Քրիստոսի տասներկու առաքեալները

Առաքեալներ (առաքուած, ուղարկուած յունարէն՝ απόστολος), ըստ Նոր Կտակարանի եւ քրիստոնեայ աւանդութեան՝ Քրիստոսի կողմէ առաքուած մարդիկ, Յիսուս Քրիստոսի 12 աշակերտներն ու հետեւողները (Ղուկ. 6։13-16 հմմտ. Մատթ. 10։2-4, Մարկ. 3։16, )՝ Իսրայէլի տասներկու ցեղերու թիւին համաձայն (Ծննդ. 49։28)։

Առաքեալները

Քրիստոս կը քարոզէ Առաքեալներուն։

1. Պետրոս (Սիմոն Պետրոս, Կեփաս),
2. Անդրէաս,
3. Յակոբոս (Զեբեդեոսի որդի, Որոտման որդի (Բաներեգես)),
4. Յովհաննէս (Յովհաննէս Աւետարանիչ, Յովհաննէս Աստուածաբան),
5. Փիլիպպոս,
6. Բարդողիմէոս (Նաթանայել),
7. Թադէոս (Ղեբէոս, Յուդա)
8. Թովմաս (Երկուորեակ),
9. Մատթէոս (Ղեւի),
10. Յակոբոս Ալփեան (Կրտսեր Յակոբոս, Ալփեոսի որդի),
11. Սիմոն Կանանացի (Նախանձայոյզ),
12. Յուդա Իսկարիովտացի։

Յուդա Իսկարիովտացիի անձնասպանութենէն ետք, առաքեալները վիճակահանութեամբ իբրեւ 12-րդ առաքեալ կ'ընտրեն Մատաթիան (տես Գործք.1։15-26)։

առաքեալները բոլորն ալ եղած են Գալիլիացիներ (հմմտ. Գործք. 2։7), գլխաւորաբար ձկնորսներ եւ մաքսաւորներ։ Ըստ Աւետարաններուն մէջ առկայ տուեալներուն՝ բոլոր առաքեալներն ալ Քրիստոսի անմիջական առաջնորդութեամբ պատրաստուած են իրենց առաքելութեան համար, ականջալուր եղած Անոր քարոզներուն եւ ականատես՝ հրաշքներուն եւ գործերուն, եւ Յարութեան։ Տասներկու առաքեալներուն Յիսուս «իշխանութիւն տուաւ պիղծ դեւերու վրայ՝ հանելու զանոնք, բժշկելու ամէն ցաւ եւ ամէն հիւանդութիւն» (Մատթ. 10։1)։ Իսկ համբարնալէն առաջ ընտրեալներուն պատուիրեց. «ինչպէս Հայրը զիս ուղարկեց, ես ալ ձեզ կ'ուղարկեմ։ Գացէ՛ք ուրեմն աշակերտ դարձէ՛ք բոլոր ազգերուն, զանոնք մկրտեցէ՛ք Հօր եւ Որդիին եւ Ս. Հոգիին անունով։ Ուսուցանեցէ՛ք անոնց պահել այն բոլորը, ինչ որ ձեզի պատուիրեցի» (Մատթ. 28։19-21)։ Քրիստոսի Համբարձումէն եւ Հոգեգալուստէն ետք գործնականապէս անոնք եղան հիմքն ու հիմնադիրը Եկեղեցւոյ՝ ըլլալով անոր անդամները, առաջնորդներն ու կազմակերպիչները։ Գործք առաքելոցին մէջ կը ներկայացուին առաքեալներու հալածանքներն ու անոնցմէ մէկուն՝ Յակոբոս Զեբեդեանին սպանութիւնը (Գործք. 12։1-2)։ Ըստ աւանդութեան բոլոր առաքեալներն ալ, բացառութեամբ Յովհաննէս առաքեալին, նահատակուած են ի սէր Քրիստոսի։

Տասներկուքէն բացի առաքեալ կ'անուանուին նաեւ Պօղոսը (Սողոս), որ ծանօթ է իբրեւ 13-րդ առաքեալ։ Պօղոս ինքզինք կ'անուանէ «հեթանոսներու առաքեալ» (Հռոմ. 11։12)։ Հայաստանեայց Առաքելական Ս.Եկեղեցին իր տօնացոյցին մէջ ունի Տասներկու առաքեալներուն եւ Պօղոս Տասներեքերորդ առաքեալին նուիրուած տօն։ Այս առաքեալները ունին նաեւ առանձին-առանձին կամ զոյգ-զոյգ տօներ։

Հայաստանի մէջ քարոզած եւ նահատակուած են Թադէոս (Ղեբէոս) եւ Բարդողիմէոս (Նաթանայել) առաքեալները, որոնք հիմնած են եկեղեցիներ։ Վերջիններս կոչուած են Առաքելական եկեղեցիներ, ըստ այդմ ալ Հայոց եկեղեցին կը կոչուի Հայ Առաքելական Ս. Եկեղեցի։ Առաքեալներուն անմիջական քարոզով հիմնուած եկեղեցիները կը կոչուին Առաքելական, որմէ ծագած է հայ եկեղեցւոյ պատուանունը՝ «Հայաստանեայց Առաքելական Ս. եկեղեցի»։

Վերջին ընթրիքը

Եօթանասուն աշակերտներ

Ըստ Ղուկասի Աւետարանին՝ բացի վերը նշուած 12-էն Քրիստոսի կը հետեւէին 70 հոգի եւս (որոշ աղբիւրներու համաձայն՝ 72), որոնք կ'անուանուէին աշակերտներ. «Այնուհետեւ Տէրը նշանակեց ուրիշ եօթանասուներկու հոգի եւս եւ զանոնք երկու-երկու ուղարկեց այն բոլոր քաղաքներն ու վայրերը, ուր ինք պիտի երթար» (Ղուկ. 10։1)։ Յիսուս Քրիստոսի կողմէ 70-ին եւս տրուեցան հիւանդութիւններ բուժելու, դեւեր հալածելու եւ բարի լուրը՝ Աւետարանը, քարոզելու իշխանութիւն։ Առհասարակ Աստուածաշունչը 70-էն եւ ոչ մէկուն անունը չի նշեր, սակայն կը նշէ, որ անոնց անունները գրուած են երկինքի մէջ (Ղուկ. 10։20)։ Ըստ Աւանդութեան՝ 70 աշակերտներէն եղած են առաքեալներուն ընտրած 7 սարկաւագները (տես, Գործք. 6։1-6), Մարկոս եւ Ղուկաս Աւետարանիչները, ինչպէս նաեւ Պօղոս առաքեալին գործակիցները։ Հայ Առաքելական Ս. Եկեղեցին իր տօնացոյցին մէջ Եօթանասուն աշակերտներուն ալ նուիրուած տօն ունի։

Աղբիւրներ

1. Աստուածաշունչ Մատեան Հին եւ Նոր Կտակարաններ, Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածին եւ Հայաստանի Աստուածաշնչային ընկերութիւն, 2004։
2. Մաղաքիա արք. Օրմանեան, Համապատում, Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածին, 1997։
3. Շնորհք Արք. Գալույտեան, Աստուածաշնչական սուրբեր, Երեւան, 1997։
4. Աւետարանների գործող անձինք, Ս. Էջմիածին, 2010։

Արտաքին յղումներ

• Առաքելոց գերեզմանները, Ազգապատում, Մ. Օրմանեան Archived 2010-12-17 at the Wayback Machine.