Լեարդաթորշում
Լեարդաթորշումը, (cirrhosis) լեարդի ամբողջական եւ վերջնական սպիացումն ու փճացումն է[1]:
Ախտապատճառներ Խմբագրել
Լեարդաթորշումը բազմաթիւ լեարդային երկարատեւ հիւանդութիւններու վերջին փուլն է: Տեղի կ'ունենայ շատ դանդաղ եւ թաքուն ձեւով: Լեարդաթորշումով լեարդի արիւնով մատակարարումը կը նուազի եւ լեարդի գործունէութիւնը կը ձախողի, մասնաւորապէս սննդանիւթերու, ներծորոյթներու եւ բնասպիտի արտադրութիւնը կը խանգարուի կամ ալ կը նուազի:
Լեարդաթորշումի կարեւորագոյն ախտապատճառներն են`
- Լեարդի ժահրային հիւանդութիւններ, մասնաւորապէս` լեարդաբորբի A, B, C խմբաւորումները: Լեարդաթորշումի հիմնական պատճառը լեարդաբորբի C խմբաւորումն է:
- Ալքոլամոլութիւն. չափազանց ալքոլի գործածութիւնը լեարդը կը մատնէ դժուարութեան եւ ան չի կրնար բնական ձեւով կատարել իր դերակատարութիւնը: Լեարդի բջիջները կը փճանան կամ կ'այլափոխուին եւ տեղի կ'ունենայ ճարպի կուտակում եւ մնայուն լեարդաբորբ, որ պատճառ կը դառնայ կանխահաս սպիացումի, ապա` լեարդաթորշումի:
- Ծինային հիւանդութիւններ. անբնական ծիներու ներգործութեամբ կը յառաջանան լեարդի կարգ մը հիւանդութիւններ, ինչպէս` երկաթագունախտ (hemochromatosis) եւ Ուիլսըն-ի հիւանդութիւն, որոնք ընդհանրապէս կը յայտնուին շատ կանուխ` մանկութեան շրջանին կամ աւելի ուշ:
- Վարակամերժութեան (Immunity) համակարգի խախտում, որուն պատճառով լեարդը կ'ենթարկուի կրկնովի բորբոքումներու եւ սպիացումի:
- Որոշ դեղերու եւ ճարտարարուեստական թոյներու ենթակայութիւն:
- Լեարդի խլիրդներ, որոնք ընդհանրապէս մարմինի այլ օրկաններէ լեարդ փոխակայուած (metastasized) կ'ըլլան:
- Գիրութիւն:
- Շաքարախտ:
- Մաղձածորանի (bile duct) խցում, որուն պատճառով մաղձ չի հասնիր բարակ աղիքներուն:
- Սիրտի աշխատանքի կրկնովի կաթուած (heart failure):
- Լեարդի պարկային բնաթելացում (cystic fibrosis):
Լեարդաթորշումի ախտանշաններն են`
- ախորժակի նուազում,
- յոգնածութիւն,
- ֆիզիքական ընդհանուր տկարութիւն,
- ծանրութեան կորուստ,
- դեղնախտ,
- քերուըտուք,
- սրունքներու եւ փորի ջրակուտակում (ascitis),
- մէզի գոյնի փոփոխութիւն`սրճագոյն մէզ,
- շփոթութիւն,
- կեդրոնացումի նուազում,
- արիւնոտ կղկղանք,
- մորթային կապտաբիծեր (bruises),
- ջերմութիւն:
Լեարդաթորշումի ախտաճանաչումին համար կը կատարուին՝
- բժշկական ընդհանուր քննութիւն,
- լեարդի գործունէութեան արեան զանազան տեսակի քննութիւններ,
- մէզի քննութիւն,
- լեարդի համակարգչային շերտագրական նկարում (CT Scan),
- լեարդի անդրձայնային նկարում (ultrasound):
Լեարդաթորշումէ տառապող անհատը կ'ունենայ շատ մը բարդութիւններ, օրինակ`
- լայնցած երակներու արիւնահոսութիւն,
- փորի ջրակալում,
- շաքարախտի զարգացում,
- մորթային զարկերկային արիւնահոսում,
- մորթային կապտաբիծերու յայտնաբերում,
- կանխահաս դաշտանադադար,
- մկանային տկարութիւն,
- երիկամի աշխատանքի խանգարում եւ դադարում,
- արեան թթուածինի նուազում,
- լեարդային ուղեղատապ,
- մահաքուն եւ մահ:
Լեարդաթորշումը հիմնական դարման չունի: Սակայն կան որոշ միջոցառումներ, որոնք կը դանդաղեցնեն անոր յառաջխաղացքը: Այս միջոցառումներէն կարելի է յիշել հետեւեալները.
- ալքոլ չգործածել,
- աղի գործածութիւնը նուազեցնել,
- յոգնեցուցիչ աշխատանքէ հրաժարիլ,
- գործածել քորթիզոն (cortisone), հակաժահրային եւ միզամղիչ դեղեր:
Լեարդաթորշումը կարելի է կանխարգիլել` հետեւելով հետեւեալ ցուցմունքներուն.
- Ալքոլ բնաւ չգործածել,
- Լեարդի բորբոքումներ չունենալ,
- Ենթակայ չըլլալ ձեռքբերովի ախտամերժութեան անբաւարարութեան համախտանիշի (AIDS) եւ մարդկային ախտամերժողականութեան անբաւարարութեան ժահրին (HIV),
- Չունենալ անպաշտպան սեռային յարաբերութիւն` կասկածելի անձերու հետ,
- Հեռու մնալ քիմիական նիւթերէ, թոյներէ եւ միջատասպան դեղերէ,
- Պատուաստուիլ լեարդաբորբ A եւ B խմբաւորումներու դէմ,
- Հետեւիլ առողջապահական սննդականոնի. ուտել առատ պտուղ եւ բանջարեղէն, ճարպ շատ չսպառել,
- Չգիրնալ,
- Օրինաւոր մարզանքի հետեւիլ:
Լեարդաբորբի A եւ B խմբաւորումները կանխարգիլելի են յատուկ պատուաստներով: Լեարդաբորբի C խմբաւորումը պատուաստ չունի[2]: