Տասնվեցային համակարգ

Տասնվեցային համակարգ` 16 նիշերով հաշուարկման համակարգ

Գրութիւնը

Այս համակարգի թիւերու գրառման համար որպէս նիշեր կը հանդիսանան տասնային համակարգի 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9 թվանշաններն ու լատինական այբուբենի առաջին վեց գլխատառերը` A, B, C, D, E, F կամ որոշ պարագաներուն տողատառերը՝ a, b, c. d, e, f։
Միւս հաշուարկային համակարգերով գրառուած թիւերէն տարբերակելու համար կը գրուի համապատասխան ցուցիչով, օրինակ՝ 1443₁₀=5A3₁₆

Կիրառումը

• Լայնորեն կը կիրառուէ համակարգչային ծրագրաւորման բնագաւառին, այն բանի շնորհիւ, որ ժամանակէն համակարգիչներուն հիշողութեան նուազագոյն միաւորը պայթն է, որն ունի 8 պիթ եւ որու մեծութիւնը յարմար է գրառել երկու տասնվեցային նշաններով։
• URL-ի նշաններու քոտերը կը գրուեն որպէս %-ով նախանծաւորուած տասնվեցային զոյգեր՝ http://www.example.com/name%20with%20spaces ուր %20-ը բացատի (դատարկութեան) քոտն է, եւ 20₁₆-ը կը համապատասխանէ տասնային 32-ին:
• Եունիքոտին նշանները կը գրառուեն տասնվեցային տեսքով, օգտագործելով չորս թուանշան, անհրաժեշտութեան պարագային՝ նախորդող զէրոներով։ Իւրաքանչիւր նշանի կը տրուի U+ գրութեանը յաջորդող քառանիշ տասնվեցային թիւի տեսքով քոտ, այսպէս, U+20AC-ը եւրոյի նշանի (€) քոտն է։
• HTML գոյներու երեք R, G եւ B բաղադրիչները կը գրառուեն տասնվեցային տեսքով։ Իւրաքանչիւր գոյնի կը շնորհուի երեք երկնիշ տասնվեցային թիւի տեսքով քոտ, որոնցմէ առաջինը կարմիր գոյնի պարունակութիւնն է, երկրորդը՝ կապոյտի, երրորդը՝ կանաչի։ Զորօրինակ, կապտականաչ   գոյնի քոտը #1164B4-ն է, ինչը կը նշանակի, որ այդ գոյնին մէջ երեք հիմնական գոյներու պարունակութիւնները կը կազմեն՝ կարմիրինը՝ 11₁₆=17, կանաչինը՝ 64₁₆=100 եւ կապոյտինը՝ B4₁₆=180:

Քոտաւորման այս ձեւը անորով յարմար է, որ իւրաքանչիւր հիմնական գոյնի պարունակութիւնը կրնայ ներկայացուիլ մինչեւ FF₁₆=255 հատ մակարդակներով։

Այլ Համակարգերու Անցումը

Տասնվեցորդային թիւի տասնային գրառմանն անցումը կ'արուի նոյն սկզբունքով, ինչպէս ատիկա կը կատարուի հաշուարկման միւս համակարգերուն մէջ, այսինքն՝ թիւը կը ներկայացուի հաշուարկման համակարգի հիմքի, տվեալ պարագային՝ 16-ի աճողական աստիճաններու եւ թիւի թուանշաններու արտադրեալի գումարի տեսքով, զորօրինակ, 2AF3₁₆ թիւի համար անհրաժեշտ է կատարել հետեւեալ գործողութիւնները՝

2AF3₁₆=(2₁₆ × 16³) + (A₁₆ × 16²) + (F₁₆ × 16¹) + (3₁₆ × 16⁰)=(2 × 4096) + (10 × 256) + (15 × 16) + (3 × 1)=10995₁₀:

Երկնիշայինին Անցումը

Համակարգիչներու մեծ մասը կը ձեռնածեն երկնիշային տուեալներով, սակայն ատիկա մարդուն համար դժուարութիւններ կը ստեղծէ անգամ համեմատաբար փոքր թիւի երկուային նիշերու մեծաքանակութիւնը: Քանի որ մարդոց մեծ մասին համար սովորական է տասնային համակարգը, առաւել դիւրին է երկնիշայինը տասնվեցայինի, քան տասնայինի փոխարկելը, քանի որ իւրաքանչիւր տասնվեցային նշանը կը փոխարկուի պիտերու ամբողջական քանակութեան (4₁₀):
Այս օրինակով 1111₂-ը կ'այլաւորուէ տասնայինի: Քանի որ երկնիշային թիւի իւրաքանչիւր դիրքին կրնայ ըլլայ 1 կամ 0, անոր արժէքը աւելի դիւրին է որոշել աջէն՝

• 0001₂ = 1₁₀
• 0010₂ = 2₁₀
• 0100₂ = 4₁₀
• 1000₂ = 8₁₀

Հետեւաբար՝

11112	= 810 + 410 + 210 + 110
	= 1510

Վարին օրինակը կը ցուցնէ երկնիշային թիւի փոխարկումը տասնայինի իւրաքանրիւր նիշը տասնային փոխարկելով եւ արդիւնքները գումարելով՝

010111101011010100102	= 26214410 + 6553610 + 3276810 + 1638410 + 819210 + 204810 + 51210 + 25610 + 6410 + 1610 + 210
	= 38792210

Ասոր հետ համեմատած, երկնիշայինէն անցումը կը կատարուի յուրաքանչիւր չորսական նիշերու փոխկերպումով եւ արդիւնքներու գոմարումով՝

010111101011010100102	=	0101	1110	1011	0101	00102
	=	5	E	B	5	216
	=	5EB5216

Տասնվեցայինէ դէպի երկնիշայինի անցումը կը կատարուի նոյն եղանակով:

Տես նաեւ

• Երկնիշային համակարգ