«Յարութիւն Թիրեաքեան» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

'''Յարութիւն Թիրեաքեան''' ({{ԱԾ}} [[1845|25 Փետրուար, 1845, Թալաս - 1919, Նիւ Եորք, Նիւ Եորք)]], հայ բժիշկ, բանասէր, թարգմանիչ, հայագէտ, արեւելագէտ, մշակութային գործիչ։

Յ. Թիրեաքեան ծնած է [[1845]]-ին. [[Կեսարիա|Կեսարիոյ]] նահանգի Թալաս գիւղին մէջ ([[Օսմանեան կայսրութիւնԿայսրութիւն|Օսմ. Կայսրութիւն]])։ ՈւսումնՈւսումը ստացած է Փարիզի բժշկական համալտալանէն ներս՝համալսարանին այնմէջ՝ աւարտելով [[1878]]-ին, այսինքն՝ մօտ 32 տարեկան հասական հասակին։ին։ Վերադառնալով [[Կոստանդնուպոլիս|Կ. Պոլիս]], աշխատած է որպէսիբրեւ տեղիգլխաւոր հիւանդանոցներէնբժիշկ մէկունտեղւոյն գլխաւոր բժիշկ,հիւանդանոցներէն յարմարմէկուն ժամանակմէջ, մընաեւ ծաւալելով հասարակականհանրային գործունեութիւն, որուն պատճառով [[1890]]-ին ձերբակալուած է։ Օսմանեան կայսրութեան մէջ տեղի ունեցող քաղաքական հալածանքներուհալածանքներուն պատճառով, [[1896]]-ին տեղափոխուած է [[Պարսկաստան]], եւ այնտեղուր նշանակուած արքունի բժիշկ։ [[1907]]-էնին սկսեալ ապրածփոխադրուած է ԱՄՆՄիացեալ Նահանգներ, հաստատուելով [[Նիւ Եորք|Նիւ Եորքի]] քաղաքին մէջ։ Մահացած է Նիւ Եորք՝ 1919-ին, 73 տարեկան հասակին։ ՄահէնԱնոր ետքաշխատութիւնները անորյետմահու աշխատութիւնները շարունակածհրատարակած է տպագրել որդին՝ Միհրդատ Թիրեաքեանը։

ԸլլալովԻր բժիշկ՝բժշկական Թիրեաքեանըասպարէզին ժամանակզուգահեռ, մը նաեւԹիրեաքեան ծանօթացած է բազմաթիւ դասական եւ հին արեւելեան, ինչպէս նաեւ ժամանակակից եւրոպական լեզուներու։ Ան բաւական լաւ տիրապիտածտիրապետած է թուրքերէնինթրքերէնին, անգլերէնին, ֆրանսերէնին, պարսկերէնին, հին լեզուներէն՝ գրաբարին, հին յունարէնին, լատիներէնին, հին եւ միջին պարսկերէնին, ծանօթացած է սանսկրիտին։ Անոր այսԼեզուական խոր գիտելիքներն են, որգիտելիքները մեծ արժէք կու տան անոր աշխատանքներուն։

Թիրեաքեան, բացի իր գիտական ուսումնասիրութիւններէն (ինչպէս հայերէնի, այնպէսինչպէս ալ գլխաւորապէսեւ պահլաւերէնի ոլորտումոլորտին մէջ), կատակածկատարած է մի շարք թարգմանութիւններ այս լեզուներէն, որունորոնց շնորհիւ հայ ընթերցողը դեռեւսկարելիութիւնը այս շրջանին հնարաւորութիւնունեցած է ունեցած ծանօթանալու միջին պարսկական այնպիսի ստեղծագործութիւններու, ինչպիսիք էին «Քարնամակ-ի Արդաշիրի Բաբական» ([[Փարիզ]], [[1907]]), «Անդարձ-ի Ատուրպատ-ի Մարասպանդ» (Նիւ Եորք, [[1909]]) եւ այլզանազան պահլաւական բնագրերը։ Այս եւ ընդհանրապէսբնագիրներու։ Թիրեաքեանի միւս թարգմանութիւններութարգմանութիւններուն բնորոշ յատկանիշն է ձգտումը ցոյց տալու հայկական եւ միջին-պարսկական բառապաշարի նմանութիւնը ցոյց տալու ձգտումը, որուն պատճառով յաճախ հայկական բառերը, որոնք ժամանակի ընթացքին փոխած են իրենց իմաստը, կ՛օգտագործուինյաճախ կ՚օգտագործուին արդէն անհասկանալիանհասկնալի դարձած՝ հնացածհինցած իմաստով, որինչ որոշակիօրէնոր կը դժուարացնէ անոնց իմաստի ըմբռնումը եւ կը նուազեցնէ արժէքը։

ԱնորԹիրեաքեանի գիտական աշխատութիւնները հիմնականօրէնհիմնականին նուիրուած են հայ-իրանական լեզուական առնչութուններուառնչութիւններու ուսումնասիրութեան եւ համեմատական լեզուաբանութեան։

* ՖիդուսիՖիրդուսի, «Շահ­նա­մակ», թարգմանութիւն, Նոր-Եորք, 1909։

* Պուալօ Ն., «Արո­ւեստ քեր­թո­ղա­կան», թարգմանութիւն, Ծանօթագրութիւններովծանօթագրութիւններով եւ առաջաբանով, Նիւ Եորք, 1919։

* Տելեմաքը թարգմանելթարգմանած է գրաբարի, մրցելով Հայր Արսէն Բագրատունիի հետ։