Տենդ

Տենդը (անգլերէն՝ fever) մեր մարմնի տաքութեան բարձրացման ախտանշանն է եւ ընդհանրապէս կարճ ժամանակ ետք կը վերադառնայ իր բնականին:

Տենդը բնական պաշտպանողական գործընթաց է եւ ինքնին մեծ վտանգ չի ներկայացներ առողջութեան ու կեանքին, քանի որ անիկա հիւանդութիւն մը չէ, այլ՝ հիւանդութեան դէմ պայքարելու գործընթաց:

Ան կը նկատուի մարմնի դիմադրողականութեան միջոց՝ հակակշռելու համար առողջութեան դէմ ներկայացուած վտանգ մը կամ կացութիւն մը:

Պատճառներ

Ժահրային (viral) եւ/կամ ցպկային (bacterial) բորբոքումներ եւ վարակներ
Քաղցկեղ
Միջավայրային ազդակներ
Որոշ դեղերու գործածութիւն
Դիմադրողականութեան նուազում
Մարմնի հիւսկէններու (tissue) բնաջնջում՝ վիրաբուժական գործողութիւններ եւ մարմնական վնաս-հարուածներ եւ վարակներ
Արեւահարութիւն եւ ջերմահարութիւն (heat stroke, thermal burn)
Անյայտ պատճառներ

Տենդը ընդհանրապէս ժահրային եւ կամ ցպկային բորբոքումի մը ցուցանիշն է: Անոր զարգացման անմիջական պատճառն են ջերմածին (heat producing) նիւթերը, որոնք կու գան արտաքին եւ ներքին աղբիւրներէ: Արտաքին աղբիւրներն են՝ արտաքին շրջապատէն դէպի մեր մարմինը թափանցող ժահրերն ու ցպիկները. իսկ ներքին աղբիւրներն են՝ մարմնի որոշ հիւսկէններու բջիջները: Ջերմածին նիւթերը հասնելով ուղեղ՝ գործի կը մղեն անոր ջերմականոնաւորման (heat regulating) կեդրոնը, որ իր հրահանգներիվ կը կանոնաւորէ մարմնին ջերմաստիճանը երկու միջոցառումներով՝ ջերմառաջացումով (heat producing) եւ ջերմատուութեամբ (heat dissipation-loosing):

Տեսակներ Եւ Հանգրուաններ

Տենդը կրնայ ըլլալ ժամանակաւոր եւ կամ մնայուն: Ժամանակաւոր տենդը կը պատահի օրուան որոշ մէկ ժամուն եւ որոշ տեւողութեամբ. մնայուն տենդը երկարատեւ է. ան կրնայ տեւել օրեր եւ կամ շաբաթներ: Տենդը ջերմաստիճանի անբնական բարձրացումն է, որ կը յառաջանայ երեք ձեւով.

Մարմնի ջերմառաջացումի մագլցում
Մարմնի ջերմատուութեան դանդաղեցում
Միատեղ մարմնի ջերմառաջացումի մագլցում եւ ջերմատուութեան դանդաղում

Տենդը կը զարգանայ երեք հանգրուաններով.

Ջերմաստիճանի բարձրացման հանգրուան - Այս հանգրուանին տեղի կ'ունենայ ջերմառաջացում, որ հետեւանքն է մարմնի ընդհանուր նիւթափոխանակումի (metabolism) գործընթացին եւ ջերմատուութեան, որ իր կարգին հետեւանքն է մարմնի մակերեսի եւ ծայրամասերու զարկերու ընդլայնումին: Այս հանգրուանին ջերմառաջացումը կը գերակշռէ ջերմատուութիւնը:
Բարձր ջերմաստիճանի պահպանման հանգրուան - Այս հանգրուանին կը սաստկանան ջերմառաջացումն ու ջերմատուութիւնըխ
Ջերմաստիճանի նուազեցման հանգրուան - Այս հանգրուանին ջերմատուութիւնը կը գերազանցէ ջերմառաջացումը եւ տեղի կ'ունենայ առատ քրտինքի արտադրութիւն:

Անդրադարձներ Մարմնին Վրայ

Դրական անդրադարձ - Այս պարագային կ'աշխուժանայ մարմնի ընդհանուր նիւթափոխանակութիւնը, հակամարմիններու արտադրութիւնը, արեան շրջագայութիւնը եւ լեարդի աշխատանքը, ինչպէս նաեւ արեան ճերմակ գնդիկներու արտադրութիւնը:
Բացասական անդրադարձ - Այս պարագային տեղի կ'ունենան կեդրոնական նեարդային (nervous system), սրտանօթային եւ ստամոքս-աղիքային համակարգերու գործունէութեան խանգարումներ, ինչպէս նաեւ սպիտակուցային (protein), ճարպային, ածխաջրատային (carbohydrate) նիւթափոխականութեան խանգարումներ: Մարմնի ջերմութեան մէկ աստիճան բարձրացումով, մարմինը կը կարօտի բնակարանէն 16 տոկոս աւելի թթուածինի: Այս յաւելեան թթուածինի պահանջը, յաւելեալ աշխատանքի կը մատնէ կեդրոնական նեարդային եւ սրտանօթային համակարգերու ու թոքերու գործունէութիւնը, որոնց ձախողութեան պարագային, ի յայտ կու գան մտահոգիչ եւ հիւանդագին երեւոյթներ:

Ծանօթագրութիւն

Բժիշկ Բ., էջ 171-174, Բժիշկ Կարպիս Հարպոյեան, Անթիլիաս, 2011