Մակդիր
Մակդիր, գեղարուեստական խօսքի մէջ մակդիրը այն բառն է, որ գործածուելով գոյականի հետ՝ կը բացայայտէ եւ կ'ընդգծէ անոր հիմնական յատկանիշը եւ անոր նկատմամբ որոշակի վերաբերմունք կ'արտայայտէ:
Մակդիրը ընդհանրապէս կը համապատասխանէ ածականին, բայց ամէն մէկ ածական անպատճառ մակդիր չէ: Այսպէս օրինակ, երբ կ'ըսենք «սեւ ձեռնոց», հոս «սեւ» ածականը կը մատնանշէ ձեռնոցի գոյնը եւ ուրիշ ոչինչ, բայց երբ կ'ըսենք՝ «սեւ գիշերն է գրկեր զիս», հոս արդէն «սեւ»-ը մակդիր է, ցոյց կու տայ հոգեկան որոշ վիճակ մը: Կամ երբ կ'ըսենք «քարէ շէնք», կը շեշտենք որ այդ շէնքը քարէ է եւ ոչ թէ աղիւսէ կամ հողէ. Հոս, «քարէ» բառը պարզ ածական է, սակայն կ'ըսենք «հոյակապ շէնք», «հոյակապ» բառով զգացմունք, վերաբերմունք կ'արտայայտենք, ուստի «հոյակապ» ածականը այստեղ արդէն մակդիր է:
Օրինակ Եղիշէ Չարենցի «Ես իմ անուշ Հայաստանի» բանաստեղծութեան մէջ գործածուած են բազմաթիւ մակդիրներ:
Ես իմ անուշ Հայաստանի արեւահամ բառն եմ սիրում,
Մեր հին սազի ողբանուագ, լացակումած լարն եմ սիրում,'
Արնանման ծաղիկների ու վարդերի բոյրը վառման
Ու նայիրեան աղջիկների հեզաճկուն պարն եմ սիրում:
Մակդիրն ընդհանրապէս կ'արտայայտուի ածականով (ինչպէս բերուած տողէրուն բոլոր օրինակները), բայց կրնայ կազմուիլ նաեւ գոյականով (հրաշք-աղջիկ, կախարդ-ձմեռ, ծով-աչքեր), ինչպէս նաեւ քանի մը բառերու համադրումով (մթում կորած խրճիթներ):
Աղբիւրներ
Խմբագրել- «Մայրենի Լեզու», Երեւան: