Հռոմէական Բժշկութիւն
Հին Հռոմէական բժշկութիւնը գիտական գիտելիքները կը համադրէր գերբնական եւ կրօնական համոզմունքներու հետ: Հռոմէացի բժիշկները որդեգրած են յոյն բժիշկ Հիպոկրատի եւ անոր հետեւորդներու վարժանքները եւ անոնց փիլիսոփայութիւններէն շատերը, յատկապէս` Ք.Ա. 219-ի Սպարտայի Արխակաթուսի ժամանումը, որ կը նկատուէր առաջին յոյն բժիշկը, որ կը գործէր քաղաքին մէջ:
_-_n._11141_-_Museo_di_Napoli_-_Strumenti_di_chirurgia.jpg)
Այսուհանդերձ, հին հռոմէացիները նաեւ բժժանքներ (ամուլեթներ) կը կրէին` հիւանդութիւններէ խուսափելու համար եւ տաճարներու մէջ նուիրատուութիւններ կը մատուցէին աստուածներուն, որոնք բուժիչ ուժ ունէին[1][2]:
Մարդոց դիակներու մասնահատումները Խմբագրել
Հին Հռոմի մէջ մարդոց դիակներու մեծ մասին մասնահատումներու արգելքը` կրօնական, բարոյագիտական եւ հանրային առողջութեան հետ կապուած մտահոգութիւններու պատճառով, կը խանգարէ անդամազննութեան ուսումնասիրութիւնները: Բժիշկները կ'ապաւինէին անասուններու, յատկապէս խոզերու մասնատման եւ այլ անասուններու հատման, որովհետեւ անոնց անաթոմիական կառուցուածքը կ'արտացոլէր մարդու մարմինին կառուցուածքը: Այս մասնահատումները հանրային ձեւով կը կատարուէին եւ կը ծառայէին դիտորդներու` իբրեւ ժամանց, իսկ բժիշկներու համար` իբրեւ նոր հիւանդներ ներգրաւելու ձեւ:
Երազները իբրեւ ախտորոշման գործիք Խմբագրել
Հին հռոմէացի բժիշկներ ախտորոշումներ կատարելու եւ բուժումներ որոշելու համար նկատի կ'առնէին երազները, որովհետեւ անոնք կ'ենթադրէին, թէ երազները կրնան հոգիէն ազդանշան ըլլալ մարմինին մէջ հիւմորային անհաւասարակշռութեան մասին: Բժիշկներ կը կարծէին, որ երազները կրնան հիւանդներու մասին պատկերացում մը կազմել: Բաներ, որոնք անտեսանելի են ու թաքնուած` մարմնային քննութեան ատեն: Օրինակ` այն երազները, որոնք կը ներառէին ձիւն կամ սառոյց, կ'ենթադրուէր, որ ցոյց կու տան խորխի աւելցուկ, մինչդեռ միւսները, որոնք կրակ կը տեսնէին, ցոյց կու տային ազդանշան` մաղձի մակարդակի բարձրացման:
Բժշկութիւնը՝ Հռոմէական բանակին մէջ Խմբագրել
Օգոստոս կայսրը կը հիմնէ առաջին արհեստավարժ ռազմաբժշկական մարմինը, որ յոյն արհեստավարժ բժիշկներուն ուշադրութիւնը կը գրաւէ` անոնց տրամադրելով հռոմէական լիակատար քաղաքացիութեան իրաւունք, ինչպէս նաեւ անոնց թոշակներ տրամադրելով, առանց տուրքերու: Բժշկական մարմինը կը ձեւաւորէ դաշտային վիրաբուժութեան առաջին ստորաբաժանումներէն մէկը, կը ստեղծէ լաւ ձեւով մշակուած առողջապահական համակարգեր` հիւանդութիւնները կանխելու համար եւ յառաջընթաց մը կ'արձանագրէ արիւնահոսութեան դադրեցման շրջագիծին մէջ` զարկերակները կարելով: Բանակատեղիի բժիշկները կայսրութեան բժշկական առաջնահերթութիւնը կը համարուէին: Իրենց ճանապարհորդութիւններուն ընթացքին, անոնք կը ծանօթանային նոր գաղափարներու եւ կ'ուսումնասիրէին մարդու անդամազննութիւնը` դաշտային հիւանդանոցներու մէջ վիրաւոր զինուորներու վիրահատութիւններ կատարելու ատեն: Հին Հռոմի բժշկական մարմինի նորամուծութիւններուն շնորհիւ, միջին վիճակագրական զինուորին կեանքին տեւողութիւնը հինգ տարիով աւելի էր, քան` սովորական քաղաքացիինը:
Կին Բժիշկները Խմբագրել
Կիներ բժշկութեամբ կը զբաղէին Հին Հռոմի մէջ: Կին բժիշկները գերակշռող չէին, աւելի յաճախ կիները հանդէս կու գային իբրեւ մանկաբարձուհիներ, դայեակներ, որոնք կ'աշխատէին բժիշկներու ղեկավարութեամբ՝ աջակցելու ծննդաբերութեան եւ բեղմնաւորութեան դեղեր ստանալու ատեն: Կին բժիշկները, որոնք երբեմն կը զբաղէին կնախտաբանութեամբ եւ մանկաբարձութեան այլ մասնագիտութիւններով, հակուած էին ըլլալու յունական ծագումով ազատ կիներ, մինչդեռ դայեակները յաճախ նախապէս ստրկացած կիներ էին:
Կաղամբը իբրեւ հեքիաթային դեղատեսակ Խմբագրել
Հռոմէացի բժիշկներ սննդակարգը կը կապէին քաջառողջութեան հետ, եւ կաղամբը, կ'ըսէին, իբրեւ «գերմթերք» (superfood)` կրնայ կանխել եւ բուժել բազմաթիւ հիւանդութիւններ: Հռոմէացի պատմաբան Գաթօ Աւագը կաղամբի օգտակար յատկութիւններու մասին շուրջ 2000 բառէ բաղկացած բանագրութիւն մը կը գրէ De Agricultura-ի մէջ: Ըստ Գաթոյին, տերեւաւոր բանջարեղէնը կը բուժէր գլխացաւերը, տեսողութեան խանգարումը եւ մարսողական խնդիրները, մինչդեռ մանրացուած կաղամբի օգտագործումը կը ցաւազերծէր վէրքերը, կապտութիւնները եւ ոսկորներու տարատեղումները: «Մէկ խօսքով, ան կը բուժէ ներքին, տառապող բոլոր օրկանները»: Գաթօ նոյնիսկ գրած է, որ եփած կաղամբի գոլորշիները ներշնչելը կը նպաստէ բեղմնաւորութեան եւ մեծ քանակութեամբ կաղամբ ուտող մարդու մէզի մէջ լոգանքը կը բուժէ բազմաթիւ հիւանդութիւններ[3]: