«Արմաւիր» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
Չ →Գրականութիւն: clean up, replaced: [[Կատեգորիա: → [[Ստորոգութիւն: using AWB |
No edit summary |
||
Տող 1.
'''Արմաւիր քաղաք''', Ք. հ. 9-րդ դարէն՝ (Հայոց [[Արարատ]]ի Ոստանի) քաղաք [[Մեծ Հայք]]ի [[Բագրատունիներ]]ու
Արմաւիր մարզին Հայկաւան գիւղին մօտ գտնուող բլուրին գագաթին պահպանուած են Արմաւիր քաղաքին բաց կապտաւուն, յղկուած Պազալթէ պարիսպները, պալատներու, տաճարներու եւ այլ շինութիւններու հիմքերն ու հետքերը: Պեղումները ի յայտ բերած են նաեւ հում աղիւսէ կառուցուած սենեակներ: Պահպանուած են շուրջ 3 մեթր բարձրութեամբ հողագոյն պատեր:
Նշանաւոր Սօսեաց անտառը այս քաղաքին մէջ եղած է։
Ք.Ա. 331-ին, դարձած է Երուանդունիներու մայրաքաղաքը։
Մ. Խորենացին Արմաւիրի հիմնադրումը կը վերագրէ Հայկ Նահապետին թոռան՝ Արամայիսին: Արգիշտի թագաւորին սեպագիր արձանագրութիւնը այս վայրը կը յիշէ իբրեւ Արգիշտիխինիլի քաղաքը։ Արմաւիրի հիմնավայր Արգիշտիխինիլին կառուցուած, ընդարձակուած ու բարեկարգուած է շուրջ 200 տարուան ընթացքին եւ կը համարուէր այդ օրերու մեծ քաղաքներէն՝ տնտեսական, մշակութային եւ հոգեւոր առումով: Կ'ենթադրուի, որ հոն բնակած է շուրջ 30.000 հոգի: Քաղաքին պարիսպներուն հաստութիւնը կը հասնէր 3,5 մեթրի, իսկ Արգիշտիի փորած ջրանցքներուն ընդհանուր երկարութիւնը շուրջ 40 քմ էր, միջին խորութիւնն ու լայնքը` երկուքական մեթր:
1985-ին, պեղումներու ընթացքին, Արմաւիրի մէջ յայտնաբերուած է ելամերէն (Առաջաւոր Ասիոյ հին լեզուներէն մէկը ՝ ''այժմեան Խուժիստանի (Հարաւ-Արեւմտեան Իրան) Ք.Ա. 5000-3000 գոյութիւն ունեցած ելամական պետութեան բնիկներու լեզուն)'' երեք սեպագիր սալիկ, որոնք հանրայայտ «Կիլկամէշ» բանահիւսութեան բեմականացումէն հատուածներ էին: Կ'ենթադրուի, որ բանահիւսութիւնը բեմադրուած է Ք.Ա. 760-ին Արմաւիրի մէջ, Սարդուրի Բ.-ի գահակալման եւ ամուսնական հանդէսներու ատեն: Այսպիսով կը փաստուի, որ Հայաստանի մէջ թատրոնը սկիզբ առած է ոչ թէ Արտաշատի, այլ Արմաւիրի մէջ եւ շարունակուած դարեր:
Երուանդունի արքայատան Երուանդ Վերջին թագաւորին կարգադրութեամբ, որ, ըստ Խորենացիի, գահակալած է շուրջ 20 տարի (Ք.Ա 220-201), մայրաքաղաքը կը տեղափոխուի Երուանդաշատ:
Արմաւիրը անբնակ դարձած է 13-րդ դարուն՝ մոնկոլական արշաւանքներու հետեւանքով։ Հարիւրամեակներ անց հիւսիսային Կովկասի չերքէզական գիւղերուն մէջ ապրող հայերը նոր քաղաք մը կը հիմնեն եւ 1848-ին կը կոչեն Արմաւիր։
Մատենագրութենէն, ինչպէս նաեւ '''Արմաւիր'''ի պեղումներու արդիւնքներով յայտնի են
Տող 5 ⟶ 19՝
* Արմաւիրի արեւելեան բլուրի գագաթի մառուռը՝ կառուցուած [[Արմաւիր մայրաքաղաք]]ի միջնաբերդի եւ տաճարի քարերից
* Տնտեսական նշանակութեան շինութիւններ՝ դարբնոց, թոնատներ, արհեստանոցներ, ձուլարաններ, դեղատուն, երկու խաղողի ճզմելու հնձաններ։
* 13-րդ դարին թաթար
* [[Արմաւիր մայրաքաղաք|Արմաւիր մայրաքաղաքին]]
* Արմաւիր
▲[[Արմաւիր մայրաքաղաք]]ի եւ '''Արմաւիր''' քաղաքի ավերակները նոր ստեղծուած [[Սարդարապատ]]ի մահալի հրամանատարի «սարդար» համար հանդիսացան որպէս «պատրաստի քարհանք»՝ [[Սարդարապատ]]ի անապատին մէջ սկսած 1813-էն ի վէր թուականէն կառուցել Սարդարապատի բերդը ([http://Sardari%20Berd%20(Armenian:%20Սարդարի%20Բերդ:%20deriven%20from%20Sardar%20Persian:%20سردار; Sardari Berd (Armenian: Սարդարի Բերդ: deriven from Sardar Persian: سردار;] )։
▲Արմաւիր քաղաքի թաղամասերու եւ շրջակայ ագարակներու հիմքին վրայ 17-19-րդ դդ ձեւաւորվեցին նախ ագարակային, ապա գիւղական համայնքներ, որոնք ներկայումը կը կազմեն [[Արմաւիրի մարզ]]ի '''Արմաւիր''', [http://Հայկավան Հայկաւան], [[Այգեշատ]], [[Բամբակաշատ]], [[Ջրաշեն]], [[Նոր Արտագերս]], [[Նալբանտեան]] գյուղերը։
== Գրականութիւն ==
* [http://Հայաստանի%20եւ%20հարակից%20շրջանների%20տեղանունների%20բառարան Հայաստանի եւ
* [http://Սերգեյ%20Վարդանյան,%20Հայոց%20Մայրաքաղաքները,%20Արմավիր Սերգեյ Վարդանյան, Հայոց Մայրաքաղաքները, Արմավիր], էջ՝ 28։
| |||