Ապօ Թիֆլիսեցի
Ապօ Թիֆլիսեցի (756, Պաղտատ, Սասանեան Պարսկաստան - 6 Յունուար 786, Թիֆլիս), նահատակ, Թիֆլիս քաղաքի երկնային հովանաւորը։ Ոգեշնչման արարողութիւնը կը կատարուի Վրաց ուղղափառ եկեղեցիին մէջ Յունուար 8-ին՝ ըստ հուլեան տոմարի (21 Յունուար գրիգորեան օրացոյցով):
| Ապօ Թիֆլիսեցի վրաց.՝ აბო თბილელი, ჰაბო ტფილელი | |
|---|---|
.jpg) | |
| Ծնած է | 756 |
| Ծննդավայր | Պաղտատ, Սասանեան Պարսկաստան |
| Մահացած է | 6 Յունուար 786 |
| Մահուան վայր | Թիֆլիս |
| Քաղաքացիութիւն |
.svg){kind=small} Իրաք |
| Կրօնք | Ուղղափառութիւն |
Ազգութեամբ արաբ է։ Պաղտատի մէջ կը զբաղի անուշահոտ իւղեր պատրաստելով։ Քարթլիի թագաւոր Ներսէի շքախմբի կազմը 775 թուականին կը գնէ Թիֆլիսի էմիրութիւն, որ կը գտնուէր արաբական տիրապետութեան ներքեւ։ Ներսէն Պաղտատի մէջ ամբաստանութեան պատճառով երեք տարի կ'անցնէ բանտին մէջ, կ'արդարացուի խալիֆայի կողմէն եւ կ'ուղարկուի Վրաստան։ Թիֆլիսի մէջ Ապօն կը հակի դէպի քրիստոնէական հաւատքը, սկիզբը ան աստվածաբանական բանավէճեր կը վարէ քրիստոնեաներուն հետ, սակայն յետոյ կը հաւատայ անոնց հայեացքներու ճշմարիտ ըլլալուն։ 781 թուականին Ներսեն կը փախչի Խազարիա։ Ապօն կ'երթայ անոր հետ։ Խազարիայի մէջ ան կը մկրտուի, ապա ճգնաւորի կեանք կը վարէ Աբխազիոյ մէջ։ 782 թուականին կը վերադառնայ Թիֆլիս եւ քարոզչութեամբ կը զբաղի արաբ քրիստոնեաներու շրջանին մէջ։ 785 թուականին արաբ էմիրի հրամանով բանտ կը նետուի եւ կը գլխատուի Քրիստոսի մկրտութեան օրը, մարմինն ալ կ'այրուի, իսկ աճիւնը կը դնէ ոչխարի մորթին մէջ ու կը նետէ Կուր գետը։ Այս վայրին մէջ, ըստ աւանդութեան,
կ' երեւի լոյսի սիւն։
Ապոյի գործերուն վկայ Իոանէ Սաբանիձեն կը գրէ անոր վարքն ու նահատակութիւնը Քարթլիի կաթողիկոս Սամուէլ VII-ի յանձնարարութեամբ։ Այդ աշխատանքը Վրաստանի պատմութեանն ամենահին գրաւոր այբուբեններէն ու գրական յուշարձաններէն մէկն է, որ կը գրուի Վասիլի Մեծի՝ Սեբաստիոյ 40 նահատակներուն նուիրուած աշխատութեան, Արեոպագիտի, ինչպէս նաեւ վրացական վաղ վարքագրութիւններու ազդեցութեամբ։ Ապօ Թիֆլիսեցիի վարքը կը ներառուի վարքագրութիւններու տարբեր ժողովածուներու մէջ եւ բազմիցս վերամշակուեր է։ Կուրի ափին՝ Ապոյի մարմինը այրելու վայրին մէջ, XIII դարուն կը կառուցուի Մետեխիի տաճարը։
Գրականութիւն
Խմբագրել- Полное жизнеописание святых Грузинской церкви // Перевод М. Сабинина. СПб., 1871, ч. 1.
- Кекелидзе К. С. Памятники древнегрузинской агиографической литературы. Тбилиси, 1956.
- Attwater, Donald and Catherine Rachel John. The Penguin Dictionary of Saints. 3rd edition. New York: Penguin Books, 1993. ISBN 0-14-051312-4.
- Holweck, F. G. A Biographical Dictionary of the Saints. St. Louis, MO: B. Herder Book Co. 1924.