«Սուէզի Ջրանցքը» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
No edit summary |
Չ clean up, replaced: 4ի → 4-ի, 5ի → 5-ի, 9ի → 9-ի (2) using AWB |
||
Տող 16.
Դեռեւս 19-րդ դարի սկզիբը Նապոլեոն Պոնաբարդը հրամայեց իր ճարտարագէտնէրէն մեկուն մշակել ջրանցքի կառուցման նախագիծը։ Հետագային Մուհամմատ Ալին եւ Անգլիայ կը խոջնդոտեն ֆրանսիացիներու բոլոր փորձերը ջրանցքի կառուցման հետ կապուած։ Մուհամմադ Ալի կը գիտակցէր, որ ջրանցքը մեծ նշանակութիւն ունի, եւ կը հրապուրէ եւրոպական տերութիւններ ինչպէս նաեւ Եգիպտոսը կը դառնար նուաճողական ծրագիրներու առարկայ։ Իսկ Անգլիայ դէմ էր այդ ծրագիրին մինչեւ այն պահը, երբ Եգիպտոսի մէջ կը տիրէր ֆրանսական ազդեցութիւնը, մինչեւ Սուեզ, որ Հնդկաստան տանող բանալին էր, կը գտնուէր օտար ձեռքերու մէջ։
ԺԹ դարու 50-ականներու ծրագիրը զարգացաւ շնորհիւ ֆրանսացի դիվանագէտ Ֆերդինան դե Լեսսեպսի կողմից։ Ծրագրի դեմ էին Անգլիան եւ Աբբաս փաշան։ Երկրի տնտեսական պահանջները կը ստիպէին, որ Աբբասը գահնըկեց ըլլայ։ Ան ասպանուեցաւ եւ
Սաիտ փաշան չ՚ապրիր մինչեւ ջրանցքի կառուցման աւարտը, անոր կը փոխարիէ Իսմայիլ փաշան 1863-
=== Եգիպտոսի տնտեսական խնդիրները եւ Սուեզի ջրանցքի կորուստը ===
Սուեզի ջրանցքը ({{lang-ar| قناة السويس}}), այսպիսու, կը կառուցուի 1869 -ին։ Ջրանցքի կառուցման հետ կաուած ահռելի ծախսերը կը ստիպեն եգիպտական իշխանութիւններուն դիմել օտար երկրներու տնտեսական օգնութեան։ Ատոր սկիզբը կը դնէ Սաիդ փաշան 1854-1863։ Ան չունէր առանց Բարձր Դռան գիտութեան պայմանագիր կնքելու իրաւունք։ Ասոր հանդերձ, ան կը դիմէ այդ քայլին, որուն հետեւանքով իր մահէն ետք Եգիպտոս կ՚ունենայ 6 միլիոն ֆունտ արտաքին պարտք։ Այս գործին մէջ իր խոշոր ներդրումը կ՚ունենայ Գերման Օպենգեյմը, որ կը համագործակցէր Միացյալ Թագաւորութիւն եւ բրիտանական իշխանութիւններու հետ եւ կը ծառայէր անոնց շահերուն։ 1862 -ին անոր միջնորդութեամբ Սաիդ կը վերցնէ առաջին եգիպտական պետական պարտքը, եւ իսկ յետոյ՝տարուէ տարի պարտքի չափը կը մեծանար։ Հատկանշական է, որ նոր պարտք վերցնելով Եգիպտոս կը փակէնախորդ պարտքը։ 1865 -ին Իսմայիլ փաշա 1863-1879 կրկին պարտք կը վերցնէ Անգլեական-եգիպտական դրամատունէն։ Ատիկա կ՚օգտագործուի շաքարի գործարաններու կառուցման համար։
Այսպիսով, 11 տարուայ ընթացքին Եգիպտոս կը կուտակէ 68 միլիոն ֆունտ պարտք, ամբողջը Անգլիայէն, եւ 1876 -ին կը կազմուի 94 միլիոն ֆունտ։ Ատոր մէկ մասը Իսմայիլը կը վատնէ սեփական կարիքներու վրայ, միւս մասը՝ գործարա ներու, երկաթուղի-երկաթգիծերու, կամուրջներու, նաւահանգիստներու կառուցման վրայ, որուն մեծագոյն մասը կը վատդառացուի արտասահմանի ճարտարագէտներուն եւ շինարարական ընկերութիւններուն վճարելով։ Օրինակ՝ Ալեքսանտրիայի նաւահանգիստը կառուցելու համար եգիպտական դրամատունէն եւրոպական շինարարական ընկերութեանը կը վճարուի 2.5 միլիոն ֆունտ ստերլինկ 1.5 ի փոխարեն։ Միւս կողմէն գրեթէ 22 միլիոն ֆունտ կ՚իւրացուի դրամատուներու կողմէ՝ փոխարժեքի տատանումներու պատճառաբանութեամբ։ Այսպիսով, պարտքի մեծ մասը կ՚առաջացուի եւրոպական դրամատուներու տնտեսական մեքենաներու միջոցով։
Բրիտանական կառավարութիւնը տեղեակ չպահելով՝ վարչապետ Դիզրաելին իր ընկեր Ռոտշիլդից 4 միլիոն ֆունտ պարտք վերցնելովկը գնէ Սուեզի ջրանցքը։ Գործարքը տեղի կ՚ունենայ 1875 թուականի նոյեմբերի 25-ին։ 176 հազար գործ կ՚անցնի բրիտանական կառավարութեան ենթակայութեան ներքեւ։ Կը Ստացուի , որ ջրանցքը, որուն պատճառով Եգիպտոսը խրուած էր 300 մլնի հասնող պարտքի մէջ, որուն կառուցման համար ծախսուած էր 16 մլն. Ֆունտ, կը վճառուի ընդամենը 4 մլնով։ 1910 -ին արդեն բաժնետոմսերի գինը կը հասնի 35 միլիոնի։ Գործարքն ուներ նաեւ Քաղաքականութիւն-քաղաքական կողմ։ Անգլիան, ինչպես հայտնի է, 19-րդ դարու ընթացքին կը ձգտի իրեն ենթարկել Եգիպտոսը եւ անոր կը հանդիպի Ֆրանսայի ուժեղ դիմադրութեանը։ Իսմայիլի այս խօսքերը ''«ջրանցքը կը մնայ Եգիպտոսի, ոչ թէ Եգիպտոսը՝ ջրանցքին»'' իրենց չեն արդարացրեն։ Ջրանցքի բաժնետոմսերու մեծ մասը՝ 55 %ը կը պատկանէր Ֆրանսային, սակայն տարբեր բաժնետերերու։ Իսկ մնացյալ 45 %-ը ամբողջութեամբ բրիտանական կառավարութեանն էր։ Եւ անոր առաջին քայլը կը դառնայ Անգլիայի կողմէ Եգիպտոսի գրաւման համար։
== Ծանօթագրութիւններ==
{{Ծնթ․ցանկ}}
== Աղբիւրներ ==
| |||