Ամերիկայի Առաջին Տպարանի Տուն
Ամերիկայի առաջին տպարանի տուն (սպ.՝ Casa de la Primera Imprenta de América), կը գտնուի Մոնետա եւ Լիսենսիատօ Պրիմօ Վերտատ փողոցներու խաչմերուկին՝ Մեքսիքոյի պատմական կեդրոնը։ Այստեղ տեղադրուած է առաջին տպագրական մեքենան կամ տպարանը Նոր աշխարհին մէջ[1]։ Տպագրիչ Խուան Բապլոսը 1539-էն՝ առաջին գիրքի լոյս ընծայուելու մինչեւ իր մահը՝ 1560-ը, այս տպարանին մէջ տպած է առնուազն 35 գիրք[2]։
Ամերիկայի Առաջին Տպարանի Տուն | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | շէնք |
| Երկիր |
 Մեքսիքօ |
| Տեղագրութիւն | Մեքսիքօ Սիթի |
| Հիմնադրուած է | 2008 |
| 19°26′01″N 99°07′52″W / 19.433561°N 99.130981°W | |
 | |
 | |
Պատմութիւն
ԽմբագրելԻ սկզբանէ տունը կառուցուած է Հերմոնիմօ տէ Ակիլարի նախաձեռնութեամբ 1524-ին եւ կը գտնուէր նախքան սպանացիներու Մեքսիքան նուաճելը ացտեկական Թեմբլօ Մայորա սրբազան տարածք համարուող հողամասի եզրին[3]։
Սպանիոյ թագաւոր Քարլոս Ե.ի եւ Մեքսիքոյի արքեպիսկոպոսի՝ Խուան տէ Սումարակի թոյլատրութեամբ 1539-ին Եւրոպայէն Մեքսիքօ բերուած է առաջին տպագրական սարքը։ Տպարանը հիմնադրուած է աւելի ուշ Զանգակներու տուն (սպ.՝ Casa de las Campanas)[4] անունը ստացած տան, սեւիլիացի հրատարակիչ Խուան Քրոմպերհերի եւ իտալացի տպագրիչ Խուան Բապլոսի (որ այդ տպարանին մէջ աշխատած է տաս տարի՝ վաստակելով միայն ընթացիկ ծախսերու համար) համատեղ ջանքերով[5]։ Անոնք սկսած են եկեղեցւոյ եւ փոխնախագահի հետ կապուած փաստաթուղթերու տպագրութենէն[6]։ Նմանատիպ փաստաթուղթերէն էր «Քրիստոնէական վարդապետութեան յամառօտ եւ հակիրճ շարադրանքը մեքսիքերէնով» կոչուող կատեխիզիսը, որ գրած էր արքեպիսկոպոսը[1]։
Տպարանի փակուելէն ետք տունը բազմիցս ձեռքէ ձեռք անցած է եւ օգտագործուած է տարբեր նպատակներով[1]։ 17-րդ դարուն այն կը պատկանէր Սանթա Տորեսա տէ լա Օրտէն տէ լաս Քարմելաս Ռեֆորմատաս մենաստանին, աւելի ուշ՝ 18-րդ դարուն, այն պատկանած է Տիրամայր Թագաւորական ռազմական շքանշանին, որ կ՚օրհնէ գերութենէ Մեքսիքոյի բնակիչներու փրկագնումը։
1847-ինամերիկեան զօրքերը զբաղեցուցած են տունը՝ ոչնչացնելով այնտեղ եղած արխիւները։ Տունը այդ ժամանակ կը պատկանէր քանի մը քաղաքական դէմքերու, օրինակ մէկուն, որ օգտագործած է այն կահոյք պահելու համար։ 20-րդ դարուն այն օգտագործուած է որպէս գրասենեակ, այստեղ գտնուած է նաեւ տպագրական ծառայութիւն մատուցող «Imprenta y Papelería Militar „Marte“» ընկերութիւնը։ Տունը ձեռքէ ձեռք փոխանցուած է մինչեւ 1989, երբ Մայրաքաղաքի ինքնավար համալսարանը ձեռք բերած է այն՝ նպատակ ունենալով վերականգնելու[3]։
Մայրաքաղաքի ինքնավար համալսարանը աշխատած է Պատմական կեդրոնի վերականգնման նախագիծի հետ՝ համագործակցելով Մարդաբանութեան ազգային ինստիտուտի հետ[1]։ Առաջին յարկի մակերեւույթի մօտ 82 սմ խորութեամբ յայտնաբերուած է ացտեկներու ժամանակաշրջանի քարէ օձի գլուխ։ Հնարաւոր է՝ 16-րդ եւ 17-րդ դարերուն այդ գլուխը տեսանելի եղած է շէնքի բնակիչներուն[3]։
Այժմ տունը կը ծառայէ որպէս Մայրաքաղաքի ինքնավար համալսարանին կից շարունակական կրթութեան կեդրոն։ Այստեղ կան տարբեր ցուցադրական դահլիճներ, գրախանութ, կոնֆերանսներու եւ ուսումնական պարապմունքներու տարածքներ[1]։ 2008-ին տան մէջ բացուած է գիրքի թանգարան, ուր ցուցադրուած են Մեքսիքայի որոշ հին գիրքեր[7]։
Ծանօթագրութիւններ
Խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Galindo, Carmen; Magdelena Galindo Mexico City Historic Center. — Mexico City: Ediciones Nueva Guia, 2002. — С. 66. — ISBN 968-5437-29-7
- ↑ Yanet Aguilar Sosa, "El Tec digitaliza sus joyas bibliográficas, " El Universal Archived 2013-12-03 at the Wayback Machine., 24 сентября 2011.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 «Casa de a la Primera Imprenta de America» (իսպաներեն)։ 2002-05։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2009-11-25-ին։ արտագրուած է՝ 2019-12-13
- ↑ «Reservas.net Tourist Guide Mexico City»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2009-02-09-ին։ արտագրուած է՝ 2019-12-13
- ↑ Tarrago Rafael E. (ноябрь–декабрь 1996)։ «The presses roll in colonial times»։ Americas։ արտագրուած է՝ 2019-12-13
- ↑ Hunt Allyn (2008-06-07)։ «Mexico’s Free Press: A long, bloody struggle against centuries of censorship»։ Guadalajara Reporter։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2016-08-08-ին։ արտագրուած է՝ 2019-12-13
- ↑ González de Artaza Laura (2008-01-17)։ «Abre el museo del libro de México donde estuvo la primera imprenta de América»։ Terra։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2013-02-21-ին։ արտագրուած է՝ 2019-12-13