«Փիլիսոփայութիւն» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
Չ oգտվելով ԱՎԲ |
No edit summary |
||
Տող 26.
Երկրորդ եղանակը կ’ընդգծէ փիլիսոփայական բազմաթիւ դպրոցներն ու մեթոտաբանութիւնները: Այդպիսի ամենախոշոր բաժանումը կը հանդիսանայ, բաժամունքի մը մէջ օրինակ ամբողջ արեւմտեան փիլիսոփայութեան, այսինքն հին փիլիսոփայութեան ու Արեւմտեան [[Եւրոպա]]յի ու [[ԱՄՆ (արեւմտահայերէն)|ԱՄՆ]]ի մէջ յետագային ձեւաւորուած բոլոր փիլիսոփայական դպրոցներու ու ուղղութիւններու, ինչպիսիներն են [[Գերմանիա (արեւմտահայերէն)|գերմանական]] կամ [[ֆրանսա]]կան փիլիսոփայութիւնը, ներառումը: Պատմականօրէն` լեզուական ու տարածական արգելքներու հետեւանքով բազմաթիւ փիլիսոփայական դպրոցներ կը յայտնուէին հաստատ երկիրներու ու ժողովուրդներու սահմաններուն մէջ, ինչպիսիներն են օրինակ հին յունական, չինական կամ գերմանական փիլիսոփայութիւնը: ХVII դարէն սկսած աշխարհանայցման աստիճանական զարգացման հետ զուգընթաց` ազգային ու աշխարհագրական տարբերութիւնները կորսնցուցին իրենց կարեւորութիւնը, եւ փիլիսոփայական տարբեր ուղղութիւնները, դառնալով միջազգային, կը ստանային աշխարհագրութեանը եւ մշակոյթին չամրագրուած անուանումներ, ինչպիսիներն են օրինակ [[Մարքսիստականութիւն]]ը, [[գոյապաշտութիւն]]ը եւ ուրիշներ: Անոր հետ միասին այսօր դեռ կը պահպանուին որոշակի մշակութային-լեզուական տարբերութիւններ, որոնք կը ձեւաւորեն տարբեր փիլիսոփայական ուղղութիւններ: Այդպիսի տարբերութիւններէն կարեւորագոյնն է ժամանակակից փիլիսոփայութեան բաժանումը մայրցամաքային փիլիսոփայութեան, որ կը ներառէ հիմնականութեամբ ֆրանսացի ու գերմանացի փիլիսոփաներու աշխատանքները, եւ [[Վերլուծական Փիլիսոփայութիւն|վերլուծական փիլիսոփայութեան]], որ կը զարգանայ հիմնականօրէն անգլիալեզու երկրներուն մէջ:
== Փիլիսոփայութեան Բաժանումը Ըստ Ուսումնասիրուող Առարկայի ==
=== Տրամաբանութիւն ===
Քանի որ փիլիսոփայութիւնը կազմուած է բանական դատողութիւններէ, տրամաբանութիւնը կը հանդիսանայ անոր առաջնային ստորոգելիքը: Փիլիսոփայական բազմաթիւ համակարգերու վերլուծութեան, անոր` իրար հետ համեմատման համար անհրաժեշտ է կատարել փիլիսոփայական բազում պնդումներու ու տեսութիւններու քննադատական վերլուծութիւն: Այն պատճառով, որ մարդկային մտածելակերպը կը ձեւաւորէ բառացիօրէն, տրամաբանութիւնը սերտ կապուած է հատուածներու ու լեզուներու վերլուծութեան հետ: Այն կը պաշտօնականացնէ բառային դատողութիւնները եւ կը որոշէ ձեւերը, որոնք ընդունելի են վերլուծութեան համար: Դատողութեան տրամաբանական պաշտօնականացման առաջին քայլը դարձաւ հաւաքաբանութեան, կամ տեսակի դատողութիւններու ի յայտ գալը:
:: ''(1) Բոլոր կենդանիները մահկանացու են. (2) փիղը կենդանի է. հետեւաբար` (3) փիղը մահկանացու է:''
[[Հաւաքաբանութիւն|Հաւաքաբաններու]] ճիշտ կիրառումը կը բանայ ապացուցական դատողութիւններու ճանապարհը փիլիսոփայութեան, թուաբանութեան, բնական գիտութիւններու կամ մտածելակերպի ձեւաւորման մէջ:
Իր թուացեալ դիւրութեան հետ մէկտեղ, հաւաքաբանութեան տարանջատումը մարդկային սովորական խօսքէն տեղի ունեցած է ոչ մէկ անգամէն եւ ոչ ամէնուր: Անոնց տարանջատումը, որպէս ապացոյցի տեսակի, խթանուած է փիլիսոփայութեան եւ թուաբանութեան կապակցումէն, որ տարածուած էր Հին [[Յունաստան]]ի մէջ: Հաւաքաբանութեան եւ տրամաբանական պարզագոյն համակարգի հասկացողութեան առաջին պաշտօնական շարադրանքը կը պատկանի [[Արիստոտել (արեւմտահայերէն)|Արիստոտել]]ին: Անոր տրամաբանութիւնը կը մնար անփոփոխ շուրջ 2 հազար տարի, մինչեւ XX դարու սկիզբը, երբ թուաբանութեան եւ [[Վերլուծական Փիլիսոփայութիւն|վերլուծական փիլիսոփայութեան]] հետազօտութիւնները ճանապարհ հարթեցին տրամաբանութեան զարգացման համար: Ձեւաւորուեցաւ «Առաջին Կարգի Տրամաբանութիւն» կամ «Բրետիքատներու Տրամաբանութիւն», որ ներկայիս լաւ ուսումնասիրուած է: Սակայն, կը պարզուի, որ փիլիսոփայութեան պնդումներու, առաւել եւս մարդկային բնական ամբողջական խօսքի վերլուծութեան համար անհրաժեշտ է աւելի բարձր դասերու տրամաբանութիւններու ու մարդկանց տրամաբանութեան, մասնաւորապէս` երկրորդ կարգի տրամաբանութեան կիրառումը: Բացի այդ, պաշտօնական նշանային լեզուի ու մարդկային բնական լեզուի փոխկապակցուածութիւնը կը հետազօտէ տրամաբանական [[իմաստաբանութիւն|իմաստաբանութիւնը]]: Այս գաղափարները` աւելի բարձր դասերու բարոյական տրամաբանութեան հետ միասին կը շարունակեն մնալ աշխոյժ միջգաղափարային հետազօտութիւններու ոլորտ: Ժամանակակից տրամաբանութիւնը կազմուած է արդիական, խոր թուաբանական համակարգերէ, որոնք կ'ուսումնասիրուին [[փիլիսոփայ]]ներու, [[թուաբան]]ներու, [[լեզուաբան]]ներու, վերջերս նաեւ` [[ծրագրաւորող]]ներու եւ լուծման տեսութեան եւ արհեստական բանականութեան ոլորտի մասնագէտներու կողմէ: Այդպէս` տրամաբանութիւնը կը հանդիսանայ ինչպէս ամենահին, այդպէս ալ ամենաժամանակակից գաղափարը:
== Ծանօթագրութիւններ ==
| |||