Յովսէփ Յովհաննիսեան Ամարխան

Ամարխան Յովսէփ Յովհաննիսեան նշանաւոր հնդկահայ հարուստ՝ Սմարանգցի։ Ռուս-պարսկական պատերազմներէն դեռ առաջ Ներսէս արքեպս. Աշտարակցին (յետոյ կաթողիկոս) հնդկահայերու հետ սկսաւ յարաբերութիւն մշակել եւ նկարագրելով էջմիածնի ու ժողովուրդի վիճակը՝ կոչ կարդաց օգնելու հայրենակիցներուն եւ միեւնոյն ժամանակ յայտնեց, որ շուտով ռուսական զօրքը պիտի շարժի դէպի էջմիածին։ Ամարխանը, որ առասպելական կարողութեան տէր է, 1829-ի Հոկտեմբեր 20-ին գրեց ներսէսին, որ պատրաստ է գալ Ռուսաստան, ծառայած Ռուսաց կայսեր իր հոգով, մարմնով ու հարստութեամբ՝ մուսուլմաններէն գնելով հայաբնակ գաւառներն եւ յանձնած ողորմած կայսեր՝ կառավարելու։ Ներսէսն այս նամակի մասին յայտնեց Քրիստափոր Լազարեանցին, իսկ ան ալ իր կարգին Կեներալ-ատիւթանթ Պեքենտրոֆին։ Կայսրն այս միջնորդական գրութեան վրայ անձամբ բարեհաճեցաւ մակագրել. Пусть инь деть сюда, а свьдьния, имь требуемыя. Я ему дамь, когда его увижу. (Թող ան այստեղ գայ, իսկանոր ուզած տեղեկութիւնները ես կու տամ անոր, երբ կը տեսնեմ զինք)։ 1830-ի Դեկտեմբեր 3-էն տուած բարձրագոյն հրովարտակով անոր գալու իրաւունք տրուեցաւ, սակայն ինչ-ինչ պատճառներով ան չեկաւ։ Մահուան տեղն ու թուականն անյայտ է։

Աղբիւր

• Բառարան Հայ Գրականութեանց, Հայկ Տէր-Աստուածատուրեանց, Ա. հատոր, Թիֆլիս 1904, էջ 87: