«Վերածնունդ» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

▲Ժե. դարուն Իտալիոյ երկնակամարին վրայ կը փայլի հանճարներու իսկական համաստեղութիււն։ [[Լէօնարտօ տա Վինչի]], [[Մայքըլ Անճելօ]], [[Ռաֆայէլ Սանտի]], [[Տիցիան]], եւ այլ երեւելի գեղանկարիչներ, քանդակագործներ ու ճարտարապետներ, որոնք իրենց հանճարի քուրային մէջ կը ձուլեն Իտալիոյ «Ոսկեդարը»։ Այդ Վերածնունդն էր, երկար ու տանջալից մղձաւանջէն արթնցած ու վերստին իրենց զիրենք գտած ուժեղ, կենսախինդ մարդոց դարաշրջանը. ամրակուռ, հուժկու, արիասիրտ մարդոց հերոսներու դարաշրջանը, որոնք կարծես իջած էին յունական արձաններու պատուանդաններէն եւ պատրաստ էին ամէն տեսակի քաջագործութիւններու։Բայց վարուելակերպը աւելի վայելչագեղ դարձած էր, ճաշակները՝ աւելի նուրբ, կեցուածքներն ու դէմքերը կ'արտայայտէին մեծ կամք ու եռանդ։ Այդ աշխարհը ճանչնալու եւ հասկնալու ծարաւի, ստեղծագործելու բուռն կիրքով լեցուն մարդոց, մեծ արուեստի, մեծ յայտնագործութիւններու դարաշրջանն էր։ Այդ այն ժամանակն էր, երբ [[Ֆրետերիք Էնկլս|Ֆ. Էնկլսի]] բառերով ՝ «…հիացած Արեւմուտքի առջեւ կանգնեցաւ նոր աշխարհը՝ յունական հնադարը…», որու արուեստը օրինակ հանդիսացաւ Վերածննդեան արուեստին համար եւ Վերածննդեան մեծերը հնադարեան կոթողներու օրինակով ստեղծեցին գլուխ գործոցներ, որոնք մինչեւ օրս ալ հիացում ու զարմանք կը պատճառեն դիտողին։ Ասիկա այն ժամանակն է, երբ Ֆլորենցի կը հաւակնէր երկրորդ Աթենք մը ունենալ իսկ Լորենցօ Մետիչին աչքին առջեւ ունէր Պերիկլեսը, իսկ Մայքըլ Անճելօն՝ Ֆիտիասի սխրանքը։ Անշուշտ, բոլորս գիտենք Մայքըլ Անճելոյի վեհաշունչ [[Դաւիթը]], Լէօնարտօ տա Վինչիի գեղեցկուհի [[ՄոնաԼիզան]], Ռաֆայէլի՝ վճիտ հայեացքով Սիքստինեան տիրամայրը, Ջորջոնէի հիասքանչ Հուտիթիը… նուրբ ու գեղեցիկ կանացի կիսադէմքեր, գեղադէմ, քաջարի պատանիներ, որոնք ուժ ու բերկրութիւն կը մարմնաւորեն, նկարներու յուզախռով բազմութիւն, բարձրացող ձեռքեր … Եւ այդ ամէնը միայն խանդաղատանք կը յառաջացնեն։ Ամէն ինչ պարզ է, իրական, ակնահաճոյ ու սրտի մօտիկ եւ կը հետապնդէ որոշակի նպատակ։ Ժե. դարը Իտալիոյ համար դժուար ժամանակաշրջան էր, Փորթուկալի, Հոլանտայի, Սպանիոյ հետ մրցակցութիւնը, Եւրոպայի հիւսիսէն անընդհատ յարձակումները լուրջ վտանգի առջեւ դրած էին երկիրը։ Այդ բոլորին վրայ աւելցնելով նաեւ ներքին երկպառակութիւնները, սկիզբ առնող դասակարգային պայքարը, խռովութիւնները, արիւնալի ընդհարումները, թշնամութիւնները, երբ միայն ուժով ու ճարպիկութեամբ հնարաւոր էր գոյութիւն պահպանել։ Ամրակազմ, ուժեղ, զէնք բանեցնելու մէջ վարժ, կոփուած ըլալը գոյութեան պայման էր, ու ոչ միայն անձնական կեանքի, այլեւ՝ հարազատներու։ Այդպիսի մարդիկ հարկաւոր էին նաեւ երկրին, որ ճակատագրական օրեր կ'ապրէր։ Հիւսիսէն չդադրող յարձակումներն ու ոտնձգութիւնները, տարբեր կուսակցութիւններու խմբաւորումներու գժտութիւնները չէին կրնար չյուզել Իտալիոյ մեծ մարդիկը։ Դաւիթի պէս պիտի ըլլար հայրենիքի զինուորն ու քաղաքացին, այդպէս ուժեղ, մոլեգին ու ահարկու։ Ահա թէ ինչու անոնք իրենց հայեացքները կը սեւեռեն գեղեցիկ, առողջ, գործունակ, հուժկու եւ քաջարի կերպարներու վրայ, փորձելով տեսնել նաեւ անոնց յոյզերն ու կիրքերը։ Ահա թէ ուրկէ կու գար աշխարհի նկատմամբ հետաքրքրութիւն, ինչ որ Վերածննդեան դարաշրջանի մարդուն համար օրինակ կը ծառայէր հերոսներուն սխրանքները։ Ահա թէ ինչպէս կը հաստատուի գեղեցիկի տիրապետութիւնը։ Առողջ եւ գեղեցիկ մարմին եւ առողջ ու գեղեցիկ հոգի։ Այդպէս է հրաշագեղ Ջոկոնտան իր առեղծուածային ժպիտով, որ նոյնքան իրական է, որքան բնորդուհին։ Ատիկա աշխարհիկ առաջին դիմանկարն էր, որմով համաշխարհային գեղանկարչութեան մէջ հիմքը կը դրուի նոր ժանրի մը։ [[Ջորջօ Վազարի]]ն իր «Ամէնէն նշանաւոր գեղանկարիչներուն, քանդակագործներուն եւ ճարտարապետներուն վարքագրութեան» մէջ այսպիսի տողեր գրած է մեծ քանդակագործին մասին. «… որ ընդունակ էր բացարձակապէս բոլոր արուեստներուն մէջ ու փափաքած արհեստին մէջ միայն իր ստեղծագործութեամբ ցոյց տալ, թէ որքան կատարեալ կրնային ըլլալ նկարչութիւնը գիծերով եւ ուրուագիծերով, լոյսով ու ստուերով արտայայտչականութիւն հաղորդելով առարկաներուն, ճշգրիտ դատողութեամբ քանդակներ կերտելով եւ կառուցելով յարմարաւէտ, հաստատուն, համաչափ, ճարտարապետական զանազան զարդարանքներով հարուստ շէնքեր»։ Իսկ ազատամիտ իմաստուն Լէօնարտօ տա Վինչին, երկնային բարձունքներու եւ երկրային հովիտներու տիրակալ Ռաֆայէլը, ինքնաբուխ ու զօրաւոր միւս հանճարները կը փնտռեն ու գտնեն նոր մարդը, որ կը սիրէ կեանքը, լի է կեանքով եւ կ'ապրի գեղեցիկի թագաւորութեան մէջ, ուր ամէն ինչ ներդաշնակ է անոր արտաքին ու ներքին նկարագիրին։ Այսպէս է իտալական Վերածնունդը, որ Էնկելսի բնորոշմամբ «… մարդկութեան կողմէն մինչեւ այդ ապրած մեծագոյն յառաջադիմական յեղաշրջումն էր, դարաշրջան մը, որ տիտաններու կարիք կը զգացնէր եւ տիտաններ կը ծնէր՝ միտքի, տենչի ուժով…»։ « ''Վերածնունդը'' տեղի ունեցած է Իտալիոյ մէջ։