«Սպանիա» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

''España'' անուանումին, «սպաներէն» եւ «սպանական» ածանցումներուն ծագումին վերաբերեալ կան քանի մը կարծիքներ։ [[Հռոմէական կայսրութիւն|Հռոմէական կայսրութեան]] կողմէ տրուած [[Հիսպանիա]] անուանումը կրնայ սերած ըլլալ բանաստեղծներու կողմէն օգտագործուող [[Հեսպերիա]] եզրէն, քանի որ [[յոյներ]]ուն կողմէ [[Իտալիա]]ն անուանուած է «արեւմտեան երկիր» կամ «երկիր, ուր արեւը մայր կը մտնէ» (Հեսպերիայ, {{Լեզու el}} Εσπερία‎) եւ Սպանիան գտնուելով աւելի արեւմուտք՝ անուանած են Հեսպերիա Ուլդիմա<ref name="anthon">{{Cite book

Կարթագենացիներու (Carthage - արաբ.՝ قرطاج ) հետ պատերազմի ընթացքին Հռոմէացիները Ք.Ա. 210-205 թուականներուն գրաւեցին Կարթագենացիներուն (Carthage - արաբ.՝ قرطاج ) բոլոր առեւտրային գաղութները [[Միջերկրական Ծով (արեւմտահայերէն)|Միջերկրական ծով]]ու երկայնքով։ Հռոմէացիներէն պահանջուեցաւ մօտ երկու դար Փիրենէեան թերակղզին ամբողջութեամբ տիրելու համար եւ իրենց տիրապետութեան տակ մնաց մօտ վեց դար։ Հռոմէացիներու տիրապետումը բերաւ օրէնքներու, լեզուներու եւ ճանապարհներու միութիւն<ref name="hispania">{{cite web |last=Payne |first=Stanley G. | title = A History of Spain and Portugal; Ch. 1 Ancient Hispania |publisher=The Library of Iberian Resources Online |year=1973 |url=http://libro.uca.edu/payne1/spainport1.htm |accessdate=2008 թ․ օգոստոսի 9}}{{ref-en}}</ref>։

«Reconquista» ("Երկակի նուաճում") այդ Իբերիական քրիստոնէական թագաւորութեան ընդլայնման բազմադարեան ժամանակաշրջանն է։ Կրկնակի նուաճումը սկսաւ 722 թուականի Քովատոնկայի ճակատամարտով Battle of Covadonga եւ միաժամանակ ՓիրենԷեան (Իբերեան) թերակղզիին մուսուլմանական նուաճումներու ժամանակաշրջանն էր։ Քրիստոնէական բանակի յաղթանակը մուսուլմանական նուաճողներու դէմ՝ թոյլ տուին ստեղծել քրիստոնէական Ասթուրիասի թագաւորութիւնը «Kingdom of Asturias» 739 թուականին, հիւսիս-արեւմտեան ափամերձ լեռներու երկայնքով, Մուսուլմանական նուաճումներուն նաեւ դուրս մղեցին [[Կալիսիա]]յէն «Galicia», որ յետագային դարձաւ ամենասուրբ վայրը արեւմտեան [[Եւրոպա]]յի մէջ՝ միջին դարերուն իր Սանթիակօ Տէ Քոմփոսթելա «Santiago de Compostela» քաղաքով եւ միաւորուեցաւ նոր քրիստոնէական թագաւորութեան։

[[Մուսուլման (արեւմտահայերէն)|Մուսուլման]]ական զօրքերը նոյնպէս տեղափոխուեցան Իբերայի հիւսիսը, սակայն ջախջախուեցան Ֆրանքներու «Frankish forces» կողմէն։ Աւելի ուշ Ֆրանքները հիմնեցին քրիստոնէական երկիրներ Իբերայի հարաւային մասերուն մէջ։ Անոնց տարածքները կը ծաւալուէր մինչեւ Նաւառէի թագաւորութիւն «The Kingdom of Navarre», Արակոն «Aragon» եւ Քաթալոնիա «Catalonia»<ref>{{cite web |last=Rinehart |first=Robert |coauthors=Seeley, Jo Ann Browning | title = A Country Study: Spain – Castile and Aragon |publisher=Library of Congress Country Series |year=1998 |url=http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/estoc.html |accessdate=2008 թ․ օգոստոսի 9}}{{W/Ref-en}}</ref>։ Քանի մը դար մուսուլմաններու եւ քրիստոնէական երկիրներու սահմանները կ՝ անցնէին Էպրօ եւ Տուրօ «Ebro and Douro valleys» Հովիտներով եւ ձորերով :

Տաիֆա թագաւորութեան հետ մրցակցութեան ընթացքին՝ Ալ-Անտալուսի փլուզումը, օգնեց երկար ատեն պատերազմի պատրաստուող՝ իբերական քրիստոնէական թագաւորութիւններուն նախաձեռնութիւն ձեռք բերել:բերել։

13-րդ եւ 14-րդ դարերուն Մարինիտի «Marinid» մուսուլմանները Հիւսիսային Ափրիկէի մուսուլմանական խմբաւորումներու հետ ներխուժեցին եւ հիմնեցին որոշ ներգաւառներ թերակղզիի հարաւային ափամերձ գօտիին վրայ, բայց ձախողեցան մուսուլմանական տէրութիւնը վերականգնելու իրենց փորձին մէջ, եւ անոնք Իբերայէն դուրս նետուեցան ։

13-րդ դարուն նաեւ տեղի ունեցաւ Արակոնի թագաւորութեան կազմաւորումը՝ որուն կեդրոնը կը գտնուէր [[Իբերեան Թերակղզի|Իբերեան թերակղզի]]ի հիւսիս-արեւելքը:արեւելքը։ Այն ընդլայնացաւ տիրանալով Միջերկրական ծովու հարուստ կղզիներուն [[Սիկիլիա]]յին եւ նաեւ [[Աթէնք]]ին<ref>{{cite web |last=Payne |first=Stanley G. | title = A History of Spain and Portugal; Ch. 5 The Rise of Aragón-Catalonia |publisher=The Library of Iberian Resources Online |year=1973 |url=http://libro.uca.edu/payne1/spainport1.htm |accessdate=2008 թ․ օգոստոսի 9}}{{W/Ref-en}}</ref>։

1469-ին Քրիստոնէական թագաւորութիւնները՝ Քասթիլեան եւ Արակոնը միացան Իզապելլա Ա․ Քասթիլիացիի եւ Ֆերտինանտ Բ․ Արակոնցիի ամուսնութենէն ետք։ 1478-ին աւարտեցաւ [[Քանարեան Կղզիներ|Քանարեան կղզիներ]]ու նուաճումը, եւ 1492-ին Քասթիլիայի եւ Արակոնի միացեալ ուժերը նուաճեցին Կրանատա Էմիրաթը, եւ վերջացաւ 781-տարուան մուսուլմանական տիրապետութիւնը Փիրենէեան թերակղզիին մէջ։ Կրանատային մէջ ցուցաբերեցին որոշ համբերութիւն մուսուլմաններու նկատմամբ<ref>{{cite web|url=http://www.cyberistan.org/islamic/treaty1492.html|title=The Treaty of Granada, 1492|publisher=Islamic Civilisation|accessdate=2008 թ․ օգոստոսի 13}}{{W/Ref-en}}</ref>։

1492-ը պատմութեան մէջ մտաւ նաեւ Նոր երկիրի յայտնաբերումով՝ [[Քրիստափոր Քոլոմպոսի]] կողմէն, որուն նաւային երթեւեկը կը հովանաւորէր Իզապելլան։ Այդ նոյն տարին սկսաւ Սպանիոյ հրէաներու բռնի վերափոխումը կաթոլիզիմի եւ բոլոր անոնք, որոնք կը հրաժարէին՝ դուրս կը քշուէին Սպանիոյ տարածքներէն<ref>[http://www.newscientist.com/article/dn16200-spanish-inquisition-left-genetic-legacy-in-iberia.html Spanish Inquisition left genetic legacy in Iberia]. New Scientist. 4 December 2008.{{W/Ref-en}}</ref>։ Քանի մը տարի ետք Մուսուլմանները նոյնպէս նոյն բախտին արժանացան<ref name="cong">{{cite web |last=Rinehart |first=Robert |coauthors=Seeley, Jo Ann Browning | title = A Country Study: Spain – The Golden Age |publisher=Library of Congress Country Series |year=1998 |url=http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/estoc.html |accessdate=2008 թ․ օգոստոսի 9}}{{W/Ref-en}}</ref>։