Լուիս Քերըլ

Լուիս Քերըլ; անգլերէն՝ Lewis Carroll
Ծննդեան անուն	անգլերէն՝ Charles Lutwidge Dodgson
Նաեւ յայտնի է իբրեւ	Lewis Carroll
Ծնած է	27 Յունուար 1832[…]
Ծննդավայր	Դարսբերի, Halton, Չեշիր, Անգլիա, Մեծն Բրիտանիոյ եւ Իրլանտայի Միացեալ Թագաւորութիւն
Մահացած է	14 Յունուար 1898[…] (65 տարեկանին)
Մահուան վայր	The Chestnuts, Գիլֆորդ, Սըրրի, Անգլիա, Մեծն Բրիտանիոյ եւ Իրլանտայի Միացեալ Թագաւորութիւն
Քաղաքացիութիւն	Մեծն Բրիտանիոյ եւ Իրլանտայի Միացեալ Թագաւորութիւն; Անգլիա
Մայրենի լեզու	Բրիտանական անգլերէն
Կրօնք	անգլիականութիւն
Ուսումնավայր	Քրայսթ Չյորչ?; Ռագբի դպրոց?; Օքսֆորտի Համալսարան; Richmond School?
Երկեր/Գլխաւոր գործ	Ալիսը Հրաշքներու Աշխարհին Մէջ, Ալիսը Հայելու աշխարհում?, Jabberwocky?, Ծովացուլն ու Հյուսնը?, Phantasmagoria?, Սնարքի որսը?, Rhyme? and Reason??, A Tangled Tale?, Սիլվի և Բրունո?, The Nursery "Alice"? եւ Քերոլի պարադոքս?
Տեսակ	մանկական գրականութիւն, մաթեմատիկական տրամաբանություն?, գրական անհեթեթություն?, բանաստեղծութիւն, գծային հանրահաշիվ? եւ social choice theory?
Մասնագիտութիւն	թուաբանագէտ, տրամաբան, լուսանկարիչ, բանաստեղծ, սարկաւագ, մանկագիր, օրագրի հեղինակ, վիպասան, գրագէտ, ինքնակենսագիր, փիլիսոփայ
Աշխատավայր	Օքսֆորտի Համալսարան
Ծնողներ	հայր՝ Charles Dodgson?, մայր՝ Frances Jane Lutwidge?
	Ստորագրութիւն;

Լուիս Քերըլ (անգլերէն՝ Lewis Carroll, իսկական անունը՝ Չարլզ Լաթուիճ Տաճսըն, անգլերէն՝ Charles Lutwidge Dodgson, 27 Յունուար 1832, Տարսպերի - 14 Յունուար 1898, Կիլֆորտ), անգլիացի գրող, մաթեմատիկոս, փիլիսոփայ եւ լուսանկարիչ։

Լուիս Քերըլն իր մասին անգամ մը ըսած է. «Ես որոշած էի մաթեմատիկոս դառնալ, սակայն երեւակայութիւնս չբաւեց եւ ես դարձայ գրող»։

Կենսագրութիւնը Խմբագրել

Ծնած է 27 Յունուար 1832 -ին Անգլիոյ Չեշիր կոմսութեան Տարսպըրի գիւղին մէջ: Քերըլը սերած էր բարձր եկեղեցւոյ անգլիկաններու ընտանիքէն եւ երկար յարաբերություններ հաստատած՝ Քրիստոսի Եկեղեցւոյ հետ։ Ունեցած է 7 քոյր եւ 3 եղբայր։ Ուսման մէջ առաջին քայլերը առած է տան մէջ, դրսեւորելով իր խելացութիւնն ու հմտութիւնը։ Ան ձախլիկ էր։ Չհաստատուած փաստեր կան, ըստ որոնց՝ զինք կ'արգիլէին ձախ ձեռքով գրել եւ այդ պատճառով անոր հոգեբանութիւնը խախտած է եւ սկսած է կակազել ։

12 տարեկանին ընդունուած է Ռիչմոնտէն ոչ հեռու գտնուող յատուկ դպրոց մը։ Սակայն 1845-ին, իր կամքին հակառակ, ստիպուած կ'ըլլայ տեղափոխուիլ ուրիշ դպրոց մը։ 1851-ին կը տեղափոխուի Օքսֆըրտ եւ կ'ընդունուի այնտեղի ազնուական դասին պատկանող համալսարաններէն մէկը։ Հակառակ անոր, որ ընդհանուր առմամբ լաւ չէր սորվեր, բայց ուսողութեան մէջ իր ունեցած բարձր ունակութիւններուն շնորհիւ կը ստանայ պաքալորէայի կոչում եւ նոյնիսկ կը յաղթէ համալսարանին մէջ կազմակերպուած ուսողութեան թելադրութեան (լեկցիա) մրցոյթին։ Իր կեանքին հետագայ 26 տարիներուն ան ուսողութիւն կը դասաւանդէր, ու հակառակ իր ստացած աշխատավարձին, ան իր գործը կը համարէր ձանձրալի զբաղում մը։

Մահացած է 14 Յունուար 1898-ին Սուրէյ կոմսութեան Կիլֆորտ քաղաքին մէջ։

1982 թուականին Քերըլի յուշաքարը զետեղուեցաւ Poets' Corner-ի մէջ, Վեսթմինսթրեան աբբայութիւն:

Գրական գործունէութիւնը Խմբագրել

Գրել սկսած է քոլէճին մէջ աշակերտական տարիներուն։ Այդ օրերուն կը գրէր բանաստեղծութիւններ եւ կարճ պատմուածքներ, որոնք կը տպագրուէին արդէն Լուիս Քերըլ կեղծանունով։ 1854-էն սկսեալ անոր ստեղծագործութիւնները կը սկսին լոյս կը տեսնել անգլիական հեղինակաւոր «Քոմիք թայմզ» (անգլերէն The Comic Times) եւ «Թրէյն» (անգլերէն The Train) հանդէսներուն մէջ։

Ամէնէն յայտնի ստեղծագործութիւններէն են՝ «Ալիսի արկածախնդրութիւնները Հրաշքներու աշխարհին մէջ» (1865, անգլերէն՝ Alice's Adventures in Wonderland), «Ալիս ի՞նչ գտաւ Հայելիին ընդմէջէն» (1871, անգլերէն՝ Through the Looking-Glass, and What Alice Found There) հեքիաթ-վիպակները, «Սնարկի որսը» կատակերգական բանաստեղծութիւնը։

Քերըլի վիպակ-հեքիաթները աչքի կ'իյնային դրուագներու պատկերաւորութեամբ եւ արտառոց տրամաբանական-լեզուաբանական բառախաղերով: Ուսումնասիրողները անոնց մէջ կը գտնեն բազմաթիւ բնագիտական եւ տրամաբանական յայտնագործութիւններու կանխագուշակումներ։ Անոնք թարգմանուած են աշխարհի բազմաթիւ լեզուներու եւ անգլիախօս երկիրներու մէջ ամէնէն շատ մեջբերուող գիրքերն են, Աստուածաշունչէն եւ Շէյքսփիրէն ետք^[11]։

Ալիսի մասին երկու հեքիաթ-վիպակները Սոնա Սէֆէրեանի կողմէ թարգմանուած են հայերէնի եւ հրատարակուած՝ 1971-ին։

Ծանօթագրութիւններ Խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: open data platform — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a>
↑ ^2,0 ^2,1 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q547473"></a>
↑ ^3,0 ^3,1 Charles Lutwidge Dodgson — 2000.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q31964"></a>
↑ Archivio Storico Ricordi — 1808.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q3621644"></a>
↑ Artists + Artworks
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q84575091"></a>
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 Oxford Dictionary of National Biography / C. Matthew — Oxford: OUP, 2004.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17565097"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5145336"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q34217"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q217595"></a>
↑ National Heritage List for England
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6973052"></a>
↑ http://web.archive.org/web/20170324033915/http://jeugdliteratuur.org/auteurs/lewis-carroll
↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>
↑ ^10,0 ^10,1 ^10,2 ^10,3 ^10,4 Kindred Britain
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q75653886"></a>
↑ Ալիսը հրաշքների աշխարհում։ Ալիսը հայելու աշխարհում / Լ. Քերոլ; Անգլ. թարգմ.՝ Ս. Սեֆերյան; Չափածո թարգմ.՝ Գ. Բանդուրյան; Նկ.՝ Հ.Հ. Ղարագյոզյան, Ե. Շուկաև; Խմբ.՝ Ա. Ղուկասյան. - Երեւան։ Հայաստան, 1971. - 224 էջ։

Արտաքին յղումներ Խմբագրել

Լուիս Քերըլը գրապահարանում Archived 2016-03-04 at the Wayback Machine.

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q36524_citetype_Q7094076_citetype_Q27031827_citetype_Q595971"_data-entity-id="Q19938912"><i_class="wef_low_priority_links">[[:fr:Bibliothèque_nationale_de_France|Bibliothèque_nationale_de_France]]</i>_[http://data.bnf.fr/ark:/12148/cb118859183_data.bnf.fr]:_open_data_platform<span_class="wef_low_priority_links">_—_2011.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a></div>-1] 1,0 ^1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: open data platform — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q35127"_data-entity-id="Q547473">Մակտյուտոր_մաթեմատիկայի_պատմության_արխիվ<span_class="wef_low_priority_links">_—_1994.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q547473"></a></div>-2] 2,0 ^2,1 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q547473"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q7094076_citetype_Q35127"_data-entity-id="Q31964">[https://www.ibdb.com/broadway-cast-staff/85251_Charles_Lutwidge_Dodgson]<span_class="wef_low_priority_links">_—_2000.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q31964"></a></div>-3] 3,0 ^3,1 Charles Lutwidge Dodgson — 2000.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q31964"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q10605195_citetype_Q3621673_citetype_Q380829"_data-entity-id="Q3621644">Archivio_Storico_Ricordi<span_class="wef_low_priority_links">_—_1808.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q3621644"></a></div>-4] Archivio Storico Ricordi — 1808.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q3621644"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q7094076"_data-entity-id="Q84575091">[https://www.sfmoma.org/artist/Lewis_Carroll_Artists_+_Artworks]<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q84575091"></a></div>-5] Artists + Artworks
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q84575091"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q47461344"_data-entity-id="Q17565097">[[:d:Q17565097|Oxford_Dictionary_of_National_Biography]]<span_class="wef_low_priority_links">_/_[[:en:Colin_Matthew|C.&nbsp;Matthew]]_—_[[:en:Oxford|Oxford]]:_[[:en:Oxford_University_Press|OUP]],_2004.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17565097"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5145336"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q34217"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q217595"></a></div>-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 Oxford Dictionary of National Biography / C. Matthew — Oxford: OUP, 2004.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17565097"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5145336"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q34217"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q217595"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q15097084"_data-entity-id="Q6973052">National_Heritage_List_for_England<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6973052"></a></div>-7] National Heritage List for England
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6973052"></a>

[[http://web.archive.org/web/20170324033915/http://jeugdliteratuur.org/auteurs/lewis-carroll_http://web.archive.org/web/20170324033915/http://jeugdliteratuur.org/auteurs/lewis-carroll]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-8] ttp://web.archive.org/web/20170324033915/http://jeugdliteratuur.org/auteurs/lewis-carroll

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q7094076_citetype_Q33002955_citetype_Q114955954"_data-entity-id="Q829984">Mathematics_Genealogy_Project<span_class="wef_low_priority_links">_—_1997.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a></div>-9] Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q33270056_citetype_Q7094076"_data-entity-id="Q75653886">[[:d:Q75653886|Kindred_Britain]]<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q75653886"></a></div>-10] 10,0 ^10,1 ^10,2 ^10,3 ^10,4 Kindred Britain
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q75653886"></a>

[11] Ալիսը հրաշքների աշխարհում։ Ալիսը հայելու աշխարհում / Լ. Քերոլ; Անգլ. թարգմ.՝ Ս. Սեֆերյան; Չափածո թարգմ.՝ Գ. Բանդուրյան; Նկ.՝ Հ.Հ. Ղարագյոզյան, Ե. Շուկաև; Խմբ.՝ Ա. Ղուկասյան. - Երեւան։ Հայաստան, 1971. - 224 էջ։

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]