Քղոր

Քլոր (յուն․՝ χλωρός - «կանաչ»), (լատ.՝ Chlorum քիմիական տարր է, որուն նշանն է Cl, ադոմային համարը՝ 17: Կը գտնուի Մենտելէեւի պարբերական համակարգի 7-րդ խումբի գլխաւոր ենթախումբին մէջ։ Քիմիական ակթիւ ոչ մետաղ է։ կը մտնէ հալոկէններու խումբին մեջ։ Ան դեղնականաչաւուն թունաւոր կազ է, օդէն ծանր t_հալ=-101°С, t_եռ=-34°С։

Քլորի մոլեկուլը երկատոմ է (բանաձեւը` Cl₂)։ Բնական քլորը կը հանդիպի 2 իզոթոբներու ձեւով ³⁵Cl եւ ³⁷Cl։

Քլորի յայտնաբերման պատմութիւն

Քլորը յայտնաբերած է շուէտացի քիմիագէտ Քարլ Վիլհէմ Շելէն (շուէտ.՝ Carl Wilhelm Scheele) 1774 թուականին։ Քլոր անունն ստացած է իր գոյնի շնորհիւ (հին յուն․՝ χλωρός` «կանաչ»։ Միւս աղածինները յայտնաբերուած են տասնամեակներ անց։

Փորձառարական պայմաններուն Քլորը կը ստանան տաքացման պայմաններուն աղաթթուն օքսիտացնելով մանկանի երկօքսիտով.

${\mathsf {4HCl+MnO_{2}\rightarrow MnCl_{2}+Cl_{2}\uparrow +2H_{2}O}}$

Քլորը թունաւոր կազ է եւ որպէսզի անօթէն այն չտարածուի փորձարաններուն մէջ, վերջինս կ'որսան ալքալիին (NaOH) լուծոյթով։ Ալկալիին հետ Քլորը կը փոխազդէ եւ կը յառաջացնէ անվնաս աղեր։

Բնութեան Մէջ

Քլորային աղեր

Հիտրաթացուած նիքէղի քլորիտ

Պղինձի քլորիտ

Բնութեան մէջ կը հանդիպէ քլորի երկու իզոթոփներ ³⁵Cl եւ ^37Cl: Հալոկէններէն երկրի ընդերքին ամենատարածուածը քլորն է։ Քլորը շատ աշխոյժ տարր մըն է, եռանդուն կերպով կը փոխազդէ բոլոր մետաղներու եւ բազմաթիւ ոչ մետաղներու հետ։ Բնութեան մէջ կը հանդիպի բնական միացութիւններու ձեւով՝ հալիթը՝ NaCl, սիլվինը՝ KCl, սիլվինիթը՝ KCl·NaCl, կարնալիթը՝ KCl կ MgCl₂ կ 6Н₂O: Մարդու օրկանիզմը կը պարունակէ 0.25 % քլորի իոն։

Իզոտոպներ

Բնութեան մէջ կը հանդիպի քլորի 2 կայուն իզոտոպներ. 35 եւ 37 զանգուածային թիւով։

Իզոտոպ	Յարաբերական զանգուած, զ. ա. մ.	Կայունութիւնը	Քայքայման տեսակը	Միջուկային հետք
35Cl	34,968852721	Կայուն	—	3/2
36Cl	35,9683069	301000 տարի	β-քայքայումը 36Ar	0
37Cl	36,96590262	Կայուն	—	3/2
38Cl	37,9680106	37,2 րոպէ	β- քայքայումը 38Ar	2
39Cl	38,968009	55,6 րոպէ	β-քայքայումը 39Ar	3/2
40Cl	39,97042	1,38 րոպէ	β-քայքայումը 40Ar	2
41Cl	40,9707	34 վրկ	β-քայքայումը в 41Ar
42Cl	41,9732	46,8 վրկ	β-քայքայումը в 42Ar
43Cl	42,9742	3,3 վրկ	β-քայքայումը в 43Ar

Ֆիզիքական յատկութիւններ

Սովորական պայմաններու մէջ քլորը սուր, հեղձուցիչ հոտով, դեղնականաչաւուն, օդէն 2,5 անգամ ծանր գազ է։ Թունաւոր է։ Սենեկային ջերմաստիճանի մէջ 0,6 ՄՊԱ ճնշման տակ կը հեղուկանայ։ Սենեկային ջերմաստիճանի մէջ 1 ծաւալ ջուրիմէջ կը լուծուի 2,5 ծաւալ քլոր, ստացուած դեղին լուծոյթը կ'անուանեն քլորաջուր, t_հալ=-101°С, t_եռ=-34°С, երբ քլորը կը պնդանայ, կ'առաջացնէ կանաչաւուն բիւրեղներ։ Քլորը օդէն մօտ 2,5 անգամ ծանր գազ է։ Սենեկային ջերմաստիճանի մէջ 1 լ ջուրի մէջ կը լուծուի 2,5 լ քլոր։ Այդ լուծոյթը կը կոչուի քլորաջուր։ Ոչ մեծ ճնշման տակ քլորը կը վերածուի հեղուկի եւ այդ ձեւով անիկա կը պահէ ու կը փոխադրէ պողպատէ μալոններով, իսկ մեծ քանակները երկաթուղային ցիստեռններով։

Լուծելիութիւն

Լուծելիութիւն	Լուծելիութիւնը գ/100գ
Բենզոլ	Լուծելի
Ջուր (0 °C)	1,48
Ջուր (20 °C)	0,96
Ջուր (25 °C)	0,65
Ջուր (40 °C)	0,46
Ջուր (60 °C)	0,38
Ջուր (80 °C)	0,22
Տետրաքլորմեթան (0 °C)	31,4
Տետրաքլորմեթան (19 °C)	17,61
Տետրաքլորմեթան (40 °C)	11
Քլորոֆորմ	Լաւ լուծելի
TiCl4, SnCl4	Լուծելի

Քլորը օժտուած է մեծ էլեկտրաբացասականութեամբ։ Քլորի աթոմն ուժգնօրէն իրեն կը միացնէ 1 էլեքթրոն եւ կը վերածուի շատ կայուն քլորիդի իոնի։ Անմիջականօրէն չի փոխազդեր C-ի, N₂-ի, O₂-ի եւ ազնիւ գազերու հետ։

Քիմիական յատկութիւններ

Պարբերական համակարգի 7^րդ խումբի գլխաւոր ենթախումբի տարր է։ Քիմիապէս աշխոյժ ոչ մետաղ է։ Կը մտնէ հալոկէններու խումբի մէջ։ Քլորի մոլեքուլը երկվալենթ է (բանաձեւը՝ cl₂)։ Բնական քլորը կը հանդիպի 2 իզոթոփներու ձեւով ³⁵Cl եւ ³⁷Cl։

Կիրառութիւն

Հեղուկ Քլորը սրուակին մէջ

Քլորը լայնօրէն կ'օգտագործուի արդիւնաբերութեան մէջ։ Կ'օգտագործուի աղաթթուի արդիւնաբերական արտադրութեան եւ անանկ նիւթերու պատրաստման համար, որոնք կ'օգտագործուին գործուածքները ճերմկցնելու համար։ Խմելու եւ կենցաղային նպատակներու համար նախատեսուած ջուրը մինչեւ ջրատար խողովակներու ցանց մղելը հիւանդաբեր միքրօ-օրկանիզմներէն կ'ախտահանուի իր մէջ աննշան քանակի քլոր լուծելով՝ քլորացնելով։ Գիւղատնտեսական բոյսերու վնասատուներու եւ հիւանդութիւններու դէմ պայքարելու համար օգտագործուող կարեւորագոյն միջատասունկասպան պատրաստուկները՝ DDT, հեքսաքլորան եւ կրանոզան, այնպիսի օրկանական նիւթեր են, որոնց պատրաստման ժամանակ քլոր կ'օգտագործուի։

Քլորէն կը ստանան նաեւ ժաւելային հեղուկ, որը կ'օգտագործուի սպիտակեղէնի լուացման համար։ Մեծ քանակներով կ'արտադրուի քլորակիր, որ կը կիրառուի թուղթի արդիւնաբերութեան մէջ՝ մանրաթելերու ճերմակեցման համար։ Քլորակիրը երկու աղերու խառնուրդ մըն է, որ կը յառաջանայ յանգած կիրի կախոյթի մէջ քլորը անցնելով։

Քլորի զանգուածային բաժինը օրկանիզմին մէջ կը կազմէ 0,15%։ Քլորիտ իոներ կը պարունակէ արեան փլազմը՝ գերազանցապէս NaCl եւ KCl աղերու լուծոյթներու ձեւով։ Անոնք կը կարգաւորեն ովսմոթիկ ճնշումը, կ'ապահովեն իոններու հոսքը բջջային մեմպրաններու միջով, կ'աշխուժացնեն ֆերմենթները։ Օրկանիզմը քլոր կը ստանայ կերակուրի աղի միջոցաւ, որուն օրական պահանջը 5-10 կրամ կը կազմէ։ Մարդու եւ անասուններու ստամոքսին մէջ կ'արտադրուի աղաթթու, որ կը կազմէ ստամոքսահիւթի 0,3%-ը եւ անհրաժեշտ է սնունդի պատշաճ մարսողութեան, ինչպէս նաեւ սնունդի հետ օրկանիզմ ներթափանցող հիւանդագին մանրէները ոչնչացնելու համար։ Բժշկութեան մէջ լայնօրէն կը կիրառուին կերակուրի աղի բնաբանական եւ բարձր ճնշումային լուծոյթները։

Քլորը կրնայ բարձր ճնշումի, աթերոսքլերոզի, սիրտ-անօթային եւ այլ հիւանդութիւններու պատճառ դառնալ։ Ան շատ վատ ազդեցություն կը ձգէ մազերու եւ մաշկի վրայ, կը քայքայէ սպիտակուցները։ Քլոր պարունակող միջոցներով մաքրուած մակերեսներուն վրայ կը յառաջանայ քիմիական նիւթերու բարակ թաղանթ, որ ցնդելով կը յայտնուի օդին մէջ, ապա նաեւ մարդու շնչուղիներուն մէջ։ Քիմիական նիւթերէն շատեր կուտակուելով օրկանիզմին մէջ, կը յառաջացնեն տեւական հիւանդութիւններ։