Կարմիր Վարդանի Ապստամբութիւն
Կարմիր Վարդանի Ապստամբութիւն, Պարսկական բռնապետութեան դէմ Արեւելեան Հայաստանի մէջ ապստամբութիւնը տեղի կ՚ունենայ 571-572-ականներուն, որուն մասին հայոց պատմիչներէն տեղեկութիւններ կը հաղորդեն Սեբէոսը (Է. դար) եւ Ասողիկը (ԺԱ. դար): Պատմիչները ապըստամբութեան պատճառները կը համարեն հարկերու աննախընթաց ծանրացումը, հայ իշխաններու իրաւունքներու ոտնահարումը եւ կրօնափոխութեան հարկադրանքը:
 | |
| Մասն է | Հայ-պարսկական պատերազմներ? |
|---|---|
| Վայր | Մարզպանական Հայաստան |
| Թուական | 571-ից 572-ը 571-572-ին |
| Մասնակցող | Հայեր, Վրացիներ, Աղուաններ, Սասանեան Պարսկաստան |
| Մահ | 20 000 (հայեր), 15 000 Սասանեան Պարսկաստան |
Պատմական տեղեկութիւններուն համաձայն, Խոսրով Նուշիրվանը արտակարգ լիազօրութիւններով Հայաստանի մարզպան կը նշանակէ Սուրէն Վշնասպը: Վերջինս գալով Հայաստան, առաջին հերթին կը ծանրացնէ ժողովուրդէն գանձուող հարկերը, կը հալածէ հայ իշխանները եւ վերջապէս զրադաշտականութիւնը Հայաստանի մէջ տարածելու համար կը ցանկայ կառուցել ատրուշաններ: Այդ ժամանակ հայկական զօրքերու հրամանատարն էր Վարդան Մամիկոնեանը, որ ի տարբերութիւն Ե. դարու Հայոց Սպարապետի, պատմութեան մէջ կը կոչուի Կարմիր Վարդան: Ան պարսկական արքունիքի նկատմամբ խոր դժգոհութիւն ունենալէն բացի, անձնական թշնամանք ունէր Սուրէն մարզպանի դէմ, որովհետեւ վերջինս սպանած էր իր եղբայրը՝ Մանուէլը:
Ժամանակի կաթողիկոսն էր Յովհաննէս Բ. Գաբեղենեցին: Ապստամբութեան կազմակերպման մէջ Սպարապետն ու Կաթողիկոսը ղեկավար դեր կը կատարեն: Ապստամբները յատուկ պատգամաւորութիւն կ՚ուղարկեն բիւզանդական Յուստինիանոս կայսեր մօտ՝ խնդրելով անոր զօրակցութիւնը: Ապստամբները օգնութիւն կը խնդրեն նաեւ բախտակից վրացիներէն ու աղուաններէն, որոնք կը խոստանան օգնել հայերուն: Հայաստանի մէջ ապստամբները կը սկսին կազմակերպել իրենց զօրամասերը՝ հասցնելով տասը հազար հոգիի: Վարդան Մամիկոնեանը եւ կաթողիկոսը կը պահանջեն դադրեցնել ատրուշաններու շինարարութիւնը եւ կարգաւորել ժողովուրդէն գանձուող հարկերը: Խոսրով թագաւոր զօրք կու տայ Սուրէն մարզպանին եւ կը կարգադրէ շտապ ճնշել ապստամբութիւնը[1]: Վերջինս 15 հազարնոց բանակով կը մտնէ Հայաստան եւ կը հասնի՝ Դուին[2]: Հայոց ապստամբական ուժերը 2 Փետրուար 572-ին կը յարձակին Դուինի մէջ գտնուող պարսկական զօրքերուն վրայ։ Պարսիկները խուճապի կը մատնուին, մեծ կորուստներ կու տան եւ կը դիմեն փախուստի: Կռիւի մէջ կը սպանուի մարզպան Սուրէնը:
Խոսրով թագաւորը նոր բանակ կ՚ուղարկէ Հայաստան՝ Միհրան Մեհեվանդակի գլխաւորութեամբ: Պարսկական զօրքերը այս անգամ նոյնպէս կը պարտուին եւ կը վտարուին Հայաստանէն:
Հայաստանը, Վրաստանն ու Աղուանքը առժամեայ կը թօթափեն պարսկական լուծը եւ կ՚անցնին Բիւզանդիայի գերիշխանութեան տակ: Այդ պատճառով Բիւզանդիայի եւ Պարսկաստանի միջեւ կը բռնկուի նոր պատերազմ, որ որոշ ընդհատումներով կը տեւէ 20 տարի:
Ծանօթագրութիւններ
Խմբագրել- ↑ «Կարմիր Վարդանի ապստամբութիւն - Gpedia, Your Encyclopedia»։ www.gpedia.com։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2020-03-19-ին։ արտագրուած է՝ 2020-03-19
- ↑ «571-572-ականներուն ապստամբութիւնը Դուինի մէջ»։ www.dasaran.am (ամհարերեն)։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2020-03-19-ին։ արտագրուած է՝ 2020-03-19