Ուիքիփետիա

«Թիֆլիս» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ խմբագրումՅաջորդ խմբագրում →
Content deleted Content added
ՏեսողականԵլատեքստ
No edit summary
Տող 1.
{{Տեղեկաքարտ Բնակավայր}}
[[Պատկեր:Tbilisi. Panoramic view on Rike area and surroundings.jpg|250px|մինի|աջից]]
'''Թիֆլիսի'''<ref name ="ՏՈՒՏ">{{ՏՈՒՏ|section=II.A.3|page=54}}</ref> ([[վրացերէն]]՝ {{lang-ka|თბილისი}}, հին հայկական անուանումը՝ '''Տփղիս'''<ref name="ՏՈՒՏ"/>, [[19-րդ դար]]ուն և [[20-րդ դար]]ու առաջին կիսուն հայկական միջավայրին մէջ, տարածուած էր նաև '''Թիֆլիս'''<ref name="ՏՈՒՏ"/> անուանումը (փոխառութիւն ռուսերէնէն (Тифлис), որ մինչև այսօր կը գործաուի աւանդական [[Սփիւռք]]ի և արևմտահայերու կողմէ), [[Վրաստան]]ի մայրաքաղաք և [[Կովկաս]]ի խոշորագոյն բնակավայրերէն մէկը։ Կը գտնուի [[Կուր գետ]]ի ափին։ Բնակչութիւնը՝ 1.181.700 մարդ, որմէ 82.600ը (7,63%)՝ [[հայեր]] ([[2002]] թ. մարդահամարի տուեալներ)<ref>http://www.statistics.ge/_files/english/census/2002/Ethnic%20groups.pdf</ref>։
 
== Թիֆլիսի Հիմնումըհիմնումը և Անուանանուան Ծագումըծագումը==
[[Պատկեր:Abanotubani aerial.jpg|մինի|ձախից|Աբանոթուբանի, Թիֆլիսի հնագոյն թաղամասերէն մէկը]]
Թիֆլիսի անուան հետ կապուած շատ լեգենդներ կան։ Լեգենդներէն մեկուն մէջ կը պատմուի, որ Թիֆլիսի տարածքը եղած է անտառապատ։ Մէկ օր թագաւորը (ըստ տարբերակներէն մեկուն՝ [[Վախթանգ Գորգասալ]]) որսորդութեան ժամանակ կեռնեխ կը վիրաւորուի։ Կեռնեխը կ'իյնայ [[ջուր]]ը և բուժուած դուրս կու գայ ու կը փախչի որսորդներէն։ Այլ տարբերակով՝ թագաւորի բազեն իրեն զոհելով կը բռնէ փասիանին ու երկուքը կ'իյնան ջուր։ Տաք ջուրը բուժիչ յատկութիւն ունէր, իսկ տարածքը բարենպաստ էր։ Ատկէ ոգևորուելով՝ թագաւորը կ'որոշէ քաղաք հիմնել։
Տաք ջուրը բուժիչ յատկութիւն ունէր, իսկ տարածքը բարենպաստ էր։ Ատկէ ոգևորուելով՝ թագաւորը կ'որոշէ քաղաք հիմնել։
 
«Թիֆլիսի» բառը ծագած է «թիֆ» - «տաք» (հին վրացերէն՝ თბილი) և «սի»՝ «աղբիւրի տակ» ({{lang-ka|სი}}) բառերէն։ Հանքային ջուրերու առատութեան պատճառով քաղաքը կոչուեցաւ Թիֆլիս։ Աշնան այդ վայրին մէջ Գոգիրդի բաղնիքներ կառուցուեցան ու այն Թիֆլիսի համար պատմական վայր դարձաւ ({{lang-ka|აბანოთუბანი}} աբանոթուբանի - բաղնիքներու թաղ)։
 
== Պատմութիւն ==
 
Թիֆլիսը հիմնադրած է [[Վախթանգ Գորգասալ]]ը ({{lang-ka|ვახტანგ გორგასალი}}, [[447]]-[[502]]) [[5-րդ դար]]ի վերջերուն։ Մինչև [[458]] թուականը Թիֆլիսիի տարածքը անբնակ էր և անտառածածկ։
 
Սկսած [[12-րդ դար]]էն մինչև [[Հոկտեմբերեան Յեղափոխութիւն]]ը Թիֆլիսի թիւով 47 քաղաքապետերէն 45-ը ազգութեամբ [[հայ]]եր եղած են և մինչև [[1922]] թ. բնակչութեան գերակշռող մասը հայեր եղած են, առաջ ըլլալով [[վրացի]]ներէն, [[ռուսներ]]էն և այլ ազգերէն<ref name="test">[http://www.raa.am/TiflisMayors/Mayors_rus.amboxg.poqr.%20pdf..pdf «Թիֆլիսի քաղաքապետերը» գիտական հետազոտութիւն, գիրք 5, Սամուէլ Կարապետեան], Երևան-2003, «Գիտութիւն», ISBN 5-8080-0521-3{{ref-ru}}</ref>։
 
== Թիֆլիսին Մայրաքաղաք ==
[[Պատկեր:03 Chardin Tblisi 1671.jpg|մինի|320px|ձախից|Թիֆլիսին ֆրանսիացի ճանապարհորդ Ժան Շարդենի հայացքով։ Գծանկար [[1671]] թուականի։]]
Վախթանգ Գորգասալի որդին՝ Դաչի Ուջարմելին ({{lang-ka|დაჩი უჯარმელი}}, [[502]]-[[534]]), հօր կամքով մայրաքաղաքը կը տեղափոխէ Մցխեթայէն ({{lang-ka|მცხეთა}}) Թիֆլիս։ Ան կ'աւարտէ բերդի պարիսպներու շինարարութիւնը և հիմք կը դնէ քաղաքի զարգացման։ Թիֆլիս կը դառնայ Կովկասի խոշորագոյն քաղաքը և սերտ կապեր կը հաստատէ [[Մեծ Հայք]]ի քաղաքներուն հետ։ Այդ ժամանակ, սակայն, Թիֆլիս Վրաստանի միայն արևելեան հատուածի [[մայրաքաղաք]]ն էր, որովհետև [[Կոլխիտա]]ն չէր մտներ [[Վրաստան]]ի սահմաններուն մեջ։
 
Թիֆլիսի առաջին բնակիչները հաստատուածեն հանքային աղբիւրներու թաղամասին մէջ (ներկայիս [[Գորգասալի հրապարակ]]ի տարածքը)։ Հին Թիֆլիսի տարածքը զբաղեցած է հարավ-արևելքում [[Օռտաճալայի պարտեզ]]ը, հյուսիս-արևելքում՝ [[Կուր գետ]]ը, հարաւ-արևմուտքին՝ [[Թաբոր]]ի սարալանջերը, հիւսիս-արևմուտքին մէջ՝ Ծաւկիսծղալի (Ծաւկի ջուրը)։ 4-րդ դարուն ընդարձակուեցաւ Թիֆլիսի երկրորդ թաղամասը՝ Կալա Բարդանը։ Հետագային քաղաքը կը զարգանար հին Թոֆլիսի և Կալայի շրջանակէն դուրս։ Քաղաքի զարգացման կը նպաստէր բարեխառն կլիման։ Թիֆլիսի միջոցով կ'անցնէր նշանակալից առևտրային ճանապարհը։ Այն [[Կովկաս]]ը [[Ասիա]]յին միացնող գլխաւոր ճանապարհներէն էր։ Թիֆլիսին դարձած էր [[Մերձավոր Արևելք]]ի կենդրոններէն մէկը։ Հարևան երկրները սկսան հետևիլ քաղաքի ռազմական և տնտեսական աճին։ 6-րդ դարավերջին սկսաւ երկարատև պայքար Թիֆլիսի համար։
 
== Թիֆլիս օտար նուաճողներու տիրապետութեան տակ ==
==Թիֆլիս Օտար Նուաճողներու Տիրապետութեան Տակ==
 
Վրաց քաղաքական ու մշակութային վիճակը ուղղակիոօրէն կախուած էր մայրաքաղաքի դրութիւնէն։ Թիֆլիս կը մնայ Վրացական թագաւորութեան, ապա՝ [[Վրաց մարզպանութիւն|Վրաց մարզպանութեան]] մայրաքաղաքը մինչև [[7-րդ դար]]ը, երբ կը գրաւուի [[արաբներ]]ու կողմէն։ Մինչ այդ Թիֆլիսի վրայ արշաւած են տարբեր զորավարներ։ [[570]]-[[580]] թուականներէն Թիֆլիս կը գտնուէր պարսիկներու ձեռքին մէջ։ [[627]] թուականին Թիֆլիսին շրջապատեցին [[Բիւզանդիա]]յի [[Հերակլիոս Ա]] կայսեր զօրքերը, սակայն քաղաքը գրաւել չյաջողեցան։ Հերակլիոսը ձգեց Թիֆլիսը և անցաւ [[Միջագետք]]։ [[628]] թուականին խազարները գրաւեցին Թիֆլիսը՝ Կիբուր խաքանի գլխաւորութեամբ և հուրի ու սուրի մատնեցին քաղաքը<ref>http://www.vostlit.info/Texts/rus5/Obrasenie/frametext.htm</ref>։
 
Տող 33 ⟶ 30՝
[[1037]]-[[1051]] թուականներուն, վրաց թագաւոր Բագրատ IV թագաւորը անընդհատ փորձեր կը կատարէր ազատագրել Թիֆլիսը, բայց երկրին մէջ տիրող երկպառակտութեան պատճառու չյաջողեցաւ։ [[1045]] թուականին, Թֆիլիսի կառավարումը անցաւ օտարներու ձեռքը։ [[1068]] թուականին, [[սելճուկ թուրքեր]]ու սուլթան. [[Ալփ-Արսլանը]] յարձակեցաւ և գրաւեց Թիֆլիսեը։ XI դարու 80-ական թուականներուն քաղաքը դեռ օտարականներու ձեռքին մէջէր։
 
== Վրաստանի Վերածնունդըվերածնունդը և Թբիլիսը ==
[[Պատկեր:Davit Agmashenebeli.jpg|մինի|ձախից|Դաւիթ IV Շինարար]]
[[1122]] թվուականին քաղաքը օտարերկրացիներու ձեռքէն ազատագրեց [[Դաւիթ IV Շինարար]]ը։ Միասին վրաց պետութեան մայրաքաղաք վերահաստատուեցաւ Թիֆլիսին՝ դառնալով թագաւորանիստ քաղաք։
XII-XIII դարերուն, Թիֆլիսի տնտեսութիւնը առաջընթացք ապրեցաւ։ Ան դարձաւ ժամանակի զարգացած քաղաքներէն մէկը, որուն բնակչութիւնը կը հասնէր 80 հազարի։ Կը զարգանային առևտուրը և արուեստը։ Ձևաւորուեցան վաճառականներու միութիւններ (համքարութիւններ), վաճառքի վարկային ընկերութիւններ (օրթաղեբի/ ორთაღები)։ Այս բոլորին արդինւքով, բարելաւուեց բնակչութեան վիճակը և քաղաքը ընդլայնեց իր տարածքը։ Թիֆլիսի կազմին մէջ, ընդգրկուեցան նաև՝ Քաշեթի եկեղեցին և Լուրջի վանքը (ლურჯი/Կապոյտ վանք)։ Անոր պարսպէն դուրս կը գտնուէր նշանակալի վայրերէն մէկը՝ Դիդուբէն։ Քաղաքը ընդարձակուցաւ նաև Կուրի ձախ ափին, ուր կառուցուեցաւ Թագաւորական ամրոցը։ Այս ժամանակաշրջանին, Թիֆլիսը բազմազգ քաղաք էր։ Վրաց թագաւորները կը վարէին տարբեր ազգութեան ու կրօնի պատկանող ժողովուրդներուն սիրաշահող և խրախուսող քաղաքականութիւն, որ կը նպաստէր քաղաքի տնտեսական և ընկերային կեանքի կայունութեան։ Այդ ժամանակաշրջանը վրաց պատմութեան մէջ, յայտնի է «Ոսկէ տարիներ» կամ «Վրաստանի վերածնունդ» անուններով։ [[Թամար թագուհի]]ին ([[1184]]-[[1213]]) իշխանութեան սկզբներուն Թիֆլիսի ազնուականները ընդուզեցան՝ ցանկալով ընդլայնել իրենց իրաւունքները։ Այդ պատճառուվ պահանջեցին նոր թագաւորական խորհուրդ (սրահ) ե հիմնուէցաւ «Կարաւի» հաստատութիւնը։
[[Թամար թագուհի]]ին ([[1184]]-[[1213]]) իշխանութեան սկզբներուն Թիֆլիսի ազնուականները ընդուզեցան՝ ցանկալով ընդլայնել իրենց իրաւունքները։ Այդ պատճառուվ պահանջեցին նոր թագաւորական խորհուրդ (սրահ) ե հիմնուէցաւ «Կարաւի» հաստատութիւնը։
 
== Զաւթիչներու Ներխուժումըներխուժումը ==
[[1226]] թուականին, խազար ոստիկան [[Ջալալեդի]]ն Թիֆլիսը պաշարեց, աւերեց քաղաքը և բնակչութեան դաժանաբար կոտորեց։ XIII դարի 40-ական թուականներէն մոնկոլները գրաւեցին քաղաքը։ Անոնք չվերացուցին վրաց իշխանութիւնը և Թիֆլիսը նորէն դարձաւ երկրի կեդրոն։ [[1259]] թուականին, վրաց թագաւոր Դաւիթ VI-ի գլխաւորութեամբ վրաց զօրքը ջախջախեց մոնկոլները՝ ազատագրելով Թիֆլիսը։ [[1260]] թուականին, Դաւիթ VII-ն ապստամբեց [[մոնկոլներ]]ու դէմ, սակայն ապստամբութիւնը ճնշուեցաւ։ XIV դարու 20-ական թուականներուն, մոնկոլներու լուծը թոթափելէն ետք, Թիֆլիսը դարձեալ միացեալ Վրաստանի մայրաքաղաքը կը դառնայ։ [[1366]] թ-ին, Թիֆլիսին մէջ [[ժանտախտ]]ի համաճարակ կը սկսի, որուն զոհ կ'երթայ բնակչութեան կէսը։ [[1386]] թուականին, [[Լենկ Թիմուր]]ը պաշարեց Թոֆլիսը։ Ան Վրաստանի վրայ ութ անգամ յարձակած է, որոնցմէ միայն երկուքին ժամանակ ան կրցաւ ծունկի բերել վրացիները։ Այս արշաւանքներէն ետք, Թիֆլիսի միջազգային դիրքերը թուլցան։ Վրաց Ալեքսանդր I Մեծ թագաւորը (1412-1243 թթ.) սկսաւ քաղաքի վերականգման աշխատանքները, բայց չկրցաւ վերջացնել իր նախաձեռնածը։ Արտաքին զաւթիչներու մշտական գրոհները բացասաբար ազդած էին տնտեսութեան վրայ։ Քաղաքի որոշ թաղամասեր կը շարունակէին աւերակներու մէջ մնալ։ [[1444]] թվուականին, քաղաքը անցաւ [[Թաւրիզ]]ի (Իրան) ենթակայութեան տակ՝ [[Ջահան-Շահ]]ի օրով։ [[15-րդ դար]]ու 70-ական թուականներուն Թիֆլիս նորէն պարսիկներու ձեռքին մէջն էր (Ուզում-Հասանի զօրքերը կեդրոնացուած էր Վրաստանին մէջ)։
[[1386]] թուականին, [[Լենկ Թիմուր]]ը պաշարեց Թոֆլիսը։ Ան Վրաստանի վրայ ութ անգամ յարձակած է, որոնցմէ միայն երկուքին ժամանակ ան կրցաւ ծունկի բերել վրացիները։ Այս արշաւանքներէն ետք, Թիֆլիսի միջազգային դիրքերը թուլցան։ Վրաց Ալեքսանդր I Մեծ թագաւորը (1412-1243 թթ.) սկսաւ քաղաքի վերականգման աշխատանքները, բայց չկրցաւ վերջացնել իր նախաձեռնածը։ Արտաքին զաւթիչներու մշտական գրոհները բացասաբար ազդած էին տնտեսութեան վրայ։ Քաղաքի որոշ թաղամասեր կը շարունակէին աւերակներու մէջ մնալ։ [[1444]] թվուականին, քաղաքը անցաւ [[Թաւրիզ]]ի (Իրան) ենթակայութեան տակ՝ [[Ջահան-Շահ]]ի օրով։ [[15-րդ դար]]ու 70-ական թուականներուն Թիֆլիս նորէն պարսիկներու ձեռքին մէջն էր (Ուզում-Հասանի զօրքերը կեդրոնացուած էր Վրաստանին մէջ)։
[[1490]] թուականին, Վրաստանը մաս տուաւ և անոր տարածքին մէջ ձևավորուեցան առանձին թագաւորութիւններ՝ օտար տիրակալներու իշխանութեան տակ։ Միայն Թիֆլիսը դարձաւ վրաց թագաւորներու քաղաքական և վարչական կեդրոնը։ [[1522]] թուականին, Թիֆլիսի մէջ, հաստատուեցան պարսիկները։ Երկու տարի անց, վրաց թագաւոր՝ Դաւիթ X-ը ազատագրեց քաղաքը։ [[1524]]-[[1541]] թուականներուն քաղաքը խաղաղ ապրեցաւ։
[[Պատկեր:Saakadze monument.jpg|մինի|300px|աջից|Գէորգ Սաակաձէի արձանը Թիֆլիսի նոյնանուն հրապարակին մէջ։]]
Վերանորոգուեցան հին շինութիւնները և կառուցուեցան նորերը, զարգացան առևտուրն ու մշակոյթը։ [[1541]] թուականին, քաղաքը գրաւեց Իրանի Շահ [[Թամազ I]]-ը։ [[1578]] թուականին Չիլդիրիի պատերազմին, [[օսմանցիներ]]ը յաղթեցին վրացիներուն, այնուհետև Հիւսիսային Կովկասը անցաւ օսմանցիներուն տիրապետութեան տակ։ Թիֆլիսը նոր թշնամիի ձեռքին մէջ իյնկաւ։ Վրաց թագաւոր Սիմոն I-ը կը փորձէր քաղաքը ազատել նախ պարսիկներէն, ետքը օսման բռնապետներէն, բայց չյաջողեցաւ։ [[1609]] թուականին սպարապետ դարձաւ՝ Գէորգի Սաակաձէն։ XVII դարու առաջին կոսուն պարսիկները դաժան ասպատակութիւններ իրականացուցին Թիֆլիսի մէջ, որուն արդիւնքով ան հիմնութեան մէջ աւերուեցաւ։ [[1633]] թուականէն, երբ քաղաքի նահանգապետ նշանակուեցաւ Ռոստոմը, Թիֆլիս նորէն զարթօնք ապրեցաւ։ Դարձեալ աշխուժացաւ տնտեսական և մշակութային կեանքը։ Ան որոշակի գումար տրամադրեց քաղաքի բարելաւման համար։ [[1700]] թուականին Թիֆլիսի բնակչութիւնը կը կազմէր 20 հազար։ Քաղաքը նորրն զարթօնք կ'ապրի, կ'աճէր բնակչութեան թիւը։ Այս ընթացքով, հանքային ջուրերու տարածքին մէջ, բաղնիքներ կառուցուեցան։ [[1709]] թուականին, հիմնուեցաւ քաղաքի առաջին տպարանը, ուր տպագրուեցաւ [[Շոթա Ռուսթավելի|Շոթա Ռուսթավելու]] «[[Ընձենավորը]]» պոէմը։ [[1723]] թուականին, քաղաքը կրկին գրաւեցին օսմանցիները, իսկ [[1735]] թուականին՝ Իրանի [[Նադիր շահ|Շահ Նադիրը]] ետ գրաւեց այն։ [[1784]] թուականին՝ վրաց թագաւոր [[Հերակլ II]]-ը ազատագրեց քաղաքը։ [[1755]] թուականին հիմնուեցաւ իմաստասիրաց ճեմարան։ [[1762]] թուականին [[Քարթլի]]ն ու [[Կախեթի մարզ]]ը միաւորուեցան և անոնց մայրաքաղաք դարձաւ Թիֆլիս։ XVII դարի 70-ական թուականներուն Թիֆլիս կ'արտադրէր աղ և կաւէ անոթներ։ XVII դարու վերջին արտադրական արդիւնաբերութիւնը առաւել զարգացաւ։ [[1795]] թուականին, Իրանի շահ Աղա-Մահմեդ Խանը գրաւեց Թոֆլիսը, որուն հետևանքով թուլցաւ տնտեսութիւնը (Կրծանիսի պատերազմ)։
[[1633]] թուականէն, երբ քաղաքի նահանգապետ նշանակուեցաւ Ռոստոմը, Թիֆլիս նորէն զարթօնք ապրեցաւ։ Դարձեալ աշխուժացաւ տնտեսական և մշակութային կեանքը։ Ան որոշակի գումար տրամադրեց քաղաքի բարելաւման համար։ [[1700]] թուականին Թիֆլիսի բնակչութիւնը կը կազմէր 20 հազար։ Քաղաքը նորրն զարթօնք կ'ապրի, կ'աճէր բնակչութեան թիւը։ Այս ընթացքով, հանքային ջուրերու տարածքին մէջ, բաղնիքներ կառուցուեցան։ [[1709]] թուականին, հիմնուեցաւ քաղաքի առաջին տպարանը, ուր տպագրուեցաւ [[Շոթա Ռուսթավելի|Շոթա Ռուսթավելու]] «[[Ընձենավորը]]» պոէմը։
[[1723]] թուականին, քաղաքը կրկին գրաւեցին օսմանցիները, իսկ [[1735]] թուականին՝ Իրանի [[Նադիր շահ|Շահ Նադիրը]] ետ գրաւեց այն։ [[1784]] թուականին՝ վրաց թագաւոր [[Հերակլ II]]-ը ազատագրեց քաղաքը։ [[1755]] թուականին հիմնուեցաւ իմաստասիրաց ճեմարան։ [[1762]] թուականին [[Քարթլի]]ն ու [[Կախեթի մարզ]]ը միաւորուեցան և անոնց մայրաքաղաք դարձաւ Թիֆլիս։ XVII դարի 70-ական թուականներուն Թիֆլիս կ'արտադրէր աղ և կաւէ անոթներ։ XVII դարու վերջին արտադրական արդիւնաբերութիւնը առաւել զարգացաւ։ [[1795]] թուականին, Իրանի շահ Աղա-Մահմեդ Խանը գրաւեց Թոֆլիսը, որուն հետևանքով թուլցաւ տնտեսութիւնը (Կրծանիսի պատերազմ)։
 
== Վարչական Բաժանումբաժանում ==
[[Պատկեր:Tbilisi detailed map new.jpg|մինի|աջից|Թիֆլիսի վարչական բաժանում]]
Ներկայ դրութեամբ Թիֆլիս կը բաժանուի հետևեալ շրջաններու.<ref>[http://www.tbilisi.gov.ge/index.php?lang_id=RUS&sec_id=5024 Տարածաշրջանային տարածքային միաւորներ] // Թիֆլիսի մունիցիպալային պորտալ։</ref>
* [[Հին Թիֆլիս]] (ძველი თბილისი)
Տող 58 ⟶ 51՝
* [[Դիդգորի]] (დიდგორი)
 
== Ֆիզիքաշխարհագրական Առանձնայատկութիւններըառանձնայատկութիւնները ==
=== Աշխարհագրական Դիրքըդիրքը ===
Թիֆլիս կը գտնուի [[Թիֆլիսեան աւազան]]ի՝ մօտ 30ք.մ. նեղ եզրագծով կը ձգէ [[Կուր գետ]]ի հովիտով և լեռներու՝ 3 կողմէն կից լանջերով։ Ծովի մակերևոյթէն բարձրութիւնը 380-770 մեթր է։ Թիֆլիսի մերձակայքին մէջ կ'առանձնացուին 6, 7, 8 բալանի սեյսմիկ գոտիներ։ Արևելքին, հարաւին և մասամբ արևմուտքին մէջ, սահմանը կ'անցնի Գարդաբանեան շրջանով, հիւսիսին և արևմուտքի մնացյալ մասին մէջ՝ [[Մցխեթի մունիցիպալիտետ|Մցխեթեան շրջանով]]։
 
== Քաղաքի Տեսարաններտեսարաններ ==
[[Պատկեր:Tbilisi Panorama.jpg|մինի|կենտրոն|1024px|Թիֆլիսի գարունը]]
<center>
<gallery>
Image:Abanotubani.jpg|Բաղնիքներու թաղ, Թիֆլիսի հնագոյն շինութիւններէն
Image:Tbilisi_Bathhouse3.jpg|Աբանոթուբանի
Image:Theatre institute.jpg|Թատրոնի հիմնարկ
Image:Balletto, Tbilisi.jpg|Կեդրոնական շատրւաններ
Image:Rustaveli theatre.jpg|«Ռուսթաւի» թատրոն
</gallery>
</center>
Տող 77 ⟶ 70՝
== Մշակույթը ==
=== Մշակութային նշանակությունը ===
[[Պատկեր:Narikala Fragment.jpg|110px|մինի|աջից|Նարիկալա բերդէն փոքրիկ հատուած մը]]
[[Պատկեր:Tbilisi Mtkvari Kur.JPG|160px|մինի|ձախից|Կուր գետը։ Հեռուն&nbsp; [[Սուրբ Երրորդութեան մայր տաճար (Թբիլիսի)|Ծմինդա Սամեբա]] մայր տաճարն է։]]
 
Թիֆլիս Վրաստանի հինաւուրց մշակութային կեդրոններէն մեկն է։ Քաղաքի հարաւ-արևմտեան մասին մէջ կը գտնուի անոր պատմական ակունքը՝ [[Հին Թիֆլիս|Հին քաղաք]] իր նեղ փողոցներով, ուր մինչև այսօր պահպանուած են [[միջնադար]]եան ճարտարապետութեան գիծերը։
Տող 87 ⟶ 80՝
 
== Թատրոնները ==
 
[[Պատկեր:Mardjanishvili Theatre Tbilisi.jpg|մինի|250px|Թիֆլիսի Կ. Մարջանաշուիլիի անբւան ակադեմիական թատրոնը։]]
[[Պատկեր:Rustaveli Theatre Facade (front), Tbilisi.JPG|մինի|250px|Թիֆլիսի Շոթա Ռուստավելիի անուան ակադեմիական թատրոնը։]]
Տող 158 ⟶ 150՝
* {{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Գրոզնի]] ({{lang-ce|Соьлжа-ГӀала}}), [[Ռուսաստան]]
* {{Դրոշ|Քաթար}} [[Դոհա]] ({{lang-ar|قطر}}), [[Քաթար]] (2012)<ref>[http://russian.people.com.cn/31520/7840292.html Թիֆլիսի և Դոհան դարձան քոյր քաղաքներ]</ref>
 
</div>
== Ծանօթագրութիւններ ==▼
{{Ծնթ․ցանկ}}▼
 
== Արտաքին յղումներ ==
Տող 166 ⟶ 160՝
* [http://web.sanet.ge/meskhitb/tiflis ”Тифлисъ и его окрестности” 1913 թուականի հրատարակին մէջ]
* [http://www.akumb.am/entry.php/803-Weekend-%D5%A8-%D5%8E%D6%80%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4 Weekend-ը Վրաստանի մէջ]
{{Արտաքին յղումներ}}
 
▲== Ծանօթագրութիւններ ==
▲{{Ծնթ․ցանկ}}
 
[[Կատեգորիա:Վրաստան]]
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/wiki/Թիֆլիս» էջէն