|
[[Ասորեստան]]ի [[Ասարհադդոն VIII]] թագաւորը Ք.Ա. 680 թ.-ին փորագրուած արձանագրութիւններու մէջ կը պատմէ, որ Ք.Ա. 681 թ.-ին իր երկու եղբայրները իրենց հօրը՝ Ասորեստանի թագաւոր Սենեքերիմի դէմ դաւադրութիւն կը կազմակերպեն ու զինք կը սպաննեն։ Ետքը ըստ այդ արձանագրութիւններուն՝ անոնք կը փախին Ուրարտու։ [[Աստուածաշունչ]]ին մէջ՝ Թագաւորներու 4-րդ գիրքին մէջ, նոյնպէս գրուած է այս դէպքի մասին։ Բայց այստեղ ըսուած է, որ երկու եղբայրները՝ Ադրամելիքն ու Սարասարը, իրենց հօրը սպաննելով, փախած են Արարատի երկիր։ Նոյն այս դէպքի մասին 5-րդ դարու հայ պատմիչներէն գրածէ [[Մովսէս Խորենացի]]ն։ Ան կը պատմէ, որ երկու եղբայրները իրենց հօրը՝ Սենեքերիմին սպաննելէ ետք ''«փախան եկան մեզ մօտ»''։ Պարզ է, որ Խորենացին գրելով «մեզ մօտ»՝ նկատի ունէր իր հայրենիքը՝ [[Հայաստան (արեւմտահայերէն)|Հայաստան]]ը։ Ուրեմն, ըստ Խորենացիի, հայրասպան եղբայրները եկած են Հայք։ Վերջապէս, նոյն դէպքի մասին, փոքր ինչ փոփոխված, պատմվում է նաև հայոց «[[Սասնա ծռեր]]» («Սասունցի Դավիթ») դյուցազնավեպում։ Այստեղ էլ փախստական եղբայրները գալիս են Հայաստանի [[Սասուն գավառ]]ը<ref name="Ռաֆայել Իշխանյան">Ռաֆայել Իշխանյան, «Պատկերազարդ պատմություն Հայոց» գիրք առաջին, Երևան 1990թ.:</ref>։
Նշուած չորս աղբյուրներիցաղբիւրներէn մենք իմանումկը ենքտեղեկանանք, որ «Ուրարտու»-ն, «Արարատի երկիր»-ը ևեւ «Հայաստան»-ը միևնույնմիեւնոյն երկրի տարբեր անուններ են<ref name="Ռաֆայել Իշխանյան"/>։
Ըսուածը կը հիմնաւորուէ նաեւ մէկ այլ ուսումնասիրութիւն։ Ք.Ա. 6-րդ դարուն [[Պարսկաստան (արեւմտահայերէն)|Պարսկաստան]]ի մէջ հիմնուեցաւ[[ԱքեմենյեաններԱքեմենեաններ|Աքեմենեաններու թագավորութիւնթագաւորութիւն]]ը։ Այդ թագավորներըթագաւորները մի քանի հարյուրհարիւր տարի արձանագրություններարձանագրութիւններ էինկը գրում։գրէին։ ՆրանցԱնոնց արձանագրություններըարձանագրութիւնները երեք լեզվովլեզուով ենգրուածն գրված՝են՝ [[հին պարսկերեն]]պարսկերէն, [[աքքադերեն]]աքքադերէն (բաբելականպապելական տարբերակով), [[էլամերեն]]էլամերէն ''([[Էլամ]]ըԷլամը Պարսկաստանի հարավումհարաւը գտնվողգտնուող հին երկիր էր)''։ Հին պարսիկները Հայքն կ՛անուանուէին «Արմինա»։ Պարսից Աքեմենեան թագաւորներոթագաւորներու բազմաթիւ արձանագրութիւններուն մէջ Հայաստանը յաճախակի յիշատակուած է «Արմինա» անունով։ Անոնց արձանագրութիւններու աքքադական մասուինմասին մէջ «Արմինա»-ի փոխարէն բոլոր տեղերումտեղերը գրուած է «Ուրաշտու»։ Աքքադերէնի ասուրական տարբերակի «Ուրարտու»-ն պապելական տարբերակին մէջ «Ուրաշտու» ձեւն ունի, քանի որ ասուրականի «ր» հնչիւնի դիմաց պապելականը «շ» ունէր։ Այսպիսով, հին պարսկերենով գրուած «Արմինա»-ի դիմաց աքքադերէնն ամէն տեղ այն կը ներկայացնէ «Ուրարտու» («Ուրաշտու»)<ref name="Ռաֆայէլ Իշխանեան"/>։
Վերը նշուած արձանագրութիւններէն ամենամեծը գրել տուած է պարսից [[Դարեհ I]] թագաւորը։ Այն փորագրվածփորագրուած է Իրանի[[Իրան (արեւմտահայերէն)|Իրան]]ի [[Քիրմանշահ (արեւմտահայերէն)|Քիրմանշահ]] քաղաքիցքաղաքէն ոչ հեռու գտնվողգտնուող [[Բեհիսթուն]] գյուղիգիւղի մոտականմօտիկ բարձր ժայռին։ ԴարեհըԴարեհ I-ը շատ անգամ է հիշատակումյիշատակած է Հայաստանը ևեւ այստեղ էլալ հին պարսկերենումպարսկերէնի մէջ այն միշտ կոչվումկոչուած է «Արմինա», իսկ աքքադականում՝աքքադականի մէջ՝ «Ուրարտու» («Ուրաշտու»)։ Այդ արձանագրությանարձանագրութեան մեջմէջ կակայ հետևյալհետեւեալ նախադասությունընախադասութիւնը. ''«ԽոսումԽօսում է Դարեհ թագավորըթագաւորը. մի պարսիկի, անունը Վաումիսա՝ իմ ծառային, ուղարկեցի Հայաստան»''։ Հին պարսկերենպարսկերէն նախադասությաննախադասութեան մեջմէջ գրվածգրուած է ''«ուղարկեցի Արմինա»'', իսկ աքքադերենաքքադերէն միևնույնմիեւնոյն նախադասությաննախադասութեան մեջ՝մէջ՝ ''«ուղարկեցի Ուրաշտու»''։ Այս հանգամանքը ևսեւս ապացուցում էկ՛ապացուցանէ, որ Հայաստան ևեւ Ուրարտու-Ուրաշտու անուանումները նոյնական են եւ կը վերաբերին մէկ երկրի<ref name="Ռաֆայէլ Իշխանեան"/>։
{| style="border: 1px black solid; margin-center:1em; text-align: left;" align="right" width="100"
! colspan="2" style="background:DarkKhaki" align="center" |'''Հատված [[Բեհիսթունի արձանագրություն]]ից'''
|- style="background:PaleGoldenrod" |
|[[Պատկեր:IranBisotunDareiosRelief2.jpg|center|230px|Հատված [[Բեհիսթունի արձանագրություն]]ից]]
|[[Պատկեր:Behistun detail.jpg|center|160px|ՀատվածՀատած [[Բեհիսթունի արձանագրություն]]ից]]
|- style="background:PaleGoldenrod" align="center" |
|colspan="2" align="small" |<small>ձախից աջ՝ 1. Բեհիսթունի արձանագրութեան հատուած, 2. գծապատկեր։</small>
| 