Տատիանի Պալատ
Տատիանի պալատ, մինկրելիացի Տատիանի տոհմին տիրակալներուն նստավայրը՝ վրացական Զուկտիտի (Zugdidi) քաղաքին մէջ։
Տատիանի պալատներուն պատմութեան եւ ճարտարապետութեան թանգարանը Կովկասի ամէնէն նշանաւոր պալատներէն մէկը կը համարուի[1][2]։
Պատմութիւն
ԽմբագրելՆաքալաքեւ քաղաքին հնագիտական պեղումներուն առաջին ցուցահանդէսը պատրաստուած է մինկրելիացի արքայազն Դաւիթ Տատիանիի նախաձեռնութեամբ՝ 1840-ին:
Իտալացի միսիոնար Արքանճելօ Լամբերտին, որ Վրաստան այցելած է ԺԷ. դարուն, կը գրէ. «Իշխանը ունի աւելի քան 50 պալատ, որոնցմէ Զուկտիտիին պալատը ամէնէն գեղեցիկն է. անիկա կառուցուած է ընտիր քարէ եւ առանձնասենեակները զարդարուած են պարսկական ոճով»:
Ներկայ պալատը կառուցուած է 1873-1878 թուականներուն իշխանուհի Եքաթերինա Տատիանիին համար։ Նախագծման ատեն ճարտարապետ Էտկար Ճ. Ռայսը հիմք կ'ընդունի Ալուպքայի Վորոնցովեան պալատը[3]: Երկրորդ պալատը կը կառուցուի 1880-ական թուականներուն, իշխանուհիին որդւոյն՝ վերջին Մինկրելացի տիրակալին համար, Լեոնիտ Վասիլեւի նախագիծով։
Նիքոլայ Տատիանիին գահէն հրաժարելէն ետք (1866-ին), անոր քոյրը՝ Սալոմէն, մօրը հետ կը մեկնիի Փարիզ, ուր 18 Մայիս 1868-ին կ'ամուսնանայ մարշալ Մուրատին թոռան` արքայազն Աշիլ Մուրատին հետ, որ Մինկրելիա կը բերէ պոնապարթիստներուն քանի մը մասունքներ, որոնց մէջ էր նաեւ Նափոլէոնի երեք յետմահու դիմակներէն մէկը։ Այժմ անիկա կը ցուցադրուի պատմական թանգարանին մէջ, որ կը զբաղեցնէ պալատական համալիրին մէկ մասը։
Թանգարան
Խմբագրել
Թանգարանը կը հիմնուի Մինկրելայի տիրակալ Դաւիթ Տատիանիի նախաձեռնութեամբ, 1849-ին տիրակալին գանձարանին առարկաներուն եւ վրացական հնութիւններուն հիման վրայ։ Այսօր թանգարանին մէջ հաւաքուած են շուրջ 41,000 վրացական ազգային մշակոյթի եզակի նմուշներ: Անոնց մէջ են Տագիլոնեան գանձի իրերը (Ք.Ա. 1-ին հազարամեակ), ոսկեայ դիմակ, վրացական Թամար թագուհիին մօր սրբապատկերը (ԺԲ. դար), պատմութեան յուշարձաններ, որոնք Վրաստան կը հասնին Կոստանդնուպոլսոյ անկումէն ետք, միջին դարերուն եւրոպական ռազմական զէնքեր, արեւմտա-եւրոպական վարպետներու գեղանկարչութեան եւ կերպարուեստի գործեր։
Պալատի շրջակայքին մէջ փռուած է Զուկտիտի (Zugdidi) լայնածաւալ բուսաբանական այգին, զոր տնկել տուած է եւրոպայէն կանչուած այգեգործներու օգնութեամբ Սալոմէյին մայրը՝ Եքաթերինա Ալեքսանդրովնա Ճավճաւաձէ-Տատիանին՝ Նինա Գրիբոյեդովային հարազատ քոյրը։ Պարտէզին մակերեսը կը կազմէ 26,4 հեկտար։
1 Մայիս, 1921-ին, վրացի ազգագրագէտ եւ երկրաբան Աքաքի Չանթուրիայի (Akaki Chanturia) նախաձեռնութեամբ, պալատը ամբողջութեամբ թանգարանի կը վերածուի։
Սեփականութեան Մասին Հարցը
Խմբագրել1990-ականներու կէսերուն մշտական բնակութեան համար Զուկտիտի (Zugdidi) կը տեղափոխուի արքայազն Աշիլ Մուրատի եւ իշխանուհի Սալոմէյի ծոռը՝ արքայազն Ալէն Մուրատը, իր կնոջ՝ արքայադուստր Վերոնիքայի (ծննդեամբ՝ տէ Շաբօ-Տրամեկուր) եւ դստեր՝ Մաթիլտայի հետ միասին։ Անոնք կը հիմնեն «Մուրատները Վրաստանին մէջ» հիմնադրումը եւ կը փորձեն Եւրոպական դատարանին միջոցով ստանալ Տատիանի իշխաններու գոյքը՝ ներառեալ պալատը։ Սակայն կայ նաեւ վրացական «Տատիանի իշխաններու պալատներուն փրկութեան» հիմնադրամը, որուն ներկայացուցիչները կը նշեն, որ 1919-ին Տատիանիներուն ժառանգները պաշտօնապէս հրաժարած են պալատական համալիրին նկատմամբ իրենց իրաւունքներէն։
26 Մայիս 2007-ին, Զուկտիտի այցելութեան ընթացքին Վրաստանի նախագահը կը յայտարարէ, որ աշխատանքներ կ'իրականացուին Տատիանի իշխաններուն պալատը վերականգնելու համար։
Ծանօթագրութիւններ
Խմբագրել- ↑ Giorgi Kalandia (2010)։ Dadiani Palaces – History and Architecture Museum Guide։ Zugdidi: Dadiani Palaces History and Architecture Museum։ էջ 7։ ISBN 978-9941-0-1991-3
- ↑ Tim Burford Georgia (2011), էջ 9, Google Booksի վրայ:
- ↑ «Dadiani Dynasty»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2011-10-18-ին։ արտագրուած է՝ 2015-10-24