Եղիշէ Չարենց
Եղիշէ Չարենց (Սողոմոնեան, 13 (25) Մարտ 1897, Կարս - 27 Նոյեմբեր 1937, Երեւան), 20-րդ դարու հանճարեղ բանաստեղծ։
| Եղիշէ Չարենց | |
|---|---|
 | |
| Ծննդեան անուն | հայ.՝ Եղիշե Աբգարի Սողոմոնյան |
| Ծնած է | 13 (25) Մարտ 1897 |
| Ծննդավայր | Կարս (Արեւելեան Հայաստան) |
| Մահացած է | 27 Նոյեմբեր 1937[1][2] (40 տարեկանին) |
| Մահուան վայր | Երեւան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն |
| Քաղաքացիութիւն |
 Ռուսական Կայսրութիւն.svg){kind=small} Խորհրդային Միութիւն.svg){kind=small} Հայաստանի Առաջին Հանրապետութիւն |
| Տեսակ | բանաստեղծութիւն եւ Բանաստեղծութիւն |
| Մասնագիտութիւն | թարգմանիչ, բանաստեղծ, արձակագիր, գրագէտ |
| Կուսակցութիւն | Խորհրդային Միութեան համայնավարական Կուսակցութիւն |
| Երեխաներ | Արփենիկ Չարենց? եւ Անահիտ? |
ԿենսագրութիւնԽմբագրել
Ծնած է Մակու ( Պարսկաստան)։ Շատ փոքր տարիքին՝ ընտանիքը կը գաղթէ Կովկաս։ Մանկութիւնն ու պատանեկութիւնը կ'անցնէ Կարսի մէջ, ուր կը ստանայ ուսումը։
1914–ին, կը մտնէ կռուելու կամաւորական գունդերուն մէջ։ Տարի մը ետք, երթալով Մոսկուա՝ բարձրագոյն կրթութեան համար, կը դառնայ համայնավար ու կը մտնէ Կարմիր Բանակ։
Կը հրատարակէ քնարական քերթուածներ, ապա՝ «Տանթէական Առասպել»ը՝ պատերազմի փորձառութենէն։ 1918–էն կը սկսի հրատարակել գործերը՝ «Ամբոխները խելագարուած», զոր կը ցոլացնէ միջազգայնական նոր հաւատքը, յետագային, զինք դարձնելով համայնավար յեղափոխութեան գլխաւոր երգիչներէն մին։
Բայց 1919–ին, նորանկախ Հայաստան դարձին՝ Չարենց դեռ անծանօթ, գիւտարար-քննադատ Ն․ Աղբալեան՝ կրթութեան նախարար, զինք «կը գտնէ» ու կը քաջալերէ։
Հայաստանի խորհրդայնացումէն ետք, Չարենց ուսանողութեան երկրորդ շրջան մը կ'անցնէ Մոսկուա (1922-1923), ապա՝ Երեւան դարձած, կը լծուի գրական գործունէութեան։
Աւելի քան տասնամեակ մը, կ'ունենայ բեղուն գործունէութիւն։ Բայց միջազգայնական խանդավառութիւնը քիչ-քիչ կը մարի, տեղի տալով ազգայինին։ «Գիրք Ճանապարհի» երկը 1933–ին, յայտնի ու ծածուկ պատգանմերով, հայութեան «հաւաքկան ուժի» հրամայականը կը շեշտէ։ Արդէն խորհրդային միութիւնը նահանջած է սկիզբի իր միջազգայնական դիրքերէն։
Ստալինի մենատիրական ու հակահայ ելոյթներուն զոհ կը դառնայ Հայաստանի խորհրդային ղեկավարութեան եւ մտաւորականութեան մէկ կարեւոր մասը։ «Մաքրագործման» յաջորդական ալիքներուն մէջ, Չարենց եւս կ'ենթարկուի հալածանքի՝ որոշ գրչեղբայրներու մատնութեան հետեւանքով։ Ի վերջոյ բանտարկուած՝ կը մեռնի բանտին մէջ։
ԳործերէնԽմբագրել
- «Երեք Երգ Տխլադալուկ Աղջկան»
- «Տանթէական Առասպել»
- «Երկիր Նայիրի»
- «Ամբոխները Խելագարուած»
- «Էպիքական Լուսաբաց»
- «Գիրք ճանապարհի»
ԴրուագներԽմբագրել
Չարենց եղած է շատ ընթերցասէր։ Իր ընկերներէն մէկը յիշած է դրուագ մը Չարենցի մասին. «...Հայրը` Աբգար աղան փող տուած է որ Եղիշէն կօշիկ մը գնէ, իսկ որդին առանց երկար-բարակ մտածելու այդ գումարով գիրքեր գնած եկած է տուն։
- Տօ՛, դուն խելքդ հացին հետ կերա՞ծ ես,-զայրացած է հայրը։-Բոպի՞կ պիտի ման գաս։ Եղիշէն ձայն չէ հանած, բայց յետոյ, երբ դուրս եկած է ընկերոջ հետ, ըսած է.-
Լաւ է մարդ ոտքից բոպիկ լինի, քան թէ` խելքից»։
ԱղբիւրներԽմբագրել
- Հայ Կեանք եւ Գրականութիւն, Յարութիւն Քիւրքճեան, երկրորդական բաժին Ա. տարի, էջ 140:
Արտաքին յղումներԽմբագրել
- Նորայր Ադալեան. «Խօսք Եղիշէ Չարենցի մասին. ժամանակը ստեղծագործութիւնը, դասերն ու խորհուրդները»
- Չարենցը Հռոմի մէջ
- Եղիշէ Չարենցի բանաստեղծութիւնները
- Չարենցի գերեզմանը
- Յովիկ Չարխչեան, Չարենցի գերուհին եւ նրա երրորդ դուստրը
- Յովիկ Չարխչեան, Չարենցի կեանքէն
- «Ինչո՞ւ են նոքա անգամ ամաչում քո աճիւնից...»
- Յօդուած Չարենցի մասին «Ազգ» օրաթերթի մէջ
- Charents Isabella Movsesovna, wife Yeghishe Charents (rus)
- Եղիշէ Չարենց
- «Ազատութիւն» ռատիոկայան Եղիշէ Չարենց. Մահուան տեսիլ
- ↑ https://avproduction.am/?ln=am&page=person&id=108
- ↑ SNAC — 2010.