Ֆրանքֆուրթ
Ֆրանքֆուրթ պաշտօնապէս կը կոչուի Մայնի Ֆրանքֆուրթ (գերմ.՝ Frankfurt am Main)՝ Հեսսեն երկրամասի ամէնամեծ քաղաքը, մեծութեամբ հինգերորդը Գերմանիոյ մէջ: 2015 թուականի տուեալներուն համաձայն՝ բնակչութեան թիւը կը կազմէ 731.000 մարդ:
| Ֆրանքֆուրթ | |||||
| Մայնի Ֆրանքֆուրթ Frankfurt am Main | |||||
| |||||
.jpg) | |||||
| Երկիր | Գերմանիա | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Ներքին բաժանում | Իննենշթատթ I, Իննենշթատթ II, Իննենշթատթ III, Իննենշթատթ IV, Զիուտ, Վեսթ, Միտտէ Վեսթ, Նորտ Վեսթ, Միթթէ Նորտ, Նորտ Օսթ, Օսթ, Նիետեր Էրլենպախ, Քալպախ Ռիտպերկ, Հարհայմ, Նիտեր Էշպախ եւ պերկեն Էնքհայմ | ||||
| Mike Josef? | |||||
| Հիմնադրուած է՝ | 1-ին դար | ||||
| Առաջին յիշատակում | 22 Փետրուար 794 | ||||
| Տարածութիւն | 248,31 քմ² քմ² | ||||
| ԲԾՄ | 112±1 մեթր, 101 մեթր մ | ||||
| Բնակչութիւն | 773 068 մարդ (31 Դեկտեմբեր 2022)[1] | ||||
| Կը գտնուի ափին | Մայն? | ||||
| Ժամային գօտի | UTC+1 եւ UTC+2 | ||||
| Հեռախօսային ցուցանիշ | 6109, 6101 եւ 69 | ||||
| Փոստային ցուցանիշ | 60308–60599 եւ 65929–65936 | ||||
| Շրջագայութեան պետ-համարագիր | F | ||||
| Պարգեւներ | European City of the Trees? | ||||
| Մականուն | Bankfurt եւ Mainhattan | ||||
| Պաշտօնական կայքէջ | Lua–ի սխալ՝ expandTemplate: template "ref-sl" does not exist։ | ||||
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Հին պատմութիւն
ԽմբագրելՀռոմէական բնակավայրը Րիոմերի տարածքին կառուցուեր է մեր թուարկութենէն առաջ` մօտաւորապէս առաջին դարուն: Նոյնիսկ մեր օրերուն կը յայտնաբերուին այդ դարաշրջանի արուեստի գործեր: Կայ ենթադրութիւն, որ Պոնամես քաղաքային թաղամասի անուանումը առաջացեր է լատիներէն bona mansion («Լաւ դատարկատեղ») արտայայտութենէն, իսկ տարածաշրջանը՝ Նիտան, եղեր է հռոմէական քաղաքացիական մայրաքաղաք:
Մայնի Ֆրանքֆուրթ անուանումը ծագում առած է Franconofurd բառէն, որը կը նշանակէ գերմանական ֆրանքներու ցեղեր: Գերմանական «furt» բառը կը նշանակէ ծանծաղուտային վայր գետի վրայ, պիտանի անցատեղ ծանծաղուտով: Ֆրանքֆուրթի մասին առաջին յիշատակումը եղեր է 794 թուականին, երբ Քարլոս Մեծը սկսաւ կայսրութեան կազմաւորումը եւ հրաւիրեց Ֆրանքֆուրթի ժողովը, հակառակ անոր որ ալեմանները եւ ֆրանքները վաղուց կը բնակէին այդ տարածքին մէջ:
Ֆրանքֆուրթը մեծ դեր խաղցեր է Սրբազան Հռոմէական կայսրութեան պատմութեան մէջ։ Գերմանական արքաները եւ կայսրերը՝ սկսած 885 թուականէն, կ'ընտրուէին եւ կը թագադրուէին Աախեն քաղաքին մէջ։ 1562 թուականէն արքաներուն եւ կայսրերուն սկսան թագադրել Ֆրաքֆուրթի մէջ։ Առաջին արքան, որ թագադրուեցաւ Ֆրանքֆուրթի մէջ եղաւ Մաքսիմիլիան II-ը։ Ֆրանց II-ը, որ թագադրուեր էր 1972 թուականի Յուլիս 14-ին՝ Պասթիլիայի պաշարման օրուայ տարեդարձին, դարձաւ Սրբազան Հռոմէական կայսրութեան վերջին տիրակալը։ Անոր ընտրութիւնները եւ թագադրումը կայացեր են Ֆրանքֆուրթի ժողովի ժամանակ, որ աւելի յայտնի է որպէս «Կայսերական ժողով»։
Ֆրանքֆուրթի տօնավաճառի մասին առաջին անգամ յիշատակուեր է 1150 թուականին։ 1240 թուականին Ֆրիտրիխ II-ը յատուկ արտօնութիւն շնորհած էր հիւրերուն, որ կը նշանակէր, որ անոնք կայսրի պաշտպանութեան տակ կը գտնուին։ Ֆրանքֆուրթի տօնավաճառը բաւական մեծ կշիռ ունեցաւ, մինչդեռ նմանատիպ Պոքարէի ցուցահանդէսը զիջեցաւ իր դիրքերը 1478 թուականին։
1372 թուականին Ֆրանքֆուրթը ստացաւ կայսերական քաղաքի կարգավիճակ եւ սկսաւ ենթարկուիլ կայսրին, եւ ո՛չ թէ տեղի տիրակալներուն կամ մարզպետներուն։
Երեսնամեայ պատերազմի ընթացքին Ֆրանքֆուրթը կը պահպանէ չէզոքութիւնը, բայց կը տուժէ Պուպոնային ժանտախտի պատճառով, որու տարածման պատճառը հանդիսացաւ փախստականներու ներգաղթը: Պատերազմը աւարտելուն պէս քաղաքը վերադարձաւ իր նախկին կենսամակարդակին:
Նափոլէոնեան պատերազմներ
ԽմբագրելՆափոլէոնեան պատերազմներու ժամանակահատուածին մէջ քաղաքը քանի մը անգամ գրաւուած է ֆրանսական զօրքերուն կողմէ: Այնուամենայնիւ քաղաքը կը մնար անկախ մինչեւ Սրբազան Հռոմէական կայսրութեան անկումը 1805-1806 թուականներուն: 1806 թուականին քաղաքը կը դառնայ Աշաֆենպուրկի իշխանութեան մաս, որու գլխուն կանգնեցաւ իշխան-եպիսկոպոս Քարլ Թէոտոր Անտոն Մարիա ֆոն Տալպերկը (այդ կը նշանակէր, որ քաղաքը Ռեյնի համադաշնակցութեան մաս է): 1810 թուականին Տալպերկը կը ստանայ Ֆրանքֆուրթի Մեծ Դուքս տիտղոսը: Նափոլէոնը կ'ակնկալէր դարձնել իր որդին՝ Եվկենի տե Պոկարանէն, որ այդ ժամանակ արդէն հասած էր կրելու Վենեցիայի արքայազնի տիտղոսը, Ֆրանքֆուրթի մեծ դուքս, երբ Տալպերկը հրաժեշտ կու տար կեանքին: Մեծ դքսութիւնը գոյատեւեց փոքր ժամանակահատուած՝ 1810 թուականէն 1813 թուականները: Ան վերացաւ այն ժամանակ, երբ անգլո-գերմանական զօրքերը վերջ դրին Նաբոլէոնի կառավարութեան Կեդրոնական Եւրոպայի մէջ: Տալպերկը հրաժարեցաւ իր կրած տիտղոսէն ի օգուտ Եվկենիի: Հրաժարման գործընթացքը կը ներկայացնէր զուտ խորհրդանշանական ժեսթ, այն պատճառով, որ նափոլէոնեան զօրքերի ջախջախիչ պարտութենէն յետոյ Ֆրանքֆուրթը գրաւուած էր դաշնակիցներու զօրքերուն կողմէ եւ Եվկենին այլեւս չէր կրնար գործածել իր արտօնութիւնները նոր ռեժիմին համաձայն:
Ֆրանքֆուրթի ինքնիշխան քաղաք
ԽմբագրելՆաբոլէոնի անկումէն եւ հրաժարականէն յետոյ կայացաւ Վիեննայի համաժողովը, որմէ յետոյ վերափոխուեցաւ Եւրոպայի քարտէզը: Վերացաւ Ֆրանքֆուրթի Մեծ դքսութիւնը, իսկ Ֆրանքֆուրթը միացաւ նոր կազմաւորված Գերմանիայի համադաշնակցութեան: Ֆրանքֆուրթը ստացաւ ազատ քաղաքի կարգավիճակ եւ իր տեղը Պունտեսթակի մէջ: Համադաշնակցութեան խորհրդարանը կը գլխաւորէր Աւստրիայի կայսրը՝ Հապսպուրկներու տոհմէն:
1848 թուականի յեղափոխութենէն յետոյ Ֆրանքֆուրթը դարձաւ քաղաք, ուր տեղակայուեցաւ առաջին Գերմանիայի խորհրդարանը, որ ընտրուած էր դեմոկրատական սկզբունքներու հիման վրայ: Խորհրդարանի նստավայրը դարձաւ Փոուլսքրիխեն: 1849 թուականին նոր կառուցուած հանրային հիմնարկը անյաջողութիւն ապրեցաւ, երբ Պրուսիայի արքան յայտարարեց, թէ թագ չի վերցներ ստորին խաւէ մը: Մէկ տարուայ գոյատեւման ընթացքին ժողովը հասցուց միացեալ Գերմանիայի համար կազմել ընդհանուր սահմանադրութիւն:
Ծանօթագրութիւններ
ԽմբագրելԱրտաքին յղումներ
Խմբագրել- Մայնի Ֆրանքֆուրթի պաշտօօնական կայքը(գերմ.)(անգլերէն)
- Մայնի Ֆրանքֆուրթի տեսարանները: «Frankfurt Main Germany — 360°»։ Panorama-cities.net։ արխիւացուած բնօրինակէն 2011-08-23-ին։ արտագրուած է՝ 2009-05-05, «Panorama Frankfurt — Bilder von der Skyline»։ Oopper.de։ 2009-04-30։ արտագրուած է՝ 2009-05-05
- Պատկերներ