Եոհան Սեպասթիան Պախ
Եոհան Սեպասթիան Պախ (գերմաներէն՝ Jóhann Sebástian Bach, 21 Մարտ, 1685 կամ 31 Մարտ, 1685, Այզէնախ, (Գերմանիա) - 28 Յուլիս, 1750, Լայփզիք, (Գերմանիա)։ Գերմանացի երգեհոնահար եւ ջութակահար։ Պախը դասական երաժշտութեան պատմութեան մէջ մեծագոյն երգահաններ էն մէկն է, կեանքի ընթացքին գրած է 1000-էն աւելի ստեղծագործութիւններ։
.svg){kind=small}
Պախի մահէն յետոյ անոր երաժշտութիւնը գրեթէ մոռցուած էր, նորէն կը բացայայտուի 19-րդ դարուն ռոմանթիկ երգահաններու, մասնաւորապէս՝ Ֆելիքս Մենտըլսընի կողմէ, եւ այսօր իր երաժշտութիւնը եւ կարողութիւնը կը նկատուի աշխարհի լաւագոյներէն մէկը[6]:
ԿենսագրութիւնԽմբագրել
Պախի կենսագրութիւնը պայմանականօրէն կը բաժանուի երեք շրջանի, առաջին՝ ուսման տարիներ (1695-1700 թուականներուն՝ Օրտրուֆի մէջ, եւ 1700-1703 թուականներուն՝ Լիւնեպուրկի մէջ)։
Պախը Թիւրինգիայի Պախերու ընտանիքէն է, որ 16-18-րդ դարերու ընթացքին ունեցած է երաժիշտներու սերունդ։ Ծնած է երաժիշտի ընտանիքի մը մէջ, եւ անոր հայրն է՝ Ամպրոզիոս Պախը։ Երբ Եոհան Սեպասթիան Պախը 9 տարեկան էր, անոր մահացաւ մայրը, իսկ մէկ տարի ետք՝ հայրը։ 15 տարեկան հասակին, Պախը տեղափոխուեցաւ Լիւնեպուրկ, որտեղ 1700-1703 թուականներուն սորված է Սուրբ Միքայել ձայնամարզութեան դպրոցին մէջ։ Ուսման ընթացքին այցելած է այն ժամանակուայ Գերմանիոյ ամենամեծ քաղաքը՝ Համպըրկը, ուր ան հնարաւորութիւնը ունեցած է ծանօթանալու իր ժամանակի երաժիշտներու աշխատանքներուն։
Օժտուածութեան եւ աշխատասիրութեան շնորհիւ արդէն վաղ հասակին ան սկսաւ նուագել երգեհոն եւ ջութակ, ան նաեւ ուսումնասիրեց եւրոպական երաժշտական արուեստի տարբեր ոճեր։ Երկրորդ շրջանը (1703-1723) իր ստեղծագործական հասուն տարիներն են։ 1703-ին որպէս պալատական ջութակահար, աշխատած է Վայմարին, իսկ 1703-1707-ին՝ երգեհոնահար Առնշտադին մէջ։ 15 տարի Վայմարի մէջ (1708-1717) եւ Կեօտենի մէջ (1717-1723) աշխատելէն յետոյ եղած է պալատական երաժիշտ, ստեղծած է երգեհոնի եւ ձայնական բազմաթիւ երկեր։
Երրորդ շրջանը (1723-1750) անոր ստեղծագործութեան պտղաւոր տարիներն են․ որպէս խմբաւար եւ ուսուցիչ, աշխատած է Լայպցիկի Ս․ Թովմաս եկեղեցիին եւ անոր դպրոցին մէջ, նոյն ժամանակ ղեկավարած է ուսանողական «Երաժշտական խումբը»: Այդ շրջանին ստեղծուած էին Պախի ամենալաւ եւ կարւոր երկերը։
Պախի արուեստի բնութագիրըԽմբագրել
Պախի արուեստը մարդկային մշակոյթի գագաթներէն է։ Հիմքով ժողովրդային ու ազգային բնոյթով են անոր ստեղծագործութիւնները եւ այդ ժամանակի եւրոպական երաժշտական մշակոյթի հանճարեղը ընդլայնած են եւ նոր շրջան բացած են երաժշտութեան պատմութեան մէջ։ Այդ արուեստին մէջ լիակատար ծաղկած եւ կատարելապէս միաւորուած են երկու տարբեր բաներ՝ պոլիֆոնիայի տիրապետութեան եւ ձայնական զարգացման դարաշրջաններու երաժշտական ոճերը։ Ըստ Պէթհովենի, «Պախը ձայնական մեղէդիներուն նախահայրն է:» Պախի երկերուն մէջ վիպական, դրամատիկական ու քնարական կերպարները միաւորուած են բացառիկ տրամաբանուած ու գեղեցիկ երաժշտական ձեւերով, որոնց կ'իշխէ բարոյական մաքրութիւնն ու վեհ բանաստեղծականութիւնը։
Պախի ստեղծագործական ժառանգութիւնըԽմբագրել
Պախի ստեղծագործական ժառանգութիւնը չափազանց մեծ է։ Ան գրած է տարբեր ժանրերու հազարէն աւելի երկեր (բացառութեամբ օփերաներու)։ Նշանաւոր է նաեւ Պախի գործիքային երաժշտութիւնը. Ան ունի երգեհոնի մօտ 250 ստեղծագործութիւն որոնք երգեհոնային երաժշտութեան զարգացման գագաթնակէտն են, 220-էն աւելի ստեղծագործութիւն՝ գրուած կլաւեսինի համար, որոնց միջոցով Պախը հաստատեց այդ գործիքին ինքնուրոյն արժէքը։ Երաժշտութեան պատմութեան մէջ իրեն առանձնայատուկ տեղը ունի ջութակի (սոնատներ, պարտիաներ) եւ թաւջութակի մէնանուագի համար գրուած ստեղծագործութիւնները։ Նուագախմբային երաժշտութեան պատմութեան մէջ կ'առանձնանան նաեւ վեց «Պրանպէնպուրկեան համերգները» (տարբեր նուագախումբերու կազմերու եւ մէնանուագ գործիքներու համար) եւ պարային ձեւերու վրայ հիմնուած նուագախմբային չորս թաւջութակերը («Նախերգանքները»)։ Լայփցիկի մէջ, 1950 թուականէն սկսեալ, իւրաքանչիւր չորս տարին անգամ մը, անձ մը կը գացուի Պախի անուան միջազգային մրցոյթին։
Պախի բազմազան ու խոր ժառանգութեան վեհութիւնը գնահատելով՝ Պէթհովենը գրած է՝ «Nicht Bach! - Meer solte er heiften» - «Ոչ թէ առուակ, այլ Ծո՜վ պէտք է ըլլար անոր անունը»:
ՄահըԽմբագրել
1749 թուականին, Պախի առողջութիւնը խախտեցաւ[7]: Պախը կոյր կը դառնար եւ Անգլիացի աչքի բժիշկը երկու անգամ գործողութիւն կատարեց անոր աչքին համար Մարտ եւ Ապրիլ 1750 թուականին[8]:
28 Յուլիս, 1750 թուականին, Պախ մահացաւ[9]: Թերթեր այս մահը յայտարարեցին, գրելով՝ «Տխուր հետեւանքները անյաջող աչքի գործողութեան:»[10][11]:
ԾանօթագրութիւններԽմբագրել
- ↑ Бах Иоганн Себастьян // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ (unspecified title) — 1808.
- ↑ (not translated to en-us) Bach’s Holy Dread / խմբ. (not translated to en-us) — New York City: (untranslated), 2017. — ISSN 0028-792X; 2163-3827
- ↑ http://www.szadvar.hu/bach-brandenburg-concerto-1.htm
- ↑ JSTOR — 1995.
- ↑ Blanning T. C. W. (2008)։ The Triumph of Music: The Rise of Composers, Musicians and Their Art։ էջ 272։ «And of course the greatest master of harmony and counterpoint of all time was Johann Sebastian Bach, 'the Homer of music'.»
- ↑ Wolff (2000), p. 442, from David, Mendel & Wolff (1998)
- ↑ Zegers Richard H.C. (2005)։ «The Eyes of Johann Sebastian Bach»։ Archives of Ophthalmology 123 (10): 1427–1430։ doi:10.1001/archopht.123.10.1427
- ↑ Hanford Jan։ «J.S. Bach: Timeline of His Life»։ J.S. Bach Home Page։ արտագրուած է՝ 8 March 2012
- ↑ David, Mendel & Wolff (1998), p. 188
- ↑ Spitta (1899b), p. 274
Արտաքին յղումներԽմբագրել
Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ անկէ մաս մը վերցուած է Հայկական Սովետական Հանրագիտարանէն, որուն նիւթերը հրատարակուած են` Քրիէյթիվ Քամմընզ Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։ 
|