսիայէն (Galicia) եւ ներխուժեցին Փիրենէեան կամ Իբերեան թերակղզի։ Սուէպիները հիմնեցին թագաւորութիւն այժմեան Կալիսիայի տարածքն ու հիւսիսային [[Փորթուկալ]]ը։ Հիւսիսային կայսրութեան փլուզումէն ետք ընկերային-տնտեսական վիճակը հիմնականօրէն բարելաւուեցաւ, բայց շատ հիմնարկներ մնացին վերջին կայսրութեան տեսքով ներառեալ քրիստոնէութիւնը։
[[Ալաններ (արեւմտահայերէն)|Ալաններ]]ը միացան Հաստինկիներու (Hasdingi) հետ եւ հիմնեցին թագաւորութիւն Կալիսիոյ մէջ, նաեւ գրաւելով տիրացան քանի մը մեծ շրջաններուն նոյն տարածաշրջանին մէջ, սակայն ետքը ընդարձակեցին տարածքը դէպի հարաւ՝ մինչեւ Տուէրօ գետը։ Սիլինկիան վանտալները (The Silingi Vandals) գրաւեցին Վանտալուսիան, որ մինչեւ այժմ պահպանուած է այդ անունը ու ներկայիս՝ Անտալուսիան է, սպանիոյ մէջ (bears a form of their name—Vandalusia, modern Andalusia)։ Բիւզանդացիները հիմնեցին Սպանիա նահանգը՝ հարաւը, յոյս ունենալով վերականգնել Հռոմէական իշխանութիւնը Փիրենէեանի մէջ։ Վերջնականապէս, սակայն Սպանիան միաւորուեցաւ Վիսիգոթիք թագաւորութեան (Visigothic Kingdom, արեւմտագոթական) :
| |||