«Քենիա» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 8.
|դրօշի_պատկեր =Flag of Kenya.svg
|դրօշի_նկարագրում = Քենիայի դրօշ
|զինանշանի_պատկեր =
|զինանշանի_նկարագրում = Քենիայի զինանշան
|քարտէզի_պատկեր = Kenya (orthographic projection).svg
Տող 15.
|քարտէզ_2-ի_նկարագիրը = <small>Քենիայի քարտէզը</small>
|ազգային_նշանաբան =Harambee<small>«Միասնաբար աշխատենք»</small>
|ազգային_օրհներգ = <small><br />
<center>[[Պատկեր:National Anthem of Kenya.ogg]]</center> |թագավորական_օրհներգ =
|օրհներգ =
Տող 107 ⟶ 108՝
== Ընդհանուր Տեղեկութիւններ ==
Բնակչութեան կենսամակարդակը ցածր է, աշխարհին վրայ՝ 128<sup>րդը</sup>։ Քենիայի ամենաբարձր լեռն է Քենիան (5199 մ), Ափրիկէի բարձրութեամբ երկրորդն է։ Միւս բարձր լեռներն են՝ Ապերտերը, Մաուն, Էլկէյոն։ Քիչ չեն հրաբուխներով շրջապատուած իջուածքները։ Ջուրի պաշարները կը կազմեն երկրի տարածքի 2 %-ը։ Այնտեղ է Վիքթորիա քաղցրահամ լիճը, որը մակերեսի մեծութեամբ Ափրիկէին մէջ առաջինն է, աշխարհին վրայ՝ երկրորդը։<br>
== Պատմական Տեղեկութիւններ ==
===Անկախացում 1963-ին===
Բնիկ քենիացիներու օրէնսդիր մարմնի առաջին ուղղակի ըտնրութիւնները կայացած են 1957-ին: Թէեւ պրիթանացիները յոյս ունէին յանձնել իշխանութիւնը տեղացի «չափաւոր» մրցակիցներուն, կառավարութիւնը ձեւաւորեցաւ Ճոմոյ Քէնեաթայի գլխաւորած ՔԱԱՄ Քենիայի ափրիկէական ազգային միութիւնը {{resize|90%|({{Լեզու en|[[:en:Kenya African National Union|Kenya African National Union]] (KANU)}})}}: Քենիայի գաղութային վիճակի վերջը եկաւ 12 Դեկտեմբեր 1963-ին՝ անկախութեան հետ միասին: Միացեալ թագաւորութիւնը զիջեց Քենիայի վրայ ունեցած իր գերիշխանութիւնը: Զանզիպարի սուլթանը տուաւ իր համաձայնութիւնը, որ Քենիան պիտի ըլլայ ինքնիշխան, անկախ երկիր մը:<ref name="Kenneth Roberts-Wray 1966. P. 762">"Commonwealth and Colonial Law" by Kenneth Roberts-Wray, London, Stevens, 1966. P. 762</ref><br>
Միաժամանակ, Քենիայի բանակը յաղթեացաւ Շիֆթայի պատերազմը սոմալիացիներուն դէմ, որ կ'ուզէին Սոմալիոյ միացուցել իրենց ցեղակիցները:<ref>Bruce Baker, ''Escape from Domination in Africa: Political Disengagement & Its Consequences'', (Africa World Press: 2003), p.83</ref> 1967-ի Հոկտեմբերին կնքուեցաւ կրակի դադարեցման համաձայնագիր, սակայն խաղաղութեան հարաբերական անկայունութիւնը պահպանուեցաւ մինչեւ 1969 թուականը:<ref name="Hogg1986">{{cite journal | last1 = Hogg | first1 = Richard | year = 1986 | title = The New Pastoralism: Poverty and Dependency in Northern Kenya | journal = Africa: Journal of the International African Institute | volume = 56 | issue = 3 | pages = 319–333 | jstor = 1160687 | doi = 10.2307/1160687 }}</ref><ref name="Howell1968">{{cite journal | last1 = Howell | first1 = John |date=May 1968 | title = An Analysis of Kenyan Foreign Policy | journal = The Journal of Modern African Studies | volume = 6 | issue = 1 | pages = 29–48 | jstor = 158675 | doi = 10.1017/S0022278X00016657 }}</ref> Հետագայ ներխուժումներէն ապահովագրուելու համար 1969-ին Քենիան կնքեց դաշնագիր Եթովպիոյ հետ, որն ոյժին մէջ է մինչեւ հիմա: <ref>{{cite web|author=Pike, John |url=http://www.globalsecurity.org/military/library/report/1992/BHK.htm |title=Post-Independence Low Intensity Conflict in Kenya |publisher=Globalsecurity.org |year=1992 |accessdate=16 April 2010}}</ref><br>
12 Դեկտեմբեր1964-ին հռչակուեցաւ Քենիայի հանրապետութիւնը եւ Ճոմոյ Քենեաթան դարձաւ երկրին առաջին նախագահը: <ref>{{cite web |title=Kenya at the United Nations |author=Permanent Mission of the Republic of Kenya to the United Nations |url=http://kenyaun.org/polhistory.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090608141216/http://kenyaun.org/polhistory.html |archivedate=8 June 2009 |year=2002 |publisher=Consulate General of Kenya in New York |accessdate=15 February 2010}}</ref> 1978-ին անոր մահէն ետք նախագահ դարձաւ Դանիէլ արափ Մոին պահպանեց ըլլալով 1979, 1983 եւ 1988 թուականներու ընտրութիւններու անընդդիմադիր թեկնածու: 1983 թուականի ընտրութիւնները կայացան մեկ տարի աւելի շուտ եւ ուղղակի արդիւնք էին 2 Օգոստոս 1982 թուականի չյաջողած ռազմական յեղաշրջումի:
== Աշխարհագրական Տուեալներ ==
Քենիան կը տարածուի հասարակածէն հիւսիս եւ հարաւ՝ հիւսիսային 5<sup>րդ</sup> եւ հարաւային 5<sup>րդ</sup> զուգահեռականերու եւ արեւելեան 34° եւ 42° միջօրէականներու միջակայքին։ Հարաւ-արեւելքին ափերը կ'ողողէն Հնդկական ովկիանոսի ջուրերը: Անիկա սահմանակից է հարաւէն եւ հարաւ-արեւմուտքէն Թանզանիոյ, արեւմուտքէն Ուկանտային, հիւսիսին Եթովպիոյ եւ հիւսիս-արեւմուտքին՝ Սոմալիոյ: Տարածքը 581 309 քմ<sup>2</sup> է եւ բնակչութիւնը՝ 48 միլիոն՝ 2017 Յունուարի դրութեամբ: Որոշ միջազգային առեւտրային կազմակերպութիւններ Քենիան կը դասակարգեն որպէս Ափրիկէական Մեծ եղջիւրին մաս մը:<ref>Maxwell, Daniel, and Ben Watkins. "Humanitarian information systems and emergencies in the Greater Horn of Africa: logical components and logical linkages." Disasters 27.1 (2003): 72-90.</ref>, նաեւ հիմնադիր անդամն է Արեւելեան ափրիկէական ընկերակցութեան:
| |||