Հելէն Քելլըր
Հելէն Ատամս Քելլըր (անգլերէն՝ Helen Adams Keller, 27 Յունիս 1880, Տասկամբիա - 1 Յունիս 1968, Իսթըն), կոյր եւ խուլ ամերիկացի գրող, հասարակական գործիչ, ուսուցչուհի։ Ան եղած է առաջին կոյր եւ խուլ անձնաւորութիւնը, որ ստացած է պաքալորէայի աստիճան արուեստի բնագաւառին մէջ[2]: Քելլըրի ուսուցչուհի Էնն Սալիւանը սորվեցուց աղջնակին հաղորդակցիլ արտաքին աշխարհի հետ։ Այս պատմութիւնը ներկայացուած է հանրայայտ The Miracle Worker (Հրաշքներ Գործողը) ֆիլմին մէջ։
| Հելէն Ատամս Քելլըր անգլերէն՝ Helen Adams Keller | |
|---|---|
 | |
| Ծննդեան անուն | անգլերէն՝ Helen Adams Keller |
| Ծնած է | 27 Յունիս 1880 |
| Ծննդավայր | Տասկամբիա, Ալապամա, ԱՄՆ |
| Մահացած է | 1 Յունիս 1968 |
| Մահուան վայր | Իստոն |
| Քաղաքացիութիւն |
 ԱՄՆԱՄՆ |
| Կրօնք | The New Church? |
| Ուսումնավայր | Ռետքլիֆ Քոլէճ եւ Հարվարտ Համալսարան |
| Երկեր/Գլխաւոր գործ | Իմ կյանքի պատմությունը? եւ The Frost King? |
| Մասնագիտութիւն | գրագէտ, հռետոր, ակնարկագիր, քաղաքական ակտիվիստ, արհմիութենական գործիչ, խաղաղասէր, սուֆրաժիստ, լեզուաբան, ինքնակենսագիր |
| Անդամութիւն | Աշխարհի արդյունաբերական աշխատողներ?, Արուեստի եւ գրականութեան ամերիկեան ակադեմիա եւ Ազգային կանանց կուսակցություն?[1] |
| Կուսակցութիւն | Ամերիկայի սոցիալիստական կուսակցություն? |
| Ծնողներ | Արթուր եւ Քէյթ Քելլըր |
Ստորագրութիւն | |
Վաղ Մանկութիւն
Խմբագրել
Հելէն Ատամս Քելլըրը ծնած է 27 Յունիս 1880 - ին, Տասկումբիայի մէջ (Ալապամա, ԱՄՆ), Արթուր եւ Քէյթ Ատամս Քելլըրներու ընտանիքին մէջ։ Անոր ընտանիքը կ'ապրէր Այուի Կրին կալուածքին վրայ[3], որ կառուցած էր Հելէնի պապը տասնամեակներ առաջ[4]։
Հելէն Քելլըրը չէր ծնած կոյր եւ խուլ։ 19 ամսու հասակին ան հիւանդացաւ հիւանդութեամբ մը, որ բժիշկները ախտորոշեցին իբրեւ «ստամոքսի ու գլխուղեղի անօթներու խցանում»։ Ամէնայն հաւանականութեամբ խօսքը քութեշի կամ ալ ուղեղի կարծր թաղանթի բորբոքման (մենինժիթ) մասին էր։ Հիւանդությունը կարճատեւ էր, սակայն անոր մօտ յառաջացուց կուրութիւն եւ խլութիւն։ Այդ ժամանակ ան քիչ թէ շատ կը հաղորդակցէր վեցամեայ Մարթա Ուաշինկթընի[5] հետ, ոդ ընտանեկան խոհարարի դուստրն էր. Մարթան կը հասկնար Հելէնի նշանները։ Եօթը տարեկան հասակին ան ունէր մօտ 60 նշաններ, որոնց օգնութեամբ կը հաղորդակցէր իր ընտանիքի անդամներուն հետ։
1886-ին, անոր մայրը, ոգեշնչուած Չարլզ Տիքընսի Ամերիկեան պատմութիւններ ստեղծագործութեան կերպարներէն մէկով` Լաուրա Պրիտմանով, որ նոյնպէս խուլուհամր էր, սակայն յաջողութեամբ ստացած էր կրթութիւն, Հելէնին հօր ուղեկցութեամբ ուղարկեց ԼՕՌ մասնագետ, բժիշկ Ճուլիան Քիսոլմի մօտ[6]: Վերջինս անոնց ծանօթացուց Ալեքսանդր Պելի հետ, որ այդ ժամանակ կ'աշխատէր խուլ երեխաներու հետ։ Պելը խորհուրդ տուաւ դիմել Փերքինսի կոյրերու դպրոց (Հարաւային Պոսթոն, Պոսթոն, Մասաչուսեթս), ուր կրթութիւն ստացած էր նաեւ Լաուրա Պրիտմանը։ Մայքլ Անականոսը` դպրոցի տնօրէնը, խնդրեց դպրոցի շրջանաւարտ, քսանամեա Էնն Սալիւանին, որ նոյնպէս տեսողութեան հետ խնդիրներ ունէր, դառնալ Հելէնի ուսուցչուհին։ Ատիկա 49 տարի տեւած բարեկամութեան սկիզբն էր։
Էնն Սալիւանը ժամանեց Քելլըրի տուն 1887-ի Մարտին եւ անմիջապէս սկսաւ ուսուցանել Հելէնին հաղորդակցիլ` բառերը նշաններու միջոցով ափի մէջ հաղորդելով։ Քելլըրը սկիզբէն չէր հասկնար, որ ամէն մէկը ունի իր անուանումը։ Քելլըրի մօտ բեկումնային եղաւ յաջորդ ամիսը, երբ ան հասկցաւ, որ շարժումները, որոնք ուսուցչուհին կ'ընէր Հելէնի ձեռքի ափի մէջ` միաժամանակ միւս ձեռքի վրայ պաղ ջուր լեցնելով, կը նշանակէր «ջուր»։ Այդ օրէն սկսած Հելէնը կը պահանջէր ուսուցչուհիէն իրեն սորվեցնել նորանոր իրերու անուանումներ։
Ձախ աչքի ներընկածութեան պատճառով Հելէնը միշտ կը լուսանկարուէր աջ կողմէն։ Հասուն տարիքին անոր երկու աչքերն ալ փոխարինուեցան ապակեայ ակնագնդերով` «բժշկական եւ գեղեցկագիտական պատճառներով»[7]:
Կրթութիւն
Խմբագրել1888 թ. - ի Մայիսէն Քելլըրը յաճախեց Փերքինսի Կոյրերու Դպրոց։ 1894-ին Հելէնը եւ Էնն Սալիւանը տեղափոխուեցան Նիւ Եորք, որպէսզի Հելէնը յաճախի Ռայթ-Հիւմասոնի խուլերու դպրոց։ 1896-ին անոնք վերադարձան Մասաչուսեթս եւ Հելէնը ընդունուեցաւ Ուեսթոնի քեմպրիճեան իգական դպրոց։ 1900-ին ան ընդունուեցաւ Ռետքլիֆի դպրոց։ Անոր երկրպագու Մարք Թուէնը Հելէնը ներկայացուց «Սթանտարտ Օյլ» ընկերութեան բաժնետէր Հէնրի Ռոճըրսին, որ իր կնոջ հետ միասին վճարեց Հելէնի կրթութեան համար։ 1904-ին 24 տարեկան հասակին Քելլըրը աւարտեց Ռետքլիֆի դպրոցը` դառնալով առաջին կոյր եւ խուլ անձնաւորութիւնը, որ ստացաւ պաքալորէայի աստիճան արուեստի բնագաւառին մէջ։ Ան կը թղթակցէր աւստրիացի փիլիսոփայ եւ մանկավարժ Վիլհելմ Երուսաղէմի հետ, որ առաջիններէն էր, որ բացայայտեց Հելէնի գրական տաղանդը[8]:
Աղբիւրներ
Խմբագրել- ↑ Online Biographical Dictionary of the Woman Suffrage Movement in the United States / T. Dublin, K. K. Sklar — Alexander Street Press.
- ↑ «Helen Keller FAQ»։ Perkins School for the Blind
- ↑ Virtual tour of [http://en.wikipedia.org/wiki/Ivy_Green Ivy Green], Helen Keller's birthplace
- ↑ Nielsen, Kim (2007), «The Southern Ties of Helen Keller», Journal of Southern History 73 (4)
- ↑ «The Story of My Life, by Helen Keller - discusses Martha Washington»։ Project Gutenberg։ էջ 11։ արտագրուած է՝ 2010 թ․ մարտի 7
- ↑ Worthington W. Curtis։ A Family Album: Men Who Made the Medical Center (Medical University of South Carolina հրտրկթն․)։ ISBN 978-0-87152-444-7
- ↑ Herrmann Dorothy։ Helen Keller: A Life։ New York, NY: Knopf։ ISBN 978-0-679-44354-4
- ↑ Herbert Gantschacher "Back from History! - The correspondence of letters between the Austrian-Jewish philosopher Wilhelm Jerusalem and the American deafblind writer Helen Keller ", Gebärdensache, Vienna 2009, p. 35ff.