Իոանէ Փեթրիցի
Իոանէ Փեթրիցի (վրաց.՝ იოანე პეტრიწი), XI—XII դարերին վրացի փիլիսոփա։ յայտնի է Պրոկլի երկերուն թարգմանութեամբ ու անոնց ընդարձակ մեկնութիւններով։ Աւելի ուշ շրջանի աղբիւրներուն մէջ կը յիշատակուի նաեւ Իոանէ Չիմչիմելի (იოანე ჭიმჭიმელი) անուամբ։[1][2]
| Իոնէ Փեթրիցի | |
|---|---|
 | |
| Ծննդեան անուն | վրաց.՝ იოანე პეტრიწი |
| Ծնած է | 11-րդ դար |
| Ծննդավայր | Մեսխեթ, Սամցխէ Ջաւախետի մարզ, Վրաստան |
| Մահացած է | 12-րդ դար |
| Քաղաքացիութիւն | Վրաստան |
| Մասնագիտութիւն | փիլիսոփա եւ գրող |
Իոանէ Փեթրիցիի կեանքին վերաբերիալ հստակ տուիալներ չկան։ Որոշ տեղեկութիւններ կը պահուին իր երկերուն մէջ, իսկ որոշ մանրամասնութիւններ ալ կը հաղորդուին XVIII դարու վրացական աղբիւրներուն մէջ։ Ամենայն հաւանականութեամբ, ան կը սիրէր Սամցխէի մէջ բնակուած ազնուականական տոհմի մէջ, փիլիսոփայութիւն կ'ուսումնասիրէ Կոստանդնուպոլսի մէջ՝ Յոհան Իտալիուսի ու Միքայէլ Պսելուսի մօտ։ Իտալիուսի բանադրելէն ետք, Իոանէ Փեթրիցին, ինչպէս կ'ենթադրուի, կը հերանայ ներկայի Բուլղարիոյ տարածքին մէջ գտնուող վրացական Փեթրիցոնի վանք (ներկայիս՝ Բրաչկովի վանք): Կեանքին վերջին տարիներուն հոգեւորականներուն հետ ունեցած վէճի պատճառով կը վերադարնայ հայրենիք, ուր կը վայելէ Դաւիթ Շինարար թագաւորի հովանաւորութիւնն ու կը մասնակցի Գելաթի ակադեմիոյ գործունէութեան, որ այն ժամանակ կ'ըլլայ Վրաստանի մէջ նեոպլատոնական փիլիսոփայութեան կեդրոն։[3]
Իոանէ Փեթրիցիի փիլիսոփայական հայացքները կը ձեւաւորուին Պրոկլի ազդեցութեամբ, ուր գաղափարները ան կը փորձէ համատեղել քրիստոնեական աշխարհընկալման հետ։ Որոշ ուսումնասիրողներ անոր հայացքներուն մէջ կ'առանցնաձնեն պանթեիզմին բնորոշ գծեր։ Իոանէ Փեթրիցին վրացերէն կը թարգմանէ ու կը մեկնաբանէ ոչ միայն Պրոկլի, այլեւ Արիստոտելի, Հովսեփոս Փլաւիոսի երկերներուն մէջ, հատուածներ Աստուածաշունչին մէջ, վարքագրուդիւններ եւ այլն։ Անոր ինքնուրոյն ստեղծագործութիւններուն մէջ առաւել կարեւոր են Պրոկլի երկերու մեկնութիւններ, թէեւ ան կը գրէ նաեւ չափածոյ ստեղծագործութիւններ ու հիմներ։ Իոանէ Փեթրիցին մեծ ազդեցութիւն կը թողէ վրացական փիլիսոփայութեան ու բանահիւսութեան հետագայ զարգացման ու մասնաւորապէս Շոթա Ռուսթաւելի ստեղծագործութեան վրայ։
Հրատարակութիւններ
Խմբագրել- Рассмотрение платоновской философии и Прокла Диадоха. Пер. и исследование И. Д. Панцхава. — Тб., 1942.
- Рассмотрение платоновской философии и Прокла Диадоха. — М., 1984. («Философское наследие»)
Գրականութիւն
Խմբագրել- Панцхава И. Д. Петрици. — М.: Мысль, 1982. — 128 с. («Мыслители прошлого»).
- Апостолов М., Шипочлиева В., Манойлова О. Иоанн Петриций и болгаро-грузинские медицинские связи // ИАН ГССР. Сер. истории, археологии, этнографии и истории искусства. — 1984. — № 2. — С. 123—128.
- Тевзадзе Г. В. Учение Аристотеля о времени и его рецепция в философии И. Петрици // ТГбГУ. — 1984. — Т. 249. — С. 405—422.
- Гвахария В. Пифагорова «гармония сфер» в интерпретации Иоанна Петрици и вопросы структуры древнегрузинской музыки // Кавказ и Средиземноморье. — Тбилиси: изд-во Тбилисского университета, 1980. — с. 225—239.
Արտաքին յղումներ
Խմբագրել- Статья в Философском словаре Archived 2016-03-04 at the Wayback Machine. (ռուս.)
Ծանօթագրութիւններ
Խմբագրել- ↑ Augustine Casiday, The Orthodox Christian World, p. 544
- ↑ Iremadze Tengiz (2015-01-01)։ Zalta Edward N., խմբգր․։ Joane Petrizi (Fall 2015 հրտրկթն․)
- ↑ Iremadze, Tengiz (2006). Joane Petrizi. Stanford Encyclopedia of Philosophy. Retrieved on 2008-05-22.