«Վրաստան» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
No edit summary |
Չ clean up, փոխարինվեց: → (9), է: → է։ (7), բ: → բ։ (2), ը: → ը։ (18), ի: → ի։ (2), ծ: → ծ։, հ: → հ։, մ: → մ։ (4), յ: → յ։, ն: → ն։ (19), չ: → չ oգտվելով [[Վիքիպեդիա:Ավտո... |
||
Տող 104.
|calling_code = 995
}}
'''Վրաստան''' (<small>[[վրացերէն]]՝</small> საქართველო {{ստեղ|{{աուդիո|Sakartvelo.ogg|<small>սաքարթուելօ</small>}}}} <small>[[ապխազերէն]]՝ Қырҭтәыла, [[ովսերէն]]՝ Гуырдзыстон)՝</small> երկիր մը Առաջաւոր Ասիոյ մէջ, կը գտնուէ [[Սեւ Ծով (արեւմտահայերէն)|Սեւ Ծովուն]] արեւելեան ափին։ Վրաստանը եւ աշխարհի բոլոր պետութիւնները,
[[1999]] [[27 Ապրիլ|Ապրիլ 27]]ին Վրաստանը եղաւ Եւրախորհուրդին անդամ ։
Տող 121.
===Վրաստանը Ռուսական Կայսրութեան Կազմին Ներսը===
1783-ին Ռուսիան եւ Արեւելեան Վրաստանի թագաւորութիւնը կնքեցին Կէօրկիեւսքի պայմանագիրը<ref>[http://www.parliament.ge/pages/archive_en/history/his8.html Կիօրկի Անխապածէ, Վրաստանի պատմութիւն]</ref>: Պայմանագիրին դրոյթներու համաձայն կը մերժուէր Վրաստանի կախուածութիւնը Պարսկաստանէ կամ այլ ուժերէ եւ ամեն նոր թագաւոր պիտի թագադրուէր Ռուսիոյ ցարի
1795-ին Պարսկաստանի քաջարներու զօրքերը ներխուժեցին Թփղիս, աւերեցին եւ հրդեհեցին եւ սրի քաշեցին անոր
1800 Դեկտեմբեր 22ին Ռուսիոյ ցար Փաւել Ա-ի հրամանագրով Վրաստանը մտցուեցաւ Ռուսական կայսրութեան կազմի
Ռուս-պարսկական պատերազմին (1804-1813) 1805 թուականի ամառուան ռուսական զօրքերը Զագամի մօտ յաղթեցան պարսիկներու բանակը եւ անոնցմէ պաշտպանեցին Թփղիսը նօրէն
Արեւելեան Վրաստանի գրաւումէն ետք Ալէքսանտր Ա ցարի կողմէ գրաւուեցաւ նաեւ Վրաստանի Իմերեթի
1918-ին Վրաստանը հռչակեցաւ անկախութիւն, որը երկար չը տեւեցաւ: <br />
1921 թուականի Փետրուարին Վրաստան մուտք գործեցաւ Կարմիր
Վրաստանի պօլշեւիքներու նշանաւոր դէմքերէն եղած է Իօսէփ Սթալինը, որուն անունն էր Եոսեպ Ճուղաշուիլի (იოსებ ბესარიონის ძე ჯუღაშვილი), հետագային դարձաւ Խորհուրդային Միութեան ղեկավարը 1922 ապրիլ 3-էն մինչեւ 1953 Մարտ 5-ին իր
Երկրորդ Համաշխարհային Պատերազմի ընթացքին Կարմիր Բանակի կազմը մօտ 700 000 վրաստանցիներ կռուած են նազիսթական Գերմանիոյ դէմ, որոնցմէ կէսը զոհուեցան Արեւելեան Ճակատի մարտի
== Անկախ Պետականութեան Վերականգնումը ==
1989 թուականի Ապրիլ 9ին Թիֆլիսի կենտրոնը տեղի ունեցած խաղաղ ցոյցը աւարտուեցաւ Խորհուրդային զօրքերու կողմէ քանի մը մարդու
1991 Մարտ 31ին կայացաւ Վրաստանի պետական անկախութեան վերականգնման հանրաքուէ, մասնակցեցան ընտրողներու 90.5 %-ը, որոնցմէ 98.93 %-ը քուէարկեցան
ԽՍՀՄ փլուզումէն ետք քանի մը զինուած հակամարտութիւններու հետեւանքով ստեղծուեցան Թիֆլիսին վերահսկողութենէ դուրս երկու կազմաւորումներ՝ Ապխազիան եւ Հարաւային
=== Ռազմական Յեղաշրջում ===
1991 Մայիս 26ին կայացան առաջին նախագահական ընտրութիւնները, յաղթեցաւ Զուիատ
1992 թուականի Մարտին ընդդիմութեան ստեղծած Վրաստանի Պետական Խորհուրդի նախագահ ընտրուեցաւ ԽՍՀՄ նախկին Արտաքին գործերու նախարար Էտուարտ
[[Պատկեր:Flickr - europeanpeoplesparty - EPP Congress Bonn (538).jpg|մինի|աջից|200px|<small>Միխէիլ Սաաքաշուիլի</small>]]
1993 Սեպտեմբեր 24ին Զուիատ Կամսախուրտիան վերադարձավ Զուկտիտի եւ նօրէն փորձ ըրաւ գալ իշխանութեան, սկսելով կարճ, սակայն՝ կատաղի քաղաքացիական պատերազմ
==== Վարդերու Յեղափոխութիւն ====
Կեանքի պայմաններու վատացումը, անարդարութեան բարձր մակարդակը, նաեւ 2003-ի խորհրդարանական ընտրութիւններու արդիւնքներու կեղծումը հանգեցրեցան յեղափոխութեան ու Նոյեմբերի 23ին Շեւարտնածէի
== Զինուած Ոյժեր ==
[[Պատկեր:Crucible of cooperation U.S. Marines, Georgians keep Taliban off balance 15.jpg|մինի|աջից|200px|<small>Վրաց զինուորները Աֆղանստանի մէջ:</small>]]
Վրաստանի զինուած ուժերու կազմը կը մտնին ցամաքային զօրքերը, յատուկ նշանակութեան
2009-ի դրութեամբ Վրաստանի ԶՈՒ քանակը կը կազմէ 36 553 մարդ, այդ թիւը՝ 21 կեներալ, 6166 սպայ եւ
Պաշտպանութեան Նախարարութեան 2016-ի պիւտճէն կազմած է 600 մլն. լարի (2010-ին 750 մլն. եղած է,
== Անունը ==
Օտար լեզուներով կը գործածուէն քանի մը տարբերակներ՝ արեւմտեան եւրոպական լեզուներով՝ որպէս սուրբ Կէօրկիի
Ռուսերէնի մէջ ընդունուած է Грузия <small>[կրուզիեա]</small> ձեւը, կըսուի, որ ան պարսկերէն
==== Անունը Աստղագիտութեան Մէջ====
1914 թուականի Յունուար 25ին ռուս աստղագէտ Կրիկօրիյ Նէույմինը (Григорий Неуймин) իր յայտնաբերած երեք աստղանմաններէն երկուքի անունները կոչած է Հայաստանի եւ Վրաստանի պատիւներուն՝ Արմենիա ([[:en:780 Armenia|780 Armenia]]) եւ Քարթուելիա ([[:en:781 Kartvelia|781 Kartvelia]]) :
Տող 158.
== Տնտեսութիւն ==
[[Պատկեր:Transcaucasia GDP PPP in constant prices per capita.png|մինի|աջից|200px|<small>Հարաւային Կովկասի երկիրներու տնտեսութիւններու համեմատական ցուցանիշները:</small>]]
Ետխորհուրդային այլ երկիրներու նմանութեամբ Վրաստանի տնտեսութիւնը շատ թոյլ վիճակը կը
== Դրամական միաւորը ==
Դրամի միաւորի անունն է '''լարի''' (Վրաստանի հայերը կըսեն՝ լար) , մտցուած է Էտուարտ Շեւարտնածէին օրոք՝ 1995
Պատկերանիշը ըստ ISO 4217-ի՝ '''{{lang|en|GEL}}''', կրաֆիկական պատկերանիշը՝ '''[[Պատկեր:Sign of Georgian Lari.svg|20px]]'''
== Կառավարման Համակարգը ==
Վրաստանը խորհրդարանային ժողովրդավարական երկիր
2013-էն խորհրդարանը կը գտնուէ Քութաիս քաղաքը, Ապաշիծէ, 26
==== Քաղաքական Կուսակցութիւններ ====
Իշխող կուսակցութիւնը կը հանդիսանայ Վրացական երազանք-Տեմոքրաթական
{|
Տող 175.
{|
|-
|align=right|[[Պատկեր:UNMGE logo en.jpg|ձախից|80px]] '''Միացեալ Ազգային Շարժում'''՝ Միխեիլ Դաքաշուիլիի կուսակցութիւնն է, մինչեւ 2012-ը եղած է կառավարող, ներկայիս կը հանդիսանայ
|}
{|
|-
|align=right|'''Մեր Վրաստան-Ազատ Տեմոքրաթներ'''՝ հիմնադրուած է 2009 թուականին, ներկայ խորհրդարանը կը ներկայացուի 16
|}
== Ժողովրդագրութիւն ==
{{Գլխաւոր Յօդուած|Վրաստանի Լեզուներ (արեւմտահայերէն){{!}}Վրաստանի Լեզուներ}}
Վրաստանի բնակչութիւնը 2015 Յուլիսի դրութեամբ կազմած է 4 931 226 (122<sup>րդը</sup>՝ աշխարհին մէջ)
== Աշխարհագրութիւն ==
[[Պատկեր:Georgia Topography.png|մինի|ձախից|260px|<small>Վրաստանի աշխարհագրական քարտէսը</small>]]
Վրաստանը կը գտնուէ Հարաւային Կովկասի կեդրոնը եւ արեւմուտքը,
Վրաստանը խիստ լեռնային երկիր մըն է, հիւսիսը կը զբաղեցնէ Կովկասեան Մեծ
Լիխիի լեռնաշարը երկիրը կը բաժնէ արեւելեան եւ արեւմտեան
Վրաստանի ամենէ բարձր լեռը Շխարա գագաթն է, բարձրութիւնը՝ 5068 մ. ծովի
== Աշխարհագրական Դիրքը ==
{{Հարևան երկրներ
Տող 205.
== Մարզական ==
[[Պատկեր:Georgia Rugby.jpg|մինի|աջից|160px|<small>Վրաստանի րըքպիի հաւաքականը կը տօնէ Ռուսիոյ դէմ տարած յաղթանակը</small>]]
Զարգացած մարզաձեւերէն են՝ ճուտօն,
Վրաստանի րըքպիի ազգային հաւաքականը 2015 նոյեմբեր 16ի դրութեամբ աշխարհը 15<sup>րդ</sup> վարկանիշը ունեցած
Զարգացած խաղային մարզաձեւերէն է նաեւ
Վրաստանի հաւաքականը 2011-էն ի վեր կը մասնակցէ Եւրոպայի
Անկախութեան տարիները Վրաստանի մարզիկները նււաճած են վեց ողիւմպիական ոսկեայ մէտալ՝
*2004-ի Աթէնքի խաղերը ողիւմպիական ախոյեան դարձած են ծանրաբարձ Կիօրկի Ասանիծէն եւ ճոտօյէն՝ Զուրապ Զուիատաուրին
*2008-ի Պէյճինի խաղերը ախոյեան դարձած են երեք վրացիներ՝ ըմբշամարտիկներ Մանուչար Քուիրքուէլիան եւ Րեւազ Մինտրաշուիլին եւ ճուտօիստ Իրաքլի Ցիրեքիծէն
*2012-ի Լօնտոնի խաղերը ճուտօյի ախոյեան դարձած է Լաշա
== Խոհանոց ==
{{Գլխաւոր Յօդուած|Վրացական Խոհանոց (արեւմտահայերէն){{!}}Վրացական Խոհանոց}}
{{Ֆոտոշարք|Khinkali.jpg|აჭარული_ხაჭაპური.jpg|լ1=102|լ2=180|տեքստ=[[Վրացական Խոհանոց (արեւմտահայերէն)|Վրացական խոհանոցի]] ճանչուած կերակրատեսակներէն են խինքալին եւ խաճափուրին|align=right}}
Վրաստանն ունէ բազմազան եւ հարուստ
Կերակրացանկերը կը լրացնեն բազմապիսի սոուսները՝ աճիքա, թղեմալի եւ
== Կենդանական Աշխարհ ==
[[Պատկեր:West Caucasian Tur.jpg|մինի|աջից|180px|<small>Արեւմտակովկասեան տուր</small>]]
Վրաստանն ունէ շատ հարուստ բնութիւն, անտառածածկոյթը կը կազմէ երկիրին բնապատկերներու անբաժան մասը՝ 37%: Բազմապիսի կենդանիներ կը բնակին հոն, որոնցմէ խոշորները՝ արջ, աղուէս, ազնիւ եղջերու, վարազ,
Ոչնչացումի եզրը կը գտնուի
== Տօնական օրերը ==
*'''Նօր Տարի''' ახალი წელი՝ Յունուար 1ին
Տող 227.
*'''Մկրտութիւն''' ნათლისღება՝ Յունուար 19ին
[[Պատկեր:St George Monument, Tbilisi.JPG|մինի|աջից|181px|<small>Սբ. Գէւորգի արձանը</small>]]
*'''Մօր Օր''' დედის დღე՝ Մարտ 3ին, պետական տօն է յայտարարուած 1991-ին Զուիատ Կամսախուրտիոյ
*'''Կանանց Միջազգային օր''' ქალთა საერთაშორისო დღე՝ Մարտ 8ին
*'''Ազգային Միասնութեան Օր''' ეროვნული ერთიანობის დღე՝ Ապրիլ 9ին, ազգային տօն է յայտարաուած 1989 Թիֆլիսի իրադարձութիւններէ ետք
|