«Կով» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

'''կով''', միասմբակաւոր որոճողներու ընտանիքին պատկանող վայրի ցուլի ենթատեսակ, ընտանի ցուլի ({{lang-la|Bos taurus taurus}}) էգ առանձնեակ, [[Գիւղատնտեսական կենդանիներ|գիւղատնտեսական կենդանի]]: Կը Բազմանայ [[միս]]ի, [[կաթ]]ի եւ [[կաշի|կաշուի]] համար:համար։ Այս տեսակի արուները կը կոչուին ցուլեր:ցուլեր։ Կովերը ընտանեցած են [[մարդ]]ու կողմէն մօտաւորապէս 10,500 տարի առաջ [[Արեւմտեան Հայաստան]]ին մէջ եւ [[Միջագետք]]ի մէջ:մէջ։ Որոշ երկիրներու մէջ, օրինակ [[Հնդկաստան]]ին մէջ, կովերը կը համարուին սուրբ [[կենդանիներ]]:

Ընտանի տաւարը առաջացած է վայրի տուրէն, որն ընտանեցած է մօտ 8 հազար տարի առաջ։ Այն մարդու ընտանեցած առաջին կենդանիներէն է։ Հնագոյն վաչկատուն ցեղերը կովերու և [[տուր]]երու նախիրներ կը պահէին միայն միսի ու կաշուի համար։ Աւելի ուշ, նստակեցութեան անցնելէն յետոյ, մարդիկ սկսան ուժեղ կենդանիներուն լծել գութանին եւ անոնցմով բեռներ փոխադրել:փոխադրել։ [[Հնադարեան մարդ]]ու համար կովն ու ցուլն այնքան մեծ նշանակութիւն ունէին, որ շատ ժողովուրդներ անոնց աստուածացուցած են:են։ Իսկ կովէն [[կաթ]] ստացած են աւելի քան 2800 տարի առաջ:առաջ։ Ապագային կաթէն սկսան պատրաստել [[կարագ]], [[պանիր]], [[մածուն]] եւ այլ [[կաթնամթերք]]: Կովերու կեանքի տեւողութիւնը մօտ 20 (երբեմն՝ 35) տարի է:է։ Կովերը միապտուղ են (հազուադէպ բացառութիւններով):։ Կովերու տարեկան միջին կաթնատուութիւնը 3500–4000 քկ է, լաւագոյն տնտեսութիւններուն մէջ՝ մինչեւ 6000 քկ, ամենաշատը՝ 20 հազար քկ ([[հոլանտական կովեր]]):։ Կովերու ցեղերը բազմաթիւ են:են։ Յաճախ անոնց կ'անուանեն այդ տեղի անունով, ուր բուծուած են:են։ Իւրաքանչիւր ցեղ յարմարուած է իր «ծննդավայրին արօտավայրի եւ բնակլիմայական պայմաններուն:պայմաններուն։ Ամէն ձեղ ունի իր առաւելութիւններն ու թերութիւնները:թերութիւնները։ Որպէսզի կովը շատ կաթ տայ, անհրաժեշտ է անոր ճիշդ խնամել եւ լաւ կերակրել:կերակրել։ Ուստի, անասնապահը պէտք է շատ հմուտ եւ ուշադիր ըլլայ:ըլլայ։ [[ՀՀ]]-ի մէջ բուծուած է կովկասեան գորշ տաւարի ցեղը, որու տարեկան միջին կաթի արտադրութիւնը 1700–3000 քկ է:է։ Սիմենտալ ունի իր առաւելութիւններն ու թերութիւնները:թերութիւնները։ Որպէսզի կովը շատ կաթ տայ, անհրաժեշտ է անոր ճիշդ խնամել եւ լաւ կերակրել:կերակրել։ Ուստի, անասնապահը պէտք է շատ հմուտ եւ ուշադիր ըլլայ:ըլլայ։ ՀՀ-ի մէջ բուծուած է կովկասեան գորշ տաւարի ցեղը, որու տարեկան միջին կաթի արտադրութիւնը 1700–3000 քկ է:է։

Վայրի եւ ընտանացած խոշոր եղջերաւոր կենդանիներուն կ'օգտագործէին միայն միսի համար, սակայն գիւղատնտեսութեան զարգացման հետ միանգմային անոնց սկսան օգտագործել նաեւ որպէս աշխատուժ:աշխատուժ։ Հարիւրամեակներու ընթացքին եզերը ծառայած են որպէս ծանր աշխատանք կատարողներ եւ մինչ օրս ալ այն շատ երկիրներու մէջ կ'օգտագործեն:օգտագործեն։

Ընտանեցնումը սկիզբը խոշոր եղջերաւոր կենդանիներու ամբողջ նախիրը երկարաեղջիւրաւոր էր, որը տարածուած էր հարաւ-արեւմտեան [[Ասիայ]]յէն եւ [[Բալկանեան թերակղզի|Պալքանեան թերակղզ]]իէն դէպի [[Աֆրիկայ|Ափրիկէ]] (շուրջ 7000 տարի առաջ) եւ Կենդրոնական Եւրոպա (շուրջ 5000 տարի առաջ):։ Առաջին կարճաեղջիւրաւոր մեծաքանակ նախիրը մօտաւորապէս նոյնքան հին է. յայտնաբերուած են ոսկորներ, որոնք 7000 տարեկան են:են։

Փոքր կարճաեղջիւրաւոր կենդանիները [[Արեւմտեան Եւրոպա]]ի մէջ ստացած են կելտական կամ [[կելտական տաւար|իբերական տաւար]] անուանումները:անուանումները։ Անոնք տարածուած են [[Արեւմտեան Աֆփրիկէ|արեւմտեան]] եւ [[Հիւսիսային Ափրիկէ]]ի մէջ եւ եւրոպական ցամաքամասի մնացած հատուածին մէջ:մէջ։ Արդի եւրոպական եւ ամերիկեան կաթնատու եւ կաթնա-մսատու տեսակները ճիշդ այդ կելտական տաւարի հետեւորդներն են<ref name="krug">{{cite web|url=http://www.krugosvet.ru/enc/nauka_i_tehnika/biologiya/KRUPNI_ROGATI_SKOT.html?page=0,1#part-375|title=Крупный рогатый скот|publisher=Энциклопедия Кругосвет|accessdate=2013 թ․ Ապրիլի 23|archiveurl=http://www.webcitation.org/6GD59GtAJ|archivedate=2013-04-28}}</ref>:

Կովի սրբութիւնը Հնդկաստանի մէջ այնքան յայտնի է, որ նույնիսկ գոյություն ունի «Սրբազան կով» արտահայտութիւնը՝ անձեռնմխելի մը, սուրբ բան, ինչն անհրաժեշտ է պահել ու պահպանել ոեւէ ոտնձգութիւններէն։ Օրինակ՝ մարդու համար «սրբազան կով» կրնայ ըլլալ գիտութիւնը, որուն ան կը հաւատա և որու համար ան ջանք ու եռանդ չի խնայեր, կամ կրօնը, որուն ան կը դաւանէ:դաւանէ։