Ուիքիփետիա

Արկամ Այվազեան

Արկամ Արարատի Այվզեան (20 Յուլիս 1947(1947-07-20), Առինջ, Շահբուզի շրջան, Նախիջևանի Ինքնավար Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն, Ազրպէյճանական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն) հայ հնագէտ, պատմաբան, լրագրող եւ հետազոտող:[1] Ծնած Առինջի մէջ, Ինքնավար Սովետական Նախիջեւանի մէջ, եւ ծանօթ է իր հայկական մշակոյթի մասին գիրքերով, ինչպէս նաեւ մենագիրներով: Ան գիրքեր գրած է Հին Ջուղայի եւ Ագուլիսի մասին, եւ իր երկերը կը փաղկանան 200-է աւելի գործերէ, գրեթէ հայերէնով:[2]

Արկամ Այվազեան
Ծնած է 20 Յուլիս 1947(1947-07-20) (77 տարեկան)
Ծննդավայր Առինջ, Շահբուզի շրջան, Նախիջևանի Ինքնավար Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն, Ազրպէյճանական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն
Քաղաքացիութիւն  Խորհրդային Միութիւն
 Հայաստան
Մասնագիտութիւն լրագրող, պատմաբան, մատենագէտ, հայագէտ
Աշխատավայր Հ․Հ․ ԳԱԱ Արուեստի համալսարան
Հայաստանի Գիտութիւններու Ազգային Ակադեմիայի Հնագիտութեան եւ Ազգագրութեան Հիմնարկ

Կենսագրութիւն

Խմբագրել

Այվազեան աշխատած է Յուշարձաններու Պաշտպանութեան Վարչութեան մէջ Սովետական Հայաստանի մէջ, ինչպէս նաեւ ՀՀ ԳԱԱ Արուեստի Ինստիտուտէն եւ ՀՀ ԳԱԱ Հնագիտութեան եւ Ազգագրութեան Ինստիտուտէն ներս: Իր արխիւները կը ներառեն գրեթէ 10,000 պատկերներ, աշխարհի ամէնէն մեծ Հայկական ճարտարագիտութեան հաւաքածոն:[3]

Պարգեւներ

Խմբագրել
  • Նախիջեւանի յուշարձաններու պահպանման, ճանաչման, ուսումնասիրման իր արդիւնաւետ աշխատանքի համար Այվազեան պարգեւատրուա է ՀՀ Ազգային Գրադարանի «Յակոբ Մեղապարտ» եւ ՀՀ վարչապետի մեդտալներով։
  • 2009 թուականին արժանացած է Հայաստանի Հանրապետութեան մշակոյթի վաստակաւոր գործիչի կոչմանը։
  • 2010 թուականին անոր շնորհուած է Հայաստանի Հանրապետութեան Նախագահի Մրցանակը[4]։

Երկեր

Խմբագրել

Գիրքեր

Խմբագրել
  • Նախիջեւանի պատմաճարտարապետական հուշարձանները, Եր., 1978, 134 էջ։
  • Памятники Армянской архитектуры Нахичеванской АССР, Ер., 1981, 236 стр.
  • Ագուլիս, Եր., 1984, 224 էջ։
  • Ջուղա, Եր., 1984, 152 էջ։
  • Նախիջեւանի ԻԽՍՀ հայկական հուշարձանները (համահավաք ցուցակ), Եր., 1986, 224 էջ:
  • Նախիջեւանի կոթողային հուշարձաններն ու պատկերաքանդակները, Եր., 1987, 400 էջ։
  • Նախիջեւան. Գիրք հուշարձանաց (հայերէն, ռուսերէն, անգլերէն), Եր., 1990, 368 էջ։
  • The Historical Monuments of Nakhichevan, Detroit, 1990, 152 p.
  • Джуга/Djugha, Ер., 1990, 273 стр.
  • Ջուղայի խաչքարերը (հայերէն, անգլերէն), Եր., 1993, 144 էջ։
  • Նախիջեւան. Բնաշխարհիկ պատկերազարդ հանրագիտակ, Եր., 1995, 368 էջ։
  • Նախիջեւանի խաչքարերը (հայերէն, անգլերէն), Եր., 1996, 80 էջ։
  • Նախիջեւանի որմնանկարչական արվեստը, Եր., 1998, 112 էջ։
  • Նախիջեւանի վիմագրական ժառանգությունը, հատոր Ա, Ջուղա, Եր., 2004, 312 էջ
  • Նախիջեւանի վիմագրական ժառանգությունը, հատոր Բ, Ագուլիս, Անթիլիաս, 2005, 318 էջ
  • Նախիջեւանը 1905 թ. եւ 1918-1919 թթ. կրակե շղթայի գոյամարտերում, Եր., 2005, 432 էջ։
  • Գինեւէտ Գողթն, Եր., 2006, 256 էջ։
  • Նախիջեւան. Գրական էսսեներ, հետազոտման ուղեգրություններ, Եր., 2007, 800 էջ։
  • Նախիջեւան. պատմական վկայախոսների պատկերացոյց (հուշարձանների ուղեցույց-քարտեզ), Եր., 1990, 1 թերթով։
  • Նախիջեվան. պատմական վկայախոսների պատկերացոյց (հուշարձանների ուղեցույց-քարտեզ), Եր., 2006, 1 թերթով (0.70սմx1մ), երկկողմյա, հուշարձանների շուրջ 160 գունավոր պատկերազարդմամբ։ 2 տպ. մամուլ։
  • Nakhijevan. The Patkeratzuytz (Map of Monuments), Yer., 2007, 20p.
  • Ջուղայի կործանված խաչքարերի սիմֆոնիան, Եր., 2007, 270 էջ
  • Նախիջեւանի վիմագրական ժառանգությունը, հատոր Գ, Գողթն գավառ, Եր., 2007, 304 էջ։
  • Նախիջեւանի վիմագրական ժառանգությունը, հատոր Դ, Երնջակ գավառ, Եր., 2008, 396 էջ
  • The Destrucion of Jugha and the ehtire Armenian Cultural Heritage in Nakhijevan, Bern, 2009, 92 p.։
  • Նախիջեւանի վիմագրական ժառանգությունը, հատոր Ե, Նախճաւան, Շարուր գավառներ, Եր., 2009, 183 էջ։
  • Նախիջեւանի վիմագրական ժառանգությունը, հատոր Զ, Ճահուկ-Շահապոնք գավառ, Եր., 2010, 228 էջ
  • Ագուլիսի բարբառի մասունքներ, Եր., 2011, 600 էջ։
  • Ագուլիսի բարբառի մասունքներ (երկրորդ հրատարակություն), Եր., 2012, 616 էջ։
  • Նախիջեւան. Հայկազունք. Ով ով է (կենսագրական հանրագիտարան), Եր., 2012, 384 էջ։
  • Ագուլիսի 1919 թ. Ողբերգություն-եղեռնը, Եր., 2013, 300 էջ։
  • Աժդանական կամ Վիշապասար, Եր., 2014, 64 էջ։
  • Քյոթահիայի հախճապակեգործության մի կարեւոր հավաքածո, պրակ 3-րդ, Եր., 2014, 120 էջ
  • 16-րդ դարի նորահայտ չորս ձեռագիր ավետարաններ եւ 17-18-րդ դարերի յոթ արծաթյա կազմեր, պրակ 2-րդ, ԵՐ., 2015, 140 էջ։
  • Հայկական կիրառական արվեստի 16-19-րդ դդ. մետաղյա իրեր եւ գործվածքներ, պրակ 4-րդ, Եր., 2016, 128 էջ։
  • Մեզ պետք են մտքի զորավարներ, երկրորդ հատոր, Եր., 2016, 464 էջ։
  • Արիստակես Զարգարյան, Եր․, 2017, 208 էջ։
  • Նախիջեւան․ բնաշխարհիկ պատկերազարդ հանրագիտակ, Երկրորդ, բարեփոխված ու լրացված հրատարակություն, Եր․, 2017, 472 էջ։
  • Գողթն․ ազգագրական նյութեր, Եր․, 2018, 324 էջ։
  • Նամականի, Եր․, 2018, 328 էջ։
  • Կենսամատենագիտություն, Եր․, 2018, 340 էջ։
  • Պետրոս Պետրոսյան, Եր․, 2018, ․․ էջ։
  • Գարեգին Սարգսյան, Եր․, 2018, 260 էջ։
  • Նախիջեւանյան մտորումներ-էսքիզներ, Եր., 2019, 764 էջ։
  • Նախիջեւանյան մտորումներ-էսքիզներ, Երկրորդ հատոր, Եր., 2020, 928 էջ։
  • Մեզ պետք են մտքի զորավարներ, երրորդ հատոր, Եր., 220, 340 էջ։

Յօդուածներ

Խմբագրել
  • Նյութեր Նախիջեւանի հայկական պատմական հուշարձանների վերաբերյալ,- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1971, № 2, էջ 271-277:
  • Նյութեր Նախիջեւանի գյուղերի տեղադրության եւ պատմական հուշարձանների վերաբերյալ,- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1972, № 2, էջ 258-266:
  • Երնջակ բերդը,- «Հայաստանի բնություն», 1973, պր. 4, էջ 42-43։
  • Գրիչք Գողթնի եւ նրա շրջակայքի, «Հայաստանի աշխատավորուհի», 1973, № 4, 1973, էջ 28-29։
  • Նախնադարյան կայան Նախիջեւանի ԻԽՍՀ հյուսիսում, «Բանբեր Երեւանի համալսարանի»,- 1974, № 3, 1974, էջ 238-241։
  • Ագուլիսը - նրա հրաշալիքները,- «Հայաստանի բնություն», 1974, պր. 2, էջ 45-47։
  • Բուսական - կենդանական զարդամոտիվները հայկական ճարտարապետության մեջ,- «Հայաստանի բնություն», 1974, պր. 3, 1974, էջ 36-39։
  • Շոռոթ,- «Գրքերի աշխարհ», 15.11.1974։
  • Նախիջեւանի միջնադարյան հուշարձանները,- «Հայաստանի բնություն», 1975, պր. 1, էջ 37-40։
  • Գողթն գավառի չինարները եւ անոնց նահապետը, «Հայաստանի բնություն», 1975, պր. 2, էջ 53-55։
  • Նախիջեւանի գոգավորությունը որպէս Անդրկովկասի երկրագործության մշակույթի վաղեմի բնօրրան,- «Հայաստանի բնություն», 1975, պր. 3, էջ 43-45։
  • Օծոփի եւ Կուքիի հուշարձանները,- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1976, № 2, էջ 257-265:
  • Արբա եւ Ճահուկ բերդերը,- «Լրաբեր» (հասարակական գիտությունների), 1976, № 9, էջ 87-95։
  • Աբրակունիսի սուրբ Կարապետ վանքը,- «Էջմիածին», 1976, հուլիս, էջ 45-52։
  • Ջուղան եւ նրա պատմական հուշարձանները, «Հայաստանի բնություն», 1976, պր. 2, էջ 34-37։
  • Նորակերտ-Նորաշեն,- «Գրքերի աշխարհ», 15.09.1976։
  • Ապրակունիս-Աբրակունիս,- «Գրքերի աշխարհ», 15.07.1976։
  • Աստապատ,- «Գրքերի աշխարհ», 15.11.1976։
  • Բնասերը, ինքնուս քանդակագործը,- «Հայաստանի բնություն», 1976, պր. 3, էջ 42։
  • Շոռոթի եւ Գաղի ճարտարապետական հուշարձանները,- «Էջմիածին», 1977, մայիս, էջ 46-56։
  • Զնաբերդի ս. Գրիգոր եկեղեցու որմնանկարները, «Բանբեր Երեւանի համալսարանի», 1977, № 1, էջ 246-252։
  • Բուսական զարդամոտիվները Հովնաթանյանների որմնանկարչական արվեստում,- «Հայաստանի բնություն», 1977, պր. 1, էջ 31-35։
  • Նախճավան,- «Գրքերի աշխարհ», 15.01.1977։
  • Ագուլիս,- «Գրքերի աշխարհ», 15.02.1977։
  • Дерево патриарх,- «Коммунист», 19.02.1977.
  • Գողթն գավառի Բիստ ավանի ճարտարապետական հուշարձանները,- «Պատմա բանասիրական հանդես», 1978, № 1, էջ 283-289:
  • Ագուլիսի ճարտարապետական հուշարձանները,- «Լրաբեր», 1978, № 2, էջ 71-86:
  • Նախիջեւանի XVII դ. ճարտարապետական հուշարձանների պատկերաքանդակները,- «Երեւանի համալսարան», 1978, № 1, էջ 28-34։
  • Նախիջեւանի միջնադարյան հուշարձանները,- «Երեւանի համալսարան», 1978, № 2, էջ 24-27։
  • Ազնաբերդ,- «Երեւանի համալսարան», 1978, № 3, էջ 23-27։
  • «Շնորհալից վարպետք իմաստունք...»,- «Գարուն», 1978, № 8, էջ 81-85։
  • Հին Ջուղա,- «Գրքերի աշխարհ»», 15.02.1978:
  • Новое о настенной живописи Овнатанянов,- «Литературная Армения», 1978, № 9, ст. 74-78.
  • Երնջակ բերդը,- «Լրաբեր», 1979, № 2, էջ 61-73։
  • Փառակայի ճարտարապետական հուշարձանները, «Բանբեր Երեւանի համալսարանի», 1979, № 1, էջ 207-216։
  • Ցղնայի ճարտարապետական հուշարձանները, «Էջմիածին», 1978, մարտ, էջ 49-56, 1979, հուլիս, էջ 47-51։
  • Ռամիսի եռանավ բազիլիկան եւ նրա վիմագրությունները, «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1979, № 3, էջ 182-188:
  • Նորահայտ վիմագիր Նախիջեւանից,- «Լրաբեր», 1980, № 6, էջ 115-119:
  • Նորաշենի ճարտարապետական հուշարձանները,- «Լրաբեր», 1980, № 8, էջ 110-115:
  • Մեսրոպավանի, Շրջուի, Ողոհիի եւ Նորակերտի ճարտարապետական հուշարձանները,- «Էջմիածին», 1980, էջ 90-98։
  • Նավասարի ժայռապատկերները, «Լրաբեր», 1981, № 2, էջ 45-53:
  • Ագուլիսի եւ Ցղնայի պատկերաքանդակները, «Գարուն», 1981, № 8, էջ 81-87։
  • Ջուղայի գերեզմանատունը,- «Վերածնված Հայաստան», 1984, № 1, էջ 28-29։
  • Երեւանի հուշարձանների պահպանությունը,- «Գիտություն եւ տեխնիկա», 1986, № 11, էջ 36-39;
  • Սաղմոսավանք (մատենախոսություն Ա.Յակոբսոնի «Սաղմոսավանք» գրքույկի վերաբերյալ),- «Գրքերի աշխարհ», 23.02.1986։
  • Հուշարձաններին՝ հովանի (հարցազրույցը՝ Ա. Վարդանյանի),- «Գրական թերթ», 18.12.1987։
  • The 9th-17th centuries Nakhidjevan khatchkars,- ATTI Del Quinto Simposio internazionale di Armena, Venezia, 1988, pp. 303–311։
  • Պատմությունը ճշմարտության բացահայտման հավատարիմ վկա,- «Գարուն», 1989, № 10, էջ 89-93, № 11, էջ 62-69։
  • Երնջակ բերդը,- «Վերածնված Հայաստան», 1989, № 2, էջ 58- 59, 62։
  • Памятники Нахичевана,- «Промышленость, Строительство и Архитектура Армении», 1989, № 9, ст. 65-70, № 10, ст. 64-68, № 11, ст. 34-37, № 12, ст. 29-34.
  • Նախիջեւանի պատմաճարտարապետական ժառանգությունը,- «Խորհրդային Հայաստան», 12.04.1990։
  • Ջուղա՝ ավեր պայծառություն (հարցազրույցը՝ Ա. Վարդանյանի),- «Հայաստանի հանրապետություն», 04.07.1991։
  • Հայոց վաճառաշահ Ջուղան եւ իր խաչքարերը,- «Հայրենիքի ձայն», 2-8.12.1993։
  • «Հայրենապատո՞ւմ»,- «Գրական թերթ», 29.10.1993։
  • «Հայք» թերթին կամ պարտադրված պատասխան Ս. Խանզադյանին,- «Հայք», 31.05.1994։
  • Նոյի դամբարանը,- «Գրական թերթ», 15.10.1996։
  • Մտավորականը յուրովսանն,- «Հայություն», 10-31.08.1996։
  • Քարտե՞զ, թե՞ անիմացություններն՝ ի տես (մատենախոսություն),- «Հայաստանի հանրապետություն», 26.10.2003։
  • Շիրազյան մասունքներ,- «Գրական թերթ», 30.05.2003։
  • Տերը լինենք մեր ժառանգությանը,- «Հայաստանի հանրապետություն», 30.01.2003։
  • Будем хозяевами нашего наследия, - «Голос Армении», 04.03.2003.
  • Անցյալը հիրավի մի երկրորդ սիրտ է մարդու մեջ,- «Հայաստանի հանրապետություն», 03.06.2004։
  • Մշակույթ, պատգամ, բարբարոսություն (հարցազրույցը՝ Լ. Բլբուլյանի), »Ազգ, 11.05.2004:
  • «Спарапет каменных смертников» (интервью М. Даниеляна),- «Голос Армении», 20.07.2004.
  • 2002 թ-ից Ադրբեջանը վերսկսել է Նախիջեւանի հուշարձանների ոչնչացումը (հարցազրույցը՝ Մ.Դանիելյան),- «Երրորդ ուժ», 11-18, 18-24.02.2005։
  • Արժեզրկված է ամեն ինչ (հարցազրույցը՝ Ս. Գալոյանի),- «Ազգ», 04.02.2005։
  • Ջուղայի գերեզմանատունը,- «Ալիք» (Թեհրան), 26.01.2006։
  • Վերստին նախիջանյան հուշարձանների եղեռնագործության մասին. փաստեր, հետեւություններ,- «Ազգ», 18.03.2006։
  • Եղեռնագործություն գրքի հանդեպ,- «Ազգ». 29.04.2006։
  • «Варварские действия Азербейджана мы должны пересечь на государствен- ном уровне» (интервью З. Геворкяна),- «Голос Армении», 16.03.2006.

Ծանօթագրութիւններ

Խմբագրել
  1. ↑ Chilingaryan, Arevik. "АРГАМ АЙВАЗЯН: 'МОРАЛЬНУЮ |ОТВЕТСТВЕННОСТЬ ЗА ВАНДАЛИЗМ АЗЕРБАЙДЖАНА НЕСЕТ И АРМЕНИЯ'." Golos Armenii. 26 Յունիս, 2008:
  2. ↑ "АРГАМ АЙВАЗЯН ПРЕДСТАВИЛ СВОИ 4 ТРУДА ОБ ИСТОРИКО-КУЛЬТУРНЫХ ПАМЯТНИКАХ НАХИЧЕВАНА." Noyan Tapan. 16 Ապրիլ, 2007:
  3. ↑ Argam Ayvazyan, Lusarvest.org
  4. ↑ Հանրապետության Նախագահի մրցանակ շնորհելու մասին

Արտաքին յղումներ

Խմբագրել
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/w/index.php?title=Արկամ_Այվազեան&oldid=228660» էջէն