Ուիքիփետիա

«Նշենի» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ խմբագրումՅաջորդ խմբագրում →
Content deleted Content added
ՏեսողականԵլատեքստ
No edit summary
Տող 15.
| familia = Վարդազգիներ
| latin = Prunus dulcis
| syn =
* {{bt|Amygdalus communis|[[L.]]}} ▼
* {{bt|Amygdalus dulcis|[[Mill.]]|text={{basionym}}}} ▼
* {{bt|Amygdalus fragilis|[[Borkh.]]}}
* {{bt|PrunusDruparia amygdalus|[[BatschClairv.]]}} ▼
* {{bt|Prunus communisamygdalus|([[L.]]) [[Arcang.Batsch]]}}▼
* {{bt|Prunus communis|([[L.]]) [[Arcang.]]}}
| author = {{ստեղ|(Mill.) D.A.Webb.}}
| wikispecies = Prunus dulcis
Տող 24 ⟶ 31՝
}}
 
[[Պատկեր:Urueña almendro1 lou.jpg|300px270px|մինի|աջից|Նշենի]]Almendras en el arbol.jpeg
[[Պատկեր:Almendras en el arbol.jpeg|270px|մինի|աջից|Նշենի]]
'''Նշենի''' ({{lang-la|''Prunus dulcis''}}), կը պատկանի [[վարդազգիներ (արեւմտահայերէն)|վարդազգիներ]]ու ընտանիքի [[սալորենիներ (արեւմտահայերէն)|սալորենիներ]]ու ենթաընտանիքին։
 
Տող 35 ⟶ 43՝
 
[[Հայաստանի բնութիւն|Հայաստանի բնութեան]] մէջ բնաշխարհիկ է գարնան մեծ կարմիր ծաղիկներով 30-40 օր զարդարուող Նաիրեան տեսակը։ Մշակութեան մէջ տարածուած է նշենի սուորականը (Amygdalus communis), որ ունի նաեւ հողապաշտպան նշանակութիւն, ծաղիկները՝ [[ճերմակ գոյն (արեւմտահայերէն)|ճերմակ]] կամ [[վարդագոյն]] երանգ ունին։
 
===== Հոմանիշներ =====
▲* {{bt|Amygdalus communis|[[L.]]}}
▲* {{bt|Amygdalus dulcis|[[Mill.]]|text={{basionym}}}}
▲* {{bt|Prunus amygdalus|[[Batsch]]}}
▲* {{bt|Prunus communis|([[L.]]) [[Arcang.]]}}
 
===== Տեսակի Ներսը կը բաժնուին 2 խումբի =====
Տող 52 ⟶ 54՝
[[Պատկեր:Unripe almond on tree.jpg|մինի|աջից|Դեռ չհասած պտուղները]]
Նուշի կ'աճի քարքարոտ եւ աւազոտ լեռներուն վրայ, մօտաւորապէս 800 մինչեւ 1600 մ. ծովու մակարդակիւ, կը նախընտրէ [[կալցում (արեւմտահայերէն)|կալցում]]ով հարուստ հողերը։ [[Իսրայէլ]]ի մէջ կը հասնի 800 մ.-ի, [[Հայֆի (արեւմտահայերէն)|Հայֆի]] շրջանին մէջ, շատ մօտ է Միջերկրական ծովու ափերուն։ Կ'աճին խումբերով, իրարմէ 5-7 մ. հեռաւորութեան վրայ։ Շատ լուսասեր են, ունին լաւ զարգացած արմատային համակարգ։ Կը ծաղկին Մարտ-Ապրիլ ամիսներուն, կան շրջաններ, ուր կը ծաղկին Փետրուարին, պտուղները կը հասնին Յունիս-Յուլիս ամիսներուն։ Նշենին չորադիմացկուն ծառ է կամ թուփ, բարձրութիւնը՝ 3–6 մ.։ Տերեւները հերթադիր են, նշտարաձեւ, հարթ, կաշեկերպ։ 3-5 մ. երկարությամբ։<ref name=rhs/><ref>{{cite web|url=http://coststudies.ucdavis.edu/files/almondvs08sprink.pdf |title=University of California Sample Cost Study to Produce Almonds |format=PDF |accessdate=2012 թ․ մարտի 17}}</ref> Ծաղիկները մեծ են, սպիտակ կամ վարդագոյն։ Պտուղը կիսաչոր պատեանով կորիզապտուղ է։ Սերմը (միջուկը) կ'ըլլայ քաղցր կամ դառը՝ պայմանաւորուած ամիգդալին գլիկոզիդի առկայութեամբ (մինչև 4%)։ Չոր միջուկը կը պարունակէ ճարպեր՝ 54%, ազոտային նիւթեր՝ 21%, ոչ ազոտային նիւթեր՝ 13%, եւ այլն։ Քաղցր միջուկը՝ (նուշը) օգտագործուած է թարմ, հրուշակեղենի արտադրութեան եւ բժշկութեան մէջ, իւղ ստանալու համար, կեղեւը՝ գինիի-քոնյակի արտադրութեան մէջ, բնափայտը՝ ատաղձագործութեան մէջ։ Նշենիի տնկարկները՝ օգտագործուած են սարալանջերու հողերը Էզրոզիայէն պաշտպանելու նպատակով։ Նայիրեան նշենին Անդրկովկասի հարաւի բնաշխարհիկ է։ ՀՀ-ի մէջ, կը հանդիպի [[Սիւնիքի մարզ]]ին մէջ։ Ծաղիկները մեծ են, կարմրաւուն։ Կը ծաղկի մինչեւ տերեւներու յայտնուիլը՝ վաղ գարնան, եւ գարնան աւետաբերներէն է։
{| class="wikitable" align=left ! colspan=2|Նուշի համաշխարհային արտադրութեան տւեալները (հազար տոննայ)
|- | [[1965]] || align="right" | 615
|- | [[1970]] || align="right" | 687
|- | [[1975]] || align="right" | 762
|- | [[1980]] || align="right" | 926
|- | [[1985]] || align="right" | 1152
|- | [[1990]] || align="right" | 1321
|- | [[1995]] || align="right" | 1019
|- | [[2000]] || align="right" | 1468
|- | [[2005]] || align="right" | 1839
|- | [[2006]] || align="right" | 1999
|- | [[2007]] || align="right" | 2215
|- | [[2008]] || align="right" | 2435
|- | [[2009]] || align="right" | 2362
|- | [[2010]] || align="right" | 2539
|- | [[2011]] || align="right" | 2005
|}
{| class="wikitable" align=center <!--style="clear:right"--> ! colspan=7|Նուշի տասնհինգ մեծագոյն արտադրողները
|- ! Երկիր || [[1985]] || [[1995]] || [[2005]] || [[2009]] || [[2010]] || [[2011]] |- | {{USA}} || align="center" | 352 || align="center" | 276 || align="center" | 703 || align="center" | 1162 || align="center" | 1414 || align="center" | 731 |- | {{ESP}} || align="center" | 287 || align="center" | 159 || align="center" | 218 || align="center" | 282 || align="center" | 221 || align="center" | 212 |- | {{IRN}} || align="center" | 59 || align="center" | 79 || align="center" | 109 || align="center" | 128 || align="center" | 158 || align="center" | 168 |- | {{ITA}} || align="center" | 105 || align="center" | 90 || align="center" | 118 || align="center" | 114 || align="center" | 108 || align="center" | 105 |- | {{MAR}} || align="center" | 30 || align="center" | 45 || align="center" | 70 || align="center" | 104 || align="center" | 102 || align="center" | 131 |- | {{SYR}} || align="center" | 34 || align="center" | 34 || align="center" | 229 || align="center" | 97 || align="center" | 73 || align="center" | 130 |- | {{TUN}} || align="center" | 51 || align="center" | 35 || align="center" | 43 || align="center" | 60 || align="center" | 52 || align="center" | 61 |- | {{TUR}} || align="center" | 38 || align="center" | 37 || align="center" | 45 || align="center" | 55 || align="center" | 55 || align="center" | 70 |- | {{ALG}} || align="center" | 10 || align="center" | 20 || align="center" | 45 || align="center" | 47 || align="center" | 39 || align="center" | 50 |- | {{GRC}} || align="center" | 57 || align="center" | 57 || align="center" | 48 || align="center" | 44 || align="center" | 33 || align="center" | 30 |- | {{AFG}} || align="center" | 9 || align="center" | 9 || align="center" | 15 || align="center" | 43 || align="center" | 56 || align="center" | 61 |- | {{CHN}} || align="center" | 13 || align="center" | 19 || align="center" | 25 || align="center" | 35 || align="center" | 38 || align="center" | 42 |- | {{LBN}} || align="center" | 7 || align="center" | 28 || align="center" | 28 || align="center" | 30 || align="center" | 28 || align="center" | 36 |- | {{PAK}} || align="center" | 28 || align="center" | 49 || align="center" | 23 || align="center" | 26 || align="center" | 22 || align="center" | 21 |}
{{Ֆոտոշարք|Almendro en flor4.JPG|Almond Tree.jpg|Fiori di mandorlo.jpg|Almonds02.jpg|ш1=200|ш2=225|ш3=200|ш4=200|текст=Слева направо. <br />Общий вид. Листья и плоды. Цветки. Семена.}}
 
== Հետաքրքիր փաստեր ==
[[Պատկեր:بادام و شکوفه بادام.JPG|մինի|աջից|ծաղկած նուշ]]
Տող 111 ⟶ 92՝
{| class="wikitable" style="float:right; margin-right:2em"
|-
! colspan=3|2013-ին խոշորագոյն <br />նուշ արտադրողները<ref><small>Միաւորուած Ազգերու Պարէնի Եւ Գիւղտնտեսութեան Կազմակերպութիւն http://faostat3.fao.org/browse/Q/QC/E</small></ref>
|-
| Երկիր || style="text-align:right;"| Արտադրութիւն<br><small>(մլն. թօն)
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/wiki/Նշենի» էջէն