Կուամի Ճակատամարտ (1944)
Կուամի երկրորդ ճակատամարտ (21 Յուլիս-10 Օգոստոս),Ամերիկայի զօրքերու կողմէ Կուամի (Մարիանեան կղզիներուամենամեծ կղզին) գրաւումը՝ ճափոնական բանակին կողմէ: Տեղի ունեցած է Երկրորդ Համաշխարհային Պատերազմի ժամանակ` Խաղաղական Ովկիանոսի պատերազմի ընթացքին:
| Կուամի Ճակատամարտ | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Համաշխարհային երկրորդ պատերազմ Խաղաղական ովկիանոսի պատերազմ | |||||||
| |||||||
| |||||||
| Հակառակորդներ | |||||||
| ԱՄՆ | Ճափոնական կայսրութիւն | ||||||
| Հրամանատարներ | |||||||
| Ռոյ Սթենլի Կէյկեր | Տաքէսի Տակաշիմա Հիդեյոշի Օբաթա | ||||||
| Կողմերու ուժեր | |||||||
| 36 000 | 18 500 | ||||||
| Կորուստներ | |||||||
| 3 000 | 18 000 | ||||||
Պատմութիւն Խմբագրել
Կուամ ունի 341.18 քառակուսի քիլոմեթր տարածք եւ Մարիանեան կղզիներու ամենամեծ կղզին կը հանդիսանայ[1][2]: Կուամ եղած է ԱՄՆ-ու իշխանութեան տակ 1898-էն ի վեր, երբ ԱՄՆ-ի զօրքերը գրաւած էին զայն սպանական զօրքերէն: 10 Դեկտեմբեր 1941-ին, ճափոնական զօրքերը ԱՄՆ-էն գրաւեցին Կուամը, որ Փերլ Հարպորի վրայ յարձակման շարունակութիւնն էր: Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի դաշնակցային տերութիւններու պատասխան գործողութիւնները երկար չտեւեցին: «Ֆորագեր» գործողութիւնը կը ծրագրէր նախապատրաստական ռմբակոծումներ իրականացնել, առաջին հերթին Մարշալեան կղզիներու մէջ տեղակայուած աւելորդ նաւով, ապա նաեւ այլ ուղղութիւններով[2]:
Սաիփան, Տինիան եւ Կուամը ճափոնական ռազմական հրամանատարութեան կողմէն որպէս թիրախներ ընտրուած էին, որովհետեւ նշուած կղզիներու տեղաբաշխուածութիւնը թոյլ կու տար զանոնք ռազմական կարեւոր հենակէտերու վերածել եւ յաջողութիւնը դէպի Ֆիլիփին եւ Թայուան հասցնել[2]: Սաիփանի ներխուժումը ծրագրուած էր իրականցնել 15 Յունիս 1944-ին, իսկ Կուամի մէջ զօրքեր բերելը՝ 18 Յունիսին: Սկզբնական ժամանակացոյցը բաւականին լաւատէս կը թուէր: Սակայն դաշնակցային ուժերը ստիպուած էին մարտավարութիւնը փոխել, որովհետեւ ճափոնի զօրքերու դիմադրութիւնը անկարելի դարձուց կղզիին գրաւումը եւ ստիպեց մօտ մէկ ամիս սպասել[2]: ԱՄՆ-ի ռազմածովային եւ ռազմաօդային ռմբակոծութիւնները 11-13 Յունիս (1944) տեւեցին` ներառելով 216 ռմբակոծիչներ: Այսպիսի մեծ տարողութեամբ յարձակման ընթացքին, շուրջ 12 ճափոնական նաւեր խորտակուեցան։ 27 Յունիսին ամերիկեան ռազմանաւերը` կործանիչներու աջակցութեամբ նոր գրոհի սկսան կղզիի ուղղութեամբ[2]:
Ճակատամարտ Խմբագրել
Կուամը, անմատչելի ժայռերով եւ ծանծաղուտներով շրջապատուած ըլլալով, իսկական մարտահրաւէր եւ պատուհաս կը թուէր որեւէ յարձակողի համար[2]: Ամերիկեան նախապատրաստական թիմը՝ անօգնական,իր դէմ ելլող խոչընդոտները յաղթահարեց 14-17 Յուլիսին: Չնայած այս բազմաթիւ խոչընդոտներուն` ամերիկեան զօրքերը Օրոթէ թերակղզիի երկու կողմերէն դուրս եկան` Կուամի արեւմտեան կողմը, Ափրա Հարբորը ազատագրելու նպատակով[2]: ԱՄՆ–ու ռազմածովային Երրորդ ստորաբաժանումը Օրոթէ թերակղզիի հիւսիսային հատուածին մօտեցաւ, իսկ Առաջին ռազմածովային ստորաբաժանումը հարաւային հատուածին[2]: Ափհանումը կ՛ուղղեկցուէր թեժ մարտերով եւ բազմաթիւ կորուստներով, բայց ի վերջոյ յաջողութեամբ պսակուեցաւ: Սակայն այս մէկը միայն սկիզբն էր. ճափոնական ուժերը յատկապէս գիշերները հակայարձակումներու կը դիմէին հակառակորդին կորուստներ պատճառելու եւ ուժերը ջախջախելու համար: Բայց այս հակայարձակումները լաւ արդիւնքեր չունեցան[3]: 23-24 Յուլիսին, Ամերիկայի բանակի 77-րդ հետեւակային բաժինը աւելի բարդ ճակատագիր որոշած էր ցամաք հանելու համար[2]: Ցամաք հանելու մեքենաներու կարիքը ունենալով` զինուորներուն ափ իջեցուցին՝ ցամաքին վրայ, եւ անմիջապէս յայտնուեցան ճափոնական ուժերու գնդակոծման տակ[4]: Նոր ուժերու դէպի Կուաամ ուղարկումը աւելի կը դժուարանար. ցամաք ելլող նաւերը չէին կրնար ափին մօտենալ կրակոցներու պատճառով, իսկ ցամաք հանելու մեքենաներ չկային: 25 Յուլիս–ին, Ամերիկեան ռազմական առաջին կիսաբաժինը շրջափակման ենթարկուած էր Օրոնթէ թերակղզիին մէջ, եւ օղակը աւելի կը նեղնար: Նոյն գիշերը, ճափոնական զօրքերու հրամանատար Ժեներալ-Լէյտենանտ Տակաշին գործողութիւն նախատեսած էր իրականացնել նաեւ Երրորդ բաժինի նկատմամբ, որ հիւսիս կը գտնուէր[2]Կաղապար:Rp: Յաջորդ օրը ժեներալ Օբաթան հաղորդեց. «մեր զօրքերը ձախողեցան ցանկալի նպատակներուն հասնելու գործին մէջ»[2]Կաղապար:Rp: 28 Յուլիս-ին ժեներալ-լէյտենանտ Տակեշի Տակաշինան զոհուեցաւ, եւ ընդհանուր հրամանատարութիւնը ժեներեալ Օբաթան ստանձնեց[2]Կաղապար:Rp: Արդէն 28 Յուլիս-ին երկու հենակէտերն ալ ամերիկեան հսկողութեան ներքեւ վերցուած էին, եւ մինչեւ 29 Յուլիս ամերիկեան զօրքերը ամբողջ թերակղզին կը վերահսկէին[2]Կաղապար:Rp: Ճափոնցիներու հակայարձակումները ամերիկեան յենակէտերուն վրայ ուժասպառ ըրին զանոնք: Օգոստոսի սկզբը ճափոնցիները զէնքի եւ պարէնի խիստ կարիքը ունեցան: Արդիւնքը այն էր, որ ժեներալ Օբաթան իր զօրքերը դուրս բերաւ Կուամի հարաւային շրջաններէն` նպատակ ունենալով կղզիի լեռնային հատուածներուն մէջ դիմադրութիւնը շարունակել[2]Կաղապար:Rp: Ամերիկեան ուժերու յաջողութիւնը եւ յառաջխաղացքը արագանալով, նոյն օրը ազատագրեցին նաեւ Ագանան[2]Կաղապար:Rp: Իսկ Տիյան ազատագրուեցաւ 1 Օգոստոս-ին[2]Կաղապար:Rp: Անտառներու մէջ մարտնչիլը, չափազանց բարդ էր ամերիկեան զօրքերուն համար: Բայց անոնք աննկուն էին եւ Բարրիգադա լերան շրջանին մէջ, 2-4 Օգոստոսի ընթացած թէժ մարտերու պատճառով, ճափոնական պաշտպանական գիծը փլուզուեցաւ[2]Կաղապար:Rp: Ճափոնի միւս կարեւոր յենակէտը` Սանտա Ռոզա լեռը ազատագրուեցաւ 8 Օգոստոսին[2]Կաղապար:Rp: 10 Օգոստոսին, ճափոնի կազմակերպած դիմադրութիւնը վերջնականապէս քանդուեցաւ[2]Կաղապար:Rp: Յաջորդ օրը` Ճափոնի յղած հրաժեշտի խօսքէն ետք, ժեներալ Օբաթան, վարչական իր գրասենեակին մէջ ինքնասպան եղաւ[2]Կաղապար:Rp:
Հետեւանքներ Խմբագրել
Կուամի ճակատամարտէն ետք, որոշ ճափոնցի զինուորներ անտառներու մէջ ապաստան գտան[2]Կաղապար:Rp: 8 Դեկտեմբեր 1945-ին, երեք ամերիկեան ծովայիններ սպանուած էին անոնց կողմէն: 24 Յունուար 1972-ին, քանի մը որսորդներ, ճափոնական բանակի քսանապետ Յոկոյին յայտնաբերեցին անտառներու մէջէն: Ան քարայրին մէջ ապրած էր շուրջ 28 տարի:
Կուամի ազատագրման գործողութենէն ետք այնտեղ դաշնակցիներու ռազմական կայանները տեղակայուեցան` ճափոնական տարածքներու վրայ յարձակումը իրականացնելու նպատակով[2]Կաղապար:Rp:
Ծանօթագրութիւններ Խմբագրել
- ↑ «Guam's Geography at ns.gov.gu»։ ns.gov.gu։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 1996-10-27-ին։ արտագրուած է՝ 2016-05-02
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 2,14 2,15 2,16 2,17 2,18 2,19 2,20 2,21 Rottman, G. (2004)։ Guam 1941 & 1944: Loss and Reconquest։ Oxford: Osprey Publishing։ ISBN 9781841768113
- ↑ Gailey (1988), pp.90–112.
- ↑ Video: Allies Study Post-War Security Etc. (1944)։ Universal Newsreel։ 1944։ արտագրուած է՝ 21 February 2012
Գրականութեան Ցանկ Խմբագրել
- Anderson Charles R.։ Western Pacific։ U.S. Army Campaigns of World War II։ United States Army Center of Military History։ CMH Pub 72-29։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2012-02-03-ին։ արտագրուած է՝ 2017-09-27
- Gailey Harry (1988)։ The Liberation of Guam 21 July – 10 August։ Novato, California, U.S.A.: Presidio Press։ ISBN 0-89141-651-X
- Guam: Operations of the 77th Division։ American Forces in Action series։ United States Army Center of Military History։ 1990 [1946]։ CMH Pub 100-5։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2017-06-07-ին։ արտագրուած է՝ 2017-09-27
- Hatashin Omi (2009)։ Private Yokoi's War and Life on Guam, 1944–72: The Story of the Japanese Imperial Army's Longest WWII Survivor in the Field and Later Life։ Honolulu: University of Hawaii Press։ ISBN 1-905246-69-2
- Manchester, W., 1980, Goodbye, Darkness: A Memoir of the Pacific War, Boston: Little, Brown, and Co., 978-0-316-54501-3, pp 278–302
Արտաքին Յղումներ Խմբագրել
- Battle for the Mariana Islands Եություպի վրայ
- "The Marianas and the Great Turkey Shoot", World War II Database.
- Lodge, Major O.R. USMC Historical Monograph: The Recapture of Guam, Historical Branch, United States Marine Corps, 1954.
- O'Brien, Cyril J. Liberation: Marines in the Recapture of Guam, Marines in World War II Commemorative Series, Marine Corps Historical Center, United States Marine Corps, 1994.
- Dyer George Carroll (1956)։ «The Amphibians Came to Conquer: The Story of Admiral Richmond Kelly Turner»։ United States Government Printing Office։ արխիւացուած բնօրինակէն 21 May 2011-ին։ արտագրուած է՝ 5 May 2011
- Keene R.R.։ «Wake up and die, Marine!»։ Leatherneck Magazine
- Photos from the Liberation of Guam Archived 2017-08-06 at the Wayback Machine. The Real Revo
- Կաղապար:Internet Archive film clip
- Pacific War Museum National Park Service site