Էլտա Էմմա էնտերսըն

Էլտա Էմմա էնտերսըն (5 Հոկտեմբեր 1899(1899-10-05), Green Lake, Վիսկոնսին, Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ - 17 Ապրիլ 1961(1961-04-17), Oak Ridge, Անդերսոն շրջան, Թենեսի, Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ) ամերիկացի ֆիզիկոս եւ առողջութեան գիտաշխատող էր։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներուն ան աշխատեր է Մանհեթենի ծրագիրի վրայ Փրինսթոնի համալսարանը եւ «Լոս Ալամոս» ազգային տարրալուածարաններուն մէջ, ուր տարրալուծարանին մէջ պատրաստեր է մաքուր ուրանի-235-ի առաջին նմոյշը: Վիսքոնսինի համալսարանի շրջանաւարտ, 1929 թուականին դարձաւ ֆիզիքայի փրոֆեսոր Միլվուքի-Տաուներ քոլէճին մէջ։ Պատերազմէն յետոյ ան հետաքրքրուեցաւ առողջութեան ֆիզիքայով: Ան աշխատած է Oak Ridge ազգային տարրալուծարանի առողջութեան ֆիզիքայի բաժինը եւ հիմնած մասնագիտական վկայագրման եւ վաւերացման գործակալութիւնը, որ յայտնի է որպէս Առողջութեան ֆիզիքայի ամերիկեան խորհուրդ:

Էլտա Էմմա էնտերսըն
Ծնած է	5 Հոկտեմբեր 1899(1899-10-05)
Ծննդավայր	Green Lake, Վիսկոնսին, Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ
Մահացած է	17 Ապրիլ 1961(1961-04-17) (61 տարեկանին)
Մահուան վայր	Oak Ridge, Անդերսոն շրջան, Թենեսի, Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ
Քաղաքացիութիւն	Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ
Ուսումնավայր	Ուիսքոնսին Համալսարան Ripon College?
Մասնագիտութիւն	ֆիզիքոս
Աշխատավայր	Milwaukee-Downer College? Լոս Ալամոսի Ազգային Լաբորատորիա? Օք Ռիջի ազգային լաբորատորիա?
Անդամութիւն	Գիտության զարգացման աջակցության ամերիկյան ասոցացիա?

Կենսագրութիւն եւ կրթութիւն

Էլտա Էմմա էնտերսըն պատերազմի անվտանգութեան նշանակը

Էլտա Էմմա էնտերսըն ծնած է Վիսքոնսին նահանգի Կրին լիճի շրջանը, 1899 թ. Հոկտեմբերի 5-ին, Էտուին Ա. էնտերսընը երեք երեխաներէն մէկն էր։ Հակառակ անոր, որ կանուխ տարիքէն կլանուած էր թիւերով, Անդերսոնը, փաստօրէն, կը ձգտէր դառնալ մանկապարտէզի ուսուցիչ: Այդ հետագային կը վերածուէր գիտութեան հետաքրքրութեան, որ մասամբ կապ ունէր իր աւագ քրոջ ազդեցութեամբ, որ քիմիայի դասախօսի օգնական էր։ Ընդհանուր առմամբ, հակառակ անոր, որ իր ընտանիքը որոշակի մեծ ակնկալիքներ ունէր իրենց կրտսեր դուստրի նկատմամբ, անոնք բոլորը կ'աջակցէին անոր իր գիտական ջանքերուն մէջ։

էնտերսընը 1922-ին Ռիփոնի քոլէճէն ստացաւ Պսակաւոր Արուեստի աստիճան (AB), այնուհետեւ ֆիզիքայի մագիստրոսի կոչում (AM) 1924-ին Վիսքոնսինի համալսարանէն ֆիզիքայի մէջ։ 1924-1927 թուականներուն դասաւանդեր է Այովայի Էսթերվիլ կրտսեր քոլէճին մէջ, ուր ֆիզիքա կաճառի ատենապետն էր:

Ասպարէզ եւ հետազօտութիւններ

1941 թուականին Էլտա Էմմա էնտերսընը աւարտեց իր դոկտորի աստիճանը Վիսքոնսինի համալսարանին մէջ ՝ գրելով իր «Աթոմային լուսապատկերներ ցածր ուժի մակարդակները Co VII և Ni VIII» թեմայով թեզը: Դոկտորականը աւարտելէն անմիջապէս յետոյ էնտերսընը դիմեց Միլվուքի-Տաուներ քոլէճի մէջ իր պաշտօնը դադրեցնելու համար, որպէսզի Մանհեթընի նախագիծին վերաբերող պատերազմական հետազօտութիւններ կատարէ Փրինսթոնի համալսարանի գիտական հետազօտութիւններու եւ զարգացման գրասենեակին մէջ։ Շատ ժամանակ անց էնտերսընը զօրակոչուեցաւ աշխատանքի շարունակելու յատուկ «Լոս Ալամոսի» տարրալուծարանը: Իր նոր վայրին մէջ Էլտա Էմմա էնտերսընը ուսումնասիրեց ճեղքման հիմնական փարամեթրերը, ներառեալ նեյթրոններու կլանման եւ արտանետման հետ կապուած ժամանակի յետաձգումներու վերլուծութիւնը: Նման աշխատանքը յաճախ կ'ենթադրէր աշխատիլ տասնուեց ժամուայ ընթացքէն վեր: Լոս Ալամոսի «Լոս Ալամոս» -ի այլ ձեռքբերումներէն ՝ էնտերսընը տարրալուածարանին մէջ պատրաստեց մաքուր ուրանի-235-ի առաջին նմոյշը: Մինչ այնտեղ էր, ան կ'ապրէր հանրակացարանը եւ, ըլլալով աւելի մեծ, քան միւս բնակիչներու մեծ մասը (ան հիսուն տարեկան էր), անոր պատասխանատուութեան ենթարկեցին: Ան յաճախ կ'աշխատէր գիշերը՝ հագնելով ճինզէ հագուստներ եւ շղարշ վերնաշապիկ՝ այդ ժամանակ կնոջ համար սովորական հագուստ չէր

Պատերազմի սկիզբը՝ 1947 թ.-ին Էլտա Էմմա էնտերսընը հեռացաւ Լոս Ալամոսէն եւ կը վերադառնայ դասաւանդման Միլվուքի-Տաուներ քոլէճ, բայց անոր մասնակցութիւնը աթոմային ֆիզիքայի մէջ բերաւ հետաքրքրութիւն ճառագայթահարման առողջութեան հետեւանքներու նկատմամբ: 1949-ին ան ձգեց դասաւանդումը ՝ սկսելու ասպարէզը առողջութեան ֆիզիկայի ոլորտին մէջ։ Թենեսիի Oak Ridge ազգային տարրալուծարանի առողջութեան ֆիզիքայի բաժնին մէջ, որուն միացեր էր ընդամէնը երբ հինգ տարեկան, ան դարձաւ կրթութեան եւ վերապատրաստման առաջին ղեկավարը: Ան իր ասպարէզը անցուց ՝ օգնելով հաստատել նոր ուսումնական ծրագիրը առողջութեան ֆիզիքայի ոլորտին մէջ, դասաւանդելով եւ խորհրդատուելով առողջութեան ֆիզիքայի շրջանաւարտներու հետ 1949 թուականէն:

1949 թ.-ին էնտերսընը տեղափոխուեցաւ Թենեսի Օք Ռիճ, որպէսզի դառնայ կրթութեան եւ վերապատրաստման առաջին ղեկավարը Oak Ridge ազգային տարրալուծարանի առողջութեան ֆիզիքայի բաժնին մէջ։ էնտերսընը նաեւ աշխատեր է փրոֆեսորադասախօսական կազմի անդամներու հետ Թենեսի նահանգի Նաշվիլ քաղաքի Վանտերպիլթ համալսարանը ՝ այդ հաստատութեան մէջ առողջութեան ֆիզիքայի մագիստրոսի կոչման ծրագիր ստեղծելու համար:

Բացի այդ, ան պատասխանատու էր զինուորական անձնակազմի, նահանգի եւ ֆետերալ սպաներու եւ համալսարանական դասախօսներու հանդարտեցման համար, որոնք ներկայիս առողջութեան ֆիզիքայի առաջատարներն են:

Էլտա Էմմա էնտերսընը անհրաժեշտ պարտականութիւններէն դուրս նաեւ յայտնի էր այն բանով, որ կ'օգնէր ուսանողներու խնդիրներուն ինչպէս՝ ակադեմական, այնպէս ալ անձնական, օգտակար վարկեր տրամադրելով: Որոշ պարագաներուն Էլտա Էմմա էնտերսընը յայտնի էր, որ ուսանողներուն վարկեր տուած էր, ինչպէս նաեւ խմիչք կը բաժնէր անհանգստացնող ժամանակներուն:

Էլտա Էմմա էնտերսընը 1955 թ.-ին Սթոքհոլմի մէջ կազմակերպեց իր ոլորտի մէջ առաջին միջազգային դասընթացը; ան նման դասընթացներ կազմակերպեր է Պելճիքայի մէջ 1957-ին, իսկ 1958-ին՝ Մումպայի մէջ։ Ան աջակցեցաւ Առողջութեան Ֆիզիքայի Ընկերութեան հիմնադրմանը 1955 թ.-ին՝ ծառայելով որպէս քարտուղար, ապա՝ որպէս կանոնադրութեան քարտուղար, եւ, ի վերջոյ, որպէս Հասարակութեան Նախագահ 1959-1960 թթ.: 1960-ին ստեղծեց մասնագիտական վաւերացման գործակալութիւնը, որ յայտնի է որպէս Ամերիկեան Առողջապահութեան խորհուրդ Ֆիզիքա. հակառակ 1956-ին պայմանագրային սպիտակ արիւնութեան, էնտերսընը մնաց անգերազանցելի իր ասպարէզին մէջ եւ քանի մը տարի պահպանեց իր դիրքերը մինչեւ 1961 թ. իր վերջնական մահը:

Մահը եւ կտակը

1956 թուականին Էլտա Էմմա էնտերսընը, որ երբեք ամուսնացած եւ երեխաներ չունէր, սպիտակ արեան քաղցկեղը զարգացաւ: Ան մահացաւ գրեթէ հինգ տարի ետք Թենեսի նահանգի Օք Ռիճ քաղաքին մէջ ՝ կրծքագեղձի քաղցկեղէն եւ սպիտակ արիւնի զարգացումէն, հնարաւոր է՝ ռատիոաշխոյժ նիւթերու հետ աշխատանքի պատճառաւ, 1961 թուականի Ապրիլի 17-ին: Էնդերսոնը թաղուած է Վիսքոնսին նահանգի Կրին լիճի գերեզմանատունը: Ողջ էին Իր քոյրը՝ Լիւսիլ Մաքրոնն ու զարմուհին՝ Նաթալի Թար Միլլմանը: Դոկտոր Անդերսոնի գանձարանը լաւ լուսաբանուեցաւ մամուլի եւ գիտական հանդեսներուն մէջ։ Յարգանքի իբրեւ տուրք գրած են գործընկերները եւ նախկին ուսանողները:

Էլտա Էմմա էնտերսըն ամէն տարի կը պատուեն Առողջութեան ֆիզիքայի ընկերութեան ամենամեայ ժողովին, երբ Էլտա Է. էնտերսընը մրցանակը կը յանձնուի Հասարակութեան երիտասարդ անդամին:

Հրատարակութիւններ

• Ph.D. աւարտաճառ: Anderson, Elda E. (1941). Low Energy Levels in the Atomic Spectra of Cobalt VII and Nickel VIII. University of Wisconsin—Madison.
• Mack, J. E., & Anderson, E. E. (1944). A 21‐Foot Multiple Range Grazing Incidence Spectrograph. Review of Scientific Instruments. 15(2): 28–36.
• Anderson, E. E., Lavatelli, L. S., McDaniel, B. D., & Sutton, R. B. (1944). Boron cross sections for neutrons from 0.01 to 1000 eV. Atomic Energy Commission.
• Anderson, E. E., Lavatelli, L. S., McDaniel, B. D., & Sutton, R. B. (1944). MEASUREMENTS ON THE CROSS-SECTION OF 94 Pu-239 AS A FUNCTION OF NEUTRON ENERGY IN THE RANGE FROM 0.01 eV TO 3.0 eV (No. LA-91). Los Alamos Scientific Laboratory. New Mexico.
• Anderson, E. E., McDaniel, B. D., Sutton, R. B., & Lavatelli, L. S. (1945). ABSORPTION AND FISSION CROSS SECTIONS OF 94 Pu-239 IN THE NEUTRON ENERGY RANGE 0.01 eV TO 100 eV (No. LA-266). Los Alamos Scientific Laboratory. New Mexico.
• Sutton, R. B., McDaniel, B. D., Anderson, E. E., & Lavatelli, L. S. (1947). The Capture Cross Section of Boron for Neutrons of Energies from 0.01 eV to 1000 eV. Physical Review. 71(4): 272.
• McDaniel, B. D., Sutton, R. B., Lavatelli, L. S., & Anderson, E. E. (1947). The Absorption Cross Section of Gold for Neutrons of Energies from 0.01 to 0.3 eV. Physical Review. 72(8): 729.
• Sutton, R. B., T. Hall, E. E. Anderson, H. S. Bridge, J. W. DeWire, L. S. Lavatelli, E. A. Long, T. Snyder, and R. W. Williams. (1947). Scattering of Slow Neutrons by Ortho- and Parahydrogen. Physical Review. 72(12): 1147.
• Sutton, R. B., T. Hall, E. E. Anderson, H. S. Bridge, J. W. DeWire, L. S. Lavatelli, E. A. Long, T. Snyder, and R. W. Williams. (1947). Neutron diffraction studies of NaH and NaD. Physical Review. 72: 1147–56.
• Anderson, Elda E. (1950). Manual on Radiological Protection for Civilian Defense (No. M-4514). Oak Ridge National Laboratory.
• Anderson, E. E. (1952). Units of radiation and radioactivity. Public Health Reports. 67(3): 293.
• Anderson, E. E. (1954). Education and Training of Health Physicists. Radiology. 62(1): 83–87.
• Lukens Jr, H. R., Anderson, E. E., & Beaufait Jr, L. J. (1954). Punched Card System for Radioisotopes. Analytical Chemistry. 26(4): 651–652.
• Kohl, J., Newacheck, R. L., & Anderson, E. E. (1955). Gaseous and Liquid Tracers for Underground Studies. In Proceedings. University of California.
• Kohl, J., Newacheck, R. L., & Anderson, E. E. (1955). Locating Casing Shoe Leaks with Radioactive Argon. Transactions of the American Institute of Mining and Metallurgical Engineers. 204(12): 213–216.
• Newacheck, R. L., Beaufait, L. J., & Anderson, E. E. (1957). Isotope Milker Supplies ¹³⁷Ba from Parent ¹³⁷Cs. Nucleonics. 15(5): 122.
• Beaufait Jr, L. J., Anderson, E. E., & Peterson, J. P. (1958). Development and Preparation of Set of Gamma Spectrometer Standards. Analytical Chemistry. 30(11): 1762–1764.
• Anderson, Elda E. (1959). Assignment report on training course for health physicists. Bombay, India. November–December 1958.
• Zumwalt, L. R., & Anderson, Elda E. (1960). Xe-133 Release Data Obtained to Date on Various Sample Fuel Bodies (No. GA-P-32-257). General Atomic Division. General Dynamics Corp. San Diego, CA.
• Anderson, E. E., Gethard, P. E., & Zumwalt, L. R. (October 1961). Use of the King Furnace in Fission-Product Retention Studies of Graphite Reactor Fuels. In Proceedings of the Second Conference on Nuclear Reactor Chemistry. Gatlinburg, Tennessee (pp. 171–192).
• Anderson, E. E., Gethard, P. E., & Zumwalt, L. R. (1962). Steady-State Release Fraction of Krypton and Xenon Fission Products at High Temperatures from (U, Th) C₂-Graphite Fuel Matrix in Out-Of-Pile Experiments (No. GA-3211). General Atomic Div. General Dynamics Corp. San Diego, CA.
• Zumwalt, L. R., Anderson, E. E., & Gethard, P. E. (1962). Fission Product Retention Characteristics of Certain (Th, U) C₂-Graphite Fuels. Proceedings. ANS Topical Meeting on Materials and Fuels for High-Temperature Nuclear Energy Applications. 11–13.
• Anderson, E. E., Wessman, G. L., & Zumwalt, L. R. (1962). Fission Product Trapping—Sorption of Cesium by Activated Charcoal. Nuclear Science and Engineering. 12(1): 106–110.
• Zumwalt, L. R., Gethard, P. E., & Anderson, E. E. (1963). Fission-Product Release from 'Single-Crystal' UC₂ Particles. Transactions of the American Nuclear Society. 6(1): 132.
• Anderson, E. E., Gardner, J. O., Gethard, P. E., Goeddel, W. V., Hooker, J. R., Lonsdale, H. K., ... & Zumwalt, L. R. (1963). Advanced, Graphite-Matrix, Dispersion-Type Fuel Systems. Annual Report. April 1, 1962 – March 31, 1963 (No. GA-4022;(Pt. 1)). General Atomic Division. General Dynamics Corp. San Diego, CA.
• Anderson, Elda E., & Zumwalt, L. R. (1964). The Diffusion of Barium in Simulated High-Temperature Graphite Fuel Elements. Transactions of the American Nuclear Society. (US). 7.