Ալեքսանդր Ադաբաշեան

Ալեքսանդր Ադաբաշեան (10 Օգոստոս 1945(1945-08-10), Մոսկուա, Խորհրդային Միութիւն), խորհրդային, հայ, ռուս դերասան, նկարիչ, շարժանկար պատրաստող, բեմադրիչ, ՌԽՖՍՀ վաստակաւոր նկարիչ (1983):

Ալեքսանդր Ադաբաշեան
Ծնած է	10 Օգոստոս 1945(1945-08-10) (79 տարեկան)
Ծննդավայր	Մոսկուա, Խորհրդային Միութիւն
Քաղաքացիութիւն	Խորհրդային Միութիւն  Ռուսիա
Կրթութիւն	Մոսկվայի Ս. Ստրոգանովի անվան արվեստի և արդյունաբերության ակադեմիա?
Մասնագիտութնիւն	դերասան, հեղինակ, ժապաւէնի բեմադրիչ, գեղանկարիչ, բեմադրիչ
Ժանր	Կատակերգութիւն եւ մելոդրամա?
Ուսուցիչ	Romain Rolland school 1215?
Պարգեւներ	Ռուսաստանի Դաշնության արվեստի վաստակավոր գործիչ? ՌԽՖՍՀ վաստակավոր նկարիչ? և «Հայրենիքին մատուցած ծառայությունների համար» շքանշանի I աստիճանի մեդալ?
Աշխատավայր	Սցենարիստների և ռեժիսորների բարձրագույն դասընթացներ?
Alexander Adabashyan Ուիքիպահեստում

Կենսագրութիւն

Ալեքսանդր Ադաբաշեանը ծնած է 1945 թուականին, Մոսկուայի մէջ։ Մայրը՝ Վալենթինա Պարխուտարովան (1917-1995), գերմաներէնի ուսուցչուհի էր։ Հայրը՝ Արտիոմ Ատապաշեանը (1910-1974), ճարտարագէտ էր, ժապաւէնի սարքաւորման եւ շինարարական աշխատանքներու նախարարութեան գլխաւոր կոմիտէի պետը։ Կինը՝ Քաթերինա Շատրինան (ծն. 1955) է, դուստրերը՝ Ալեքսանտրա Պոթեխինան (ծն. 1980), աւարտած է Մոսկուայի Մ․ Լոմոնոսովի անուան պետական համալսարանը, հետաքրքրուած է քրիստոնէութեան պատմութեամբ, Բիւզանդիոնով, Հին Յունաստանով, կը դասաւանդէ յունարէն, Էքաթերինա Ատապաշեանը (ծն. 1982) կը զբաղի նկարչութեամբ։ Ունի 3 թոռ՝ Ֆիլիփը (2001), Մարիան (2003) եւ Փիոթրը (2006):

Մանկութիւն եւ պատանեկութիւն

Ալեքսանդր Ադաբաշեանի մանկութիւնը անցած է Մոսկուայի մէջ՝ Նիժնեայա Մասլովկա փողոցին վրայ։ Ծնողները այն ժամանակուան համար արտասովոր որոշում կայացուցին՝ երեխան ուսման ուղարկել ֆրանսական դպրոց։ Այդպէս Ալեքսանդրը սկսաւ սորվիլ №2 յատուկ դպրոցին մէջ, որ յետագային կոչուեցաւ Ռոմէն Ռոլանի անունով։ Դպրոցը կը համարուէր հեղինակաւոր եւ յայտնի էր լաւ ուսուցիչներով․ ֆրանսերէնը կը դասաւանդուէր առաջին դասարանէն եւ բարձր մակարդակով։

Ալեքսանդրը ամէն օր դպրոց կ'երթար երթուղիով, որ իրեն մեծ հաճոյք կը պատճառէր եւ շատ կը ցանկար դառնալ գնացքի ուղեկցորդ։ Ետքը կը ցանկար դառնալ կրկէսի ծաղրածու․ շատ կը հաւնէր այս մասնագիտութիւնը, որ հնարաւորութիւն կու տար յօրինել, խաղալ եւ նկարել։ Ադաբաշեանը կը մասնակցէր գեղարուեստական տարբեր խմբակներու՝ կը նկարէր, կը սորվէր թատերական արուեստանոցին մէջ։ Երեխաները կը խաղային ֆրանսերէնով բեմադրուած կտորները, իսկ դպրոցական «Մեղուիկ» ներկայացումը, ըստ Անաթոլ Ֆրանսի ստեղծագործութեան, հեռատեսիլի տեսութեամբ առցանց ցուցադրուեցաւ Ժուրաւիովի հրապարակին վրայ եւ դարձաւ ապագայ դերասանի թատերական սկիզբը։

Ալեքսանդր Ադաբաշեանի երկրորդ դերասանական աշխատանքը, որ ընդգծուեցաւ Մոսկուայի գեղարուեստական թատրոնի դպրոց-արուեստանոցի մանկավարժներու կողմէ, Անթուան տը Սենթ Էքզիւփերիի ստեղծագործութեան հիման վրայ բեմադրուած «Փոքրիկ իշխանը» ներկայացման մէջ իր դերն էր։ Ալեքսանդրին առաջարկեցին յետագային զբաղիլ դերասանութեամբ, սակայն ան արդէն լրջօրէն տարուած էր նկարչութեամբ եւ որոշեց իր ողջ կեանքը նուիրել այդ մասնագիտութեան։

Դպրոցական տարիքին Ադաբաշեանը ծանօթացաւ Նիքիթա Միխալկովի հետ։ Ալեքսանդրի ընկերը՝ Ալեքսէյ Շաշկովը, Նիքիթայի ընկերն էր եւ իրենց մօտ ձեւաւորուեցաւ ընկերական հաւաքը, որուն մէջ կը մտնէին նաեւ Վլատիմիր Կրամաթիկովը եւ Անդրէյ Եուրենեւը:

Ստրոկանովի ուսումնարան (այժմ՝ Մոսկուայի բարձրագոյն գեղարուեստական ուսումնարան) անմիջապէս չընդունուեցաւ։ Ադաբաշեանը մէկ տարի աշխատեցաւ նախագծային հաստատութեան մէջ, զուգահեռաբար նախապատրաստական դասընթացքներու կը յաճախէր եւ 1962 թուականին դարձաւ իր երազած բարձրագոյն ուսումնական հաստատութեան մէջ ուսանող։ 1964 թուականին ուսման ընթացքին Ալեքսանդրը զօրակոչուեցաւ բանակ, ուր ծառայեց 3 տարի։ Ծառայութեան սկիզբը ան կամաւոր գնաց քսանապետներու դպրոց (Քունկուր քաղաք, Փերմի երկրամաս): Որոշ ժամանակ ետք զօրամասին մէջ նկատեցին իր նկարչական ընդունակութիւնները եւ Ալեքսանդր Ատապաշեանը յայտնուեցաւ սպայակոյտի գրագիրի արտօնեալ պաշտօնին, իսկ ծառայութիւնը աւարտեցաւ Պոլոկոյէ քաղաքէն ոչ հեռու։ Բանակին մէջ անցուցած 3 տարիներուն ընթացքին ան հասաւ կրել թանկային զօրամասի զինուորական ծառայողի, հրետանի եւ օդաչուի ուսադիրներ։ Ծառայութեան անցնելով ռազմագիտական նշանակութիւն ունեցող հրթիռային զօրքերուն մէջ՝ Ադաբաշեանը բացայայտեց, որ ելեկտրոնական գործէն աւելի պակաս գլուխ չի հանէր, քան իր՝ բարձրագոյն արհեստից կրթութիւն ունեցող ծառայակիցները։ Ան հասկցաւ, որ շատ բանով պարտական է իր դպրոցին եւ շրջապատին եւ գիտելիքներու մակարդակին, թէեւ այդ տարիներուն միակ գերազանց գնահատականը ստացած էր երգեցողութենէն։

Ուսանողական տարիներ եւ ասպարէզ

1967 թուականին զօրացրուելով՝ Ալեքսանդր Ադաբաշեանը վերադարձաւ ուսումնարանի 2-րդ դասընթացք, իսկ չորրորդ դասընթացքին անոր կեանքին մէջ մտաւ շարժապատկերը։ Ամառնային փորձառական շրջանի ընթացքին սկսաւ աշխատիլ «Հանգիստ օր պատերազմի աւարտին» ֆիլմին վրայ (Նիքիթա Միխալկովի դիւանագիտական աշխատանքը, 1970): Ստրոկանովի ուսումնարանի ուսանողներուն կը սորվեցնէր ամէն ինչ սեփական ձեռքերով ընել եւ Ալեքսանդրը պատկերացում ունէր ատաղձագործական, փականագործական եւ նմանատիպ այլ աշխատանքներու մասին, որոնք կը կազմէին բեմանկարչութեան հիմքը։ Անոր բոլոր շարժապատկերի համալսարանները կը սկսէին մեծ վարպետներու հետ աշխատանքէն։ Ալեքսանդրին բախտ վիճակուեցաւ համագործակցիլ բեմանկարիչ Իրինա Շրեթերի հետ, որ վաղուց կ'աշխատէր շարժապատկերի մէջ։ Ադաբաշեանը փորձառական շրջանի ընթացքին կ'իւրացնէր նկարիչ-ձեւաւորողի մասնագիտութիւնը եւ սեփական փորձի հիման վրայ կ'իմանան, թէ ինչ է շարժապատկերը, ինչով կը տարբերի թատրոնէն կամ գեղանկարչութենէն։ Ան սկսաւ աշխատիլ ոչ մէկ պատկերացում ունենալով այդ մասնագիտութեան մասին. կը սորվէր ընթացքին եւ սխալները անխուսափելի էին։ Այդ ամէնը կ'ընթանար Իրինա Վիքթորովնայի հսկողութեան տակ, որ կը ներէր բոլոր սխալները եւ համբերատար կը սորվեցնէր։

1971 թուականին Ա․ Ադաբաշեանը աւարտեց Մոսկուայի գեղարուեստա-արդիւնաբերական բարձրագոյն ուսումնարանը (մետաղներու գեղարուեստական մշակման դպրոցը): Դեռ եւս 1970 թուականին, որպէս նկարիչ-բեմադրիչ (Ալեքսէյ Ռոտիոնովի հետ համատեղ) մասնակցած է «Պետրուխինի ազգանունը» ֆիլմի նկարահանումներուն, իսկ 1972 թուականին գործարկու Փաւել Լեպեշեւի հետ մեկնած է արդիւնաբերական համագործակցութեան մը մասին փաստագրական ֆիլմ նկարահանելու, ուր ձեռք բերած է նոր մասնագիտութիւն՝ գործարկուի օգնական։ Անոնք շրջեցան Ռուսիոյ եւ Մերձպալթիքայի մէջ, այնուհետեւ հրաւէր ստացան աշխատելու Պուտիմիր Մետալնիքովի «Բժիշկ Իվենսի լռութիւնը» ֆիլմին վրայ: Փաւելը ստորջրեայ նկարահանումներու գործարկուն էր, իսկ Ալեքսանդրը՝ օգնականը։ Վերջը նկարահանումները յետաձգուեցան, սակայն ընկերները մէկուկէս ամիս ապրեցան Սուտակի մէջ։ Որպէսզի անգործ չնստի, Ադաբաշեանը սկսաւ աշխատիլ Այզեք Զինկերի մօտ որպէս օգնական։ Այզեքը Կ․ Ստանիսլավսկիի անուան թատրոնի զգեստներու նկարիչն էր, որ դարձաւ յայտնի խորհրդա-ամերիկեան հագուստի ձեւաւորող։ Ան նաեւ կ'օգնէր բեմանկարիչ Լեօնիտ Փերցեւին որպէս գեղազարդիչ․ Ալեքսանդրը միշտ կը ձգտէր փորձ ձեռք բերել մասնագիտականէն եւ ինչ-որ նոր բան սորվիլ։

Այդ տարիներուն Ալեքսանդր Ադաբաշեանը ամուսնացաւ Փաւել Լեպեշեւի քրոջ՝ Մարինայի հետ։ Այնպէս եղաւ, որ հարսանիքին չկարողացան ներկայ գտնուիլ նորապսակներու ծնողները։ Հիւրերու մէջ էր Անտրէյ Միխալկով-Կոնչալովսկին, որ 1973 թուականին հրաւիրեց Ադաբաշեանին օգնել իրեն «Գործը աւելի կարեւոր է, քան կեանքը» ֆիլմի պատրաստութեան մէջ։ Ֆիլմը Միջին Ասիոյ շարժապատկերի արուեստանոցէն մէկուն համար էր։ Միխալկով-Կոնչալովսկին ուրուագծեց պատրաստութիւնը եւ սկսաւ փնտռել համահեղինակ։ Ադաբաշեանը նախկինին երբեք պատրաստութիւններ չէր գրած, սակայն Անդրէյը համբերատար կը բացատրէր, թէ ինչով պատրաստութիւնը կը տարբերի լաւ արձակէն, կը սորվեցնէր նկարագրել բնաւորութիւններ, պատկերացնել, թէ ինչպէս այդ ամէնը կը դիտուի իրականութեան մէջ՝ գործողութեան մեջ։ Այդպէս Ալեքսանդր Ադաբաշեանի համար բացուեցաւ ստեղծագործական կեանքի նոր էջ։

«Օտարներուն միջ իւրային, իւրայիններու մէջ օտար» ֆիլմի նկարահանումներու (ըստ Էտուարտ Վոլոտարսկիի եւ Նիքիթա Միխալկովի «Կարմիր ոսկի» պատմուածքի) Ալեքսանտր Ադաբաշեանը Իրինա Շրետերի հետ նկարիչ-բեմադրիչն էր։ Ֆիլմին մէջ կը նկարահանուէին Եուրի Պոկատիրիովը, Անատոլի Սոլոնիցինը, Սերգէյ Շաքուրովը, Ալեքսանդր Պորոխովշչիքովը, Ալեքսանդր Քայտանովսկին: Նկարահանումները կը կատարուէին Չեչենօ-Ինկուշետիայի մէջ, որ յայտնի էր բազմազան բնութեամբ՝ բլուրներով, ժայռերով եւ գետերով։ Այնտեղ Ատապաշեանը առաջին անգամ հանդէս եկաւ որպէս դերասան, թէեւ այդ մասնագիտութեան վերաբերեալ ունէր միայն աղօտ պատկերացումներ։ Առաջին ելոյթը յաջող անցաւ, իսկ ֆիլմը 1975 թուականին Տելիի շարժապատկերի փառատօնին ստացաւ հանդիսատեսի մրցանակ։ Նոյն թուականին Ալեքսանդր Ադաբաշեանը որպէս դերասան եւ նկարիչ աշխատեցաւ «Սիրոյ ստրկուհին» ֆիլմին վրայ, որ Թեհրանի շարժապատկերի փառատօնին ստացաւ «Ոսկէ կոզլոտուր», իսկ Ֆրանսայի Եէր քաղաքին մէջ կայացած «Երիտասարդ կինօ» շարժապատկերի փառատօնին՝ հանդիսատեսի յատուկ մրցանակը։ Այդ ժամանակաշրջանին ծանր հիւանդացաւ եւ մահացաւ Ալեքսանդրի կինը՝ Մարինան։

Առաջին բեմադրիչութիւնը, որ սկիզբէն մինչեւ վերջ գրուեցաւ Նիքիթա Միխալկովի հետ, «Անաւարտ կտոր մեքենական դաշնամուրի համար» (1977) ֆիլմի բեմադրիչութիւնն էր, որուն հիմնուած էր Անթոն Չեխովի «Փլաթոնով» անաւարտ կտորին վրայ։ Երբ Միխալկովին նուիրեցին «Չեխովի չհրատարակուած կտորները» գիրքը, անոնք միասին կարդացին զայն եւ որոշեցին Անթոն Փաւլովիչի ստեղծագործութիւններէն նկարներու համադրում ընել։ Ֆիլմի ստեղծման պատմութիւնը ինքնին արտասովոր է, քանի որ այդ տարիներուն երիտասարդ տաղանդներուն չէին վստահեր պաստառի վրայ ցուցադրել դասականները, սակայն անոնք այնուամենայնիւ դիմում տուին, թէեւ յաջողութեան յոյս չունէին։ Այնպէս եղաւ, որ նկարահանող խումբերէն մէկը չհասաւ պետկինոյին ժամանակին յանձնել ֆիլմը եւ այդ ժամանակ յիշեցին «Անաւարտ կտորի մասին»: Այդպէս ամէն ինչ սկսաւ։ Մէկուկէս ամսուան մէջ գրուեցաւ բեմադրիչութիւնը եւ սկսաւ նկարահանումներու վայրի փնտռտուքը։ Մոսկուայէն 2 ժամ հեռաւորութեան վրայ, Պուշչինօ քաղաքին մէջ գտնուեցաւ դատարկ ագարակ եւ զբօսայգի՝ ջրվէժանման լճակներով։ Ֆիլմի նկարահանումներուն Ատապաշեանը Ա․ Սամուլեկինի հետ աշխատեցաւ նաեւ որպէս նկարիչ։ Ֆիլմը ստացաւ բազմաթիւ մրցանակներ՝ Սան Սեպասթիանի շարժապատկերի փառատօնի «Большая золотая раковина» մրցանակ (1977), Շիքակոյի շարժապատկերի փառատօնի «Золотая пластина» մրցանակ (1978), Պելկրատի մէջ կայացած աշխարհի լաւագոյն ֆիլմերու «Ֆեստ» շարժապատկերի փառատօնին կրան փրի շարժապատկերի եւ հեռատեսիթօ նկարիչներու միութենէն (1978), «Տաւիտ Տոնաթելլօ» մրցանակ որպէս լաւագոյն օտարերկրեայ ֆիլմ իտալական վարձոյթին (1978):

Պուշչինոյի մէջ նկարահանուեցաւ նաեւ «Իլեա Օպլոմովի կեանքէն քանի մը օր» ֆիլմի մեծ մասը (նկարիչներ Ա․ Ադաբաշեան եւ Ա․ Սամուելկին, 1979): Ֆիլըն ստացաւ «Օքսֆորտի ոսկէ վահան» մրցանակ լաւագոյն պատրաստութիւն անուանակարգին մէջ (1980), Ամերիկեան Միացեալ Նահանգներու շարժապատկերի քննադատներու ազգային խորհուրդին կողմէ ճանչցուեցաւ լաւագոյն օտարերկրեայ ֆիլմ (1981), Մալակայի հեղինակային ֆիլմերու 13-րդ միջազգային շաբաթի առաջին մրցանակ (1982): 1978 թուականին ֆիլմի նկարահանումներու ժամանակ Ալեքսանդր Ատապաշեանը ամուսնացաւ գեղարուեստա-թատերական ուսումնարանի ուսանողուհի Էքաթերինա Շատրինայի հետ, որ Ն. Միխալկովի «Հինգ երեկոյ» եւ Սերգէյ Սոլովիովի «Փրկարարը» ֆիլմերուն մէջ կ'աշխատէր, որպէս զգեստներու նկարիչի օգնական։

Ն․ Միխալկովի եւ Ա․ Միխալկով-Կոնչալովսկիի հետ Ալեքսանդր Ադաբաշեանը մասնակցեցաւ արկածային «Տրանսսիպիրեան ճեպընթաց» ժապաւէնի բեմադրիչութեան ստեղծման աշխատանքներուն (ֆիլմ պատրաստող Էլտոր Ուրապայեւ, 1978): Ֆիլըն ստացաւ Լենինի կոմսոմոլի մրցանակ եւ ղազախական ԽՍՀ պետական մրցանակ։ Ալեքսանդր Ադաբաշեանը եւս ստացաւ մրցանակ։ Ն. Միխալկովի հետ ան գրեց նաեւ «Հինգ երեկոյ» ֆիլմի բեմադրիչութիւնը (1979)՝ Վոլոտինի կտորներուն հիման վրայ, ուր կրկին հանդէս եկաւ որպէս դերասան։

1987 թուականին Ն․ Միխալկովը կրկին անդրադարձաւ Անտոն Չեխովի ստեղծագործութիւններուն եւ նկարահանեց «Սեւ աչեր» ֆիլմը, որ դարձաւ Ադաբաշեանի (ֆիլմի նկարիչ) հետ համատեղ վերջին աշխատանքը։ Շարժանկար պատրաստողը ստեղծեց նաեւ «Շնիկով կնոջ» ադապտացուած տարբերակը, ուր իտալացիի գլխաւոր դերը Ն.․Միխալկովը, Ա. Ադաբաշեանը եւ Սուզօ Չեկի տի Ամիկոն գրած էին յատուկ Մարչելօ Մաստրոյանիի համար։ Ֆիլմը առաջադրուեցաւ Օսքարի, Կաննի շարժապատկերի փառատօնին ստացաւ մրցանակ՝ տղամարդու լաւագոյն դերի համար, ինչպէս նաեւ Վալիատոլիտի շարժապատկերի փառատօնի արտամրցութային ցուցադրման ստացաւ յատուկ պատուաւոր վկայական (1987):

Բեմադրիչական ասպարէզ

1990 թուականին կայացաւ Ալեքսանդր Ադաբաշեանի բեմադրիչական սկիզբը՝ «Մատօ, ցպահանջ» ֆիլմը։ Սկիզբէն Ալեքսանդրէն խնդրեցին գրել ֆիլմի պատրաստութիւնը, իսկ ետքը նկարահանել զայն։ Այդտեղ ալ պէտք եկաւ ֆրանսերէնը: Ֆիլմը նկարիչ, ֆիլմ պատրաստող եւ դերասան Ալեքսանդր Ադաբաշեանի առաջին բեմադրիչական աշխատանքն էր, որ նկարահանուած էր արտասահմանի մէջ։ 1990 թուականին Ռաւեննայի շարժապատկերի փառատօնին ստացաւ երիտասարդ դատական կազմի մրցանակ, առաջադրուեցաւ Սեզար մրցանակի, ստացաւ Մորօ Սիմոնէի մրցանակ կանացի լաւագոյն դերի համար։ Քաննի մէջ «Հեռանկար» մրցոյթին ֆիլմը ստացաւ առաջին մրցանակ եւ 12 լաւագոյն ֆրանսական ֆիլմերու թիւին մասնակցեցաւ Մայամիի մէջ կայացած ֆրանսական ֆիլմերու փառատօնին (ԱՄՆ): «Մատօ, ցպահանջ» ֆիլմը թողարկուած է DVD-ով եւ ընդգրկուած է լաւագոյն ֆրանսական ֆիլմերու հաւաքածուին մէջ։

2002 թուականին պաստառ բարձրացան «Ազազել» ֆիլմը՝ Պորիս Ակունինի վէպի հիման վրայ, որուն բեմադրիչը Ալեքսանդր Ադաբաշեանն էր։ Անոր թեկնածութիւնը առաջարկեց հեղինակը, որ բարձր գնահատած էր «Մատօ, ցպահանջ» ֆիլմը։ Սակայն նկարահանումներու վերջնական փուլին մէջ արտադրողներու հետ առաջացած տարաձայնութիւններու պատճառով, որոնք էականօրեն փոխեցին նկարահանած նիւթի հատուածը, բեմադրիչը որոշեց իր մականունը հեռացնել վերնագիրներէն։ Նմանօրինակ իրավիճակ արձանագրուեցան Ադաբաշեանի մօտ նաեւ Իտալիոյ մէջ, երբ վերջինս գրեց «Вешние воды» ֆիլմի պատրաստութիւնը՝ Իւան Թուրկենեւի ստեղծագործութեան հիման վրայ։ Սակայն այն բանէն ետք, երբ բեմադրիչը փոխեց հատուածը, իր մականունը հանեց վերնագիրներէն։

Ադաբաշեանի կարծիքով բեմադրութիւնը մասնագիտութիւն չէ, այլ բնաւորութիւն։ Նկարահանումներուն Ադաբաշեանը կը ջանայ, որ խումբը հաճոյք ստանայ համատեղ աշխատանքէն, իսկ գործընթացը անցնի թեթեւ։

Ա․ Ադաբաշեանը աշխատած է շատ ականաւոր բեմադրիչներու հետ՝ Անդրէյ Կոնչալովսկի, Ռոման Պալայան, Վ․ Կրիստոֆովիչ, Վլատիմիր Մենշով, Ալեքսանդր Պարանով, Ռեւազ Կիկիենիշվիլի, Վլատիմիր Պորտկօ, Սեպասթիան Ալարկոն («Լուսանկարիչը» եւ «ԱԱԾ գործակալները եւս սիրահարվում են», պատրաստութեան հեղինակներ Ա․ Ադապաշեան, Ս․ Ալարկոն, Ա․ Պորոտյիանսկի, 1991), Լորան Ժաուի (Դոմբին եւ որդին): Ադաբաշեանի պատրաստութեամբ բեմադրիչ Ճիաքոմօ Քամպիոտին Իտալիոյ մէջ նկարահանած է «Ինչպես երկու կոկորդիլոս» («Ոսկէ կլոպուսի» առաջադրում) եւ «Tempo del amore» (1999) ֆիլմերը։ Անոր համար հետաքրքրական եղած է այնպիսի բեմադրիչներու կողքին ըլլալ, որոնք կ'աշխատին հին ձեւով՝ մանրամասն փորձեր կ'ընեն, կը մտածեն հեռանկարի մասին։

Դասաւանդած է ֆիլմ պատրաստողներու եւ բեմադրիչներու բարձրագոյն դասընթացքներու եւ եւրոպական «Quinoxe» պատրաստողներու արուեստանոցներու մէջ (Ֆրանսա): Թատերական զգեստներու երիտասարդ նկարիչներու մրցոթի յանձնախումբի անդամ է, «Փուշքինի թանգարանը» մրցոյթի եզրափակիչի ձեւաւորողն է (1999): Ադաբաշեանին հոգեհարազատ են դասականները։ Կը կարդայ Թոլսթոյ, Չեխով, Լեսկով, արտասահմանեան հեղինակներէն՝ Տիքընզ, Մոպասան, Ֆլոպեր, Զոլա, Սելինճեր, Ֆոլքներ, Ֆիցճերալտ: Ամենասիրած ստեղծագործութիւնը «Պատերազմ եւ խաղաղութիւն» վէպն է։ Կ'ապրի եւ կ'աշխատի Մոսկուայի մէջ։

Հետաքրքրութիւններ

Ալեքսանդր Ադաբաշեանը կը հետաքրքրուի ճաշարաններու ներքին ձեւաւորմամբ («Օպլոմով», «Անթօնիօ», «Կլէօփաթրա»): Զուգահեռաբար կը նկարահանուէր ֆիլմերուն մէջ ոչ մեծ դերերով։ Վերջին շրջանի ֆիլմերէն են «Տարածքը», «Ինը ամիս», ինչպես նաեւ Ն․ Միխալկովի «Տասներկու բարկացած տղամարդիկ» ֆիլմին մէջ իր դերը։

Ադաբաշեանը ամբողջ կեանքը զբաղած է անով, որմէ հաճոյք ստացած է եւ կը համարէ, որ ատիկա ինչ-որ բանի հասնելու միակ ճանապարհն է եւ չի զղջար ընտրած մասնագիտութեան համար։ Ալեքսանդրի դուստրերը կը հետաքրքրուին շարժապատկերով եւ թատրոնով, սակայն ընտանիքին մէջ իր գործունէութիւնը չեն երկրպագեր եւ շատ բաներուն կը վերաբերին հեգնանքով։ Ադաբաշեանը ուշադրութիւն չի դարձներ քննադատութեան վրայ, որ շատ յաճախ ոչ առարկայական կը հանդիսանայ, գովասանքն ու շողոքորթությունը լրջօրեն չ'ընդունիր, կը վերլուծէ անյաջողութեան պատճառները եւ կը սորվի սեփական սխալներէն։

Ալեքսանդր Ադաբաշեանի համոզումով, գործընթացը կեանքի մէկ մասն է։ Անոր կը գրաւէ մարդոց հետ աշխատանքը եւ արկածախնդրութեան համը, իսկ անոր կերպարի փոփոխութիւնը միշտ անսպասելի է։ Ադապաշեանի բազմաթիւ մասնագիտութիւնները նպատակ չեն, այլ ապրելու հետաքրքրական միջոց, առօրեայ գոյատեւման իւրօրինակ բողոք։ Ան համոզուած է, որ երջանկութիւնը այդ կեանքին մեջ է, ուր տարբերութիւն չկայ ընտրած մասնագիտութեանդ եւ կեանքին միջեւ։ Շատերը ազատ ժամանակ կը խաղան թատրոնի մէջ, պատմուածքներ կը գրեն։ Ադապաշեանը կ'ընէ այս ամէնը, սակայն աշխատանքի ընթացքին։ Ըստ անոր՝ ստեղծագործական մասնագիտութեան մէջ կարեւոր է հանգամանքներու եւ պատահականութիւններու յաջող զուգադիպումը։

Անգամ մը Ադապաշեանը Իտալիա կը ճամբորդէր Եուրի Պաշմետի հետ նոյն օդանաւով, որ կ'ուղղուէր Հռոմ, որպէսզի Վալերի Կերգկեւի ղեկավարութեամբ Պերլիոզ նուագէր։ Հռոմի մէջ Ադաբաշեանը ծանօթացաւ Վալերի Ապիսալովիչի հետ եւ իմացաւ, որ «Պորիս Կոտունով» ներկայացման համար, որ պիտի ներկայացուէր «Սպիտակ գիշերներ» փառատօնին, պատրաստ է երաժշտական մասը, սակայն չկայ բեմադրիչ։ Ադաբաշեանը որոշեց ինքը բեմադրել ներկայացումը։ Խօսակցութիւնը կայացաւ Մայիսի վերջը, իսկ հրապարակումը որոշեցին ընել 20 Յունիսին։ Ալեքսանդր Ատապաշեանը վերադարձաւ Ռուսաստան եւ 12 օրուան ընթացքին նկարիչ, Ստրոկայովի իր դասընկեր՝ Իւան Մաքարովի հետ, Մարիինեան թատրոնին մէջ բեմադրեց «Բորիս Կոտունով» օփերան (1997), որ ներկայացուեցաւ հանդիսատեսին Սանթ Փեթերսպուրկի, Իտալիոյ, Հոլանտայի, Անգլիոյ, Ֆրանսայի, Արժանթինի, Չիլիի մէջ։ Ադաբաշեանի անսպասելի նախագիծերէն մէկը դարձաւ նաեւ «Хованщина» ներկայացման տեղափոխումը Մարիինեան թատրոնէն Միլան՝ «Լա Սկալա» (1998):

Մրցանակներ եւ պարգեւներ

• Ղազախական ԽՍՀ պետական մրցանակ (1978)
• ՌԽՖՍՀ վաստակավոր նկարիչ (1983)
• Ռաւեննայի «Европа чинема» շարժապատկերի փառատօնին երիտասարդ յանձնաժողովի մրցանակ «Մատօ ցպահանջ» ֆիլմի համար (1990)
• Ֆլայանոյի «Արծաթէ պեկաս» մրցանակ օտարերկրեայ լաւագոյն բեմադրիչի համար (Իտալիա, 1991)
• «Սեզար» շարժապատկերի մրցանակի առաջադրում լաւագոյն սկիզբի աշխատանքի համար («Մատօ, ցպահանջ» ֆիլմ, 1991)
• Ֆելինիի անուան մրցանակ եւրոպական լաւագոյն բեմադրիչի համար (1993)
• «Ժպտա՛, Ռուսաստան» շարժապատկերի կատակերգութիւններու ռուսական 7-րդ փառատօնի մրցանակ կատակերգութեան մէջ ունեցած աւանդի համար (2006)
• Վիպորկի «Պատուհան դէպի Եւրոպա» շարժապատկերի փառատօնի յանձնաժողովի յատուկ մրցանակ «շարժապատկերի մտածելակերպի ժամանակակից ոճի համար», «Շան դրախտ» ֆիլմի համար (2013)
• «Ոսկէ արծիւ» մրցանակի առաջադրում «Լաւագոյն բեմադրիչ» անուանակարգին «Շան դրախտ» ֆիլմի համար (2014)

Ֆիլմագրութիւն

Դերերը Շարժապատկերին Մէջ

Տարեթիւ	Ֆիլմ	Դեր
2015	Երաժշտութիւն սառոյցի մէջ
2014	Արեւահարում	լուսանկարիչ
2013	Շերլոք Հոլմս Պեյքեր փողոց, 221բ Քար, մկրատ, թուղթ Паяцы	խմբագիր
2013	Շան դրախտ	Պորիս
2013	Փիոտր Լեշչենքօ․ Այն ամէնը ինչ եղած է	Փոլ
2013	Косухи
2012	Մոսկովեան դեկամերոն	զգեստներու նկարիչ
2011	Համբոյր պատի միջով	Եարիլօ Օլկովիչ
2011	Փոլինա Վասիլեւան եւ ընկերախումբը
2011	Քրէական հանգամանքներ
2010	Արեւէն այրուածները-2	Իկոր
2010	Փիղը	Փետրովիչ
2010	Ամանորեայ տեթեքթիւ	Պալ Պալիչ
2010	Լիկովքա Ոսկիէ ձեռքեր	ֆիլատելիստ
2010	Ռուսաստանի մէջ կը ձիւնէ	քաղաքապետ
2009	Մարդը Կապուցինոկ ծառուղիէն	շինարար-փիլիսոփայ
2008	Գումարած մէկ	տղամարդը տաղաւարի մօտ
2008	Տրոյայի ոսկին	Ումպերթօ Ֆանտոցի
2008	Տան ոգին	Ալեքսանդր
2008	Մեծ վալս
2007	Ճոկոնդան ասֆալտի վրայ	սենիոր Վանուտի
2007	Տասներկու	դատական կարգադրիչ
2006	Կախարդված տարածքը	Միխալիչ
2006	Ինծի չէք ձգեր
2006	Ինը ամիս	Տմիթրի Տմիթրեւիչ
2005	Իմ երջանկութիւն	դրամատուրգ
2005	Վարպետը եւ Մարգարիտան	Միխայիլ Պերլիոզ
2005	Բառախաղ․ Օլիգարխի թարգմանչուհին	Սերգէյ Պատալով
2004	Ես կը սիրեմ քեզի	Տարաս Ասլամազեան
2004	Դէպք բժիշկ Լեքրինի հետ	փրոֆեսոր Տրաշկու
2004	Սիրոյ մասին ցանկացած եղանակին	պոմժ
2004	Ձիու տարի․ Կարիճի համաստեղութիւն
2002	Միայն մէկ անգամ
2002	Ալեքսանդր Փուշքին
2002	Ազազել	դրուագ
2001	Սեւ սենեակը Քլէօփաթրա	ամուսին
2000	Յիշողութիւններ Շերլոք Հոլմսի մասին	Ճոն Պերիմոր
2000	Պրեմենեան երաժիշտները եւ Սոն	աւանակի հայրը
1999	Նախագահը եւ թոռնիկը	առողջապահութեան նախարար
1995	Մոսկովեան արձակուրդներ	հարբեցող
1993	Նասթիա	Մշակոյթի նախարարութեան ներկայացուցիչ
1992	Ներկայութիւն	Քոլիա
1986	Պահպանէ՛ ինծի, իմ թալիսման	մսիօ Տարտիէ
1986	Սեւ աչեր
1986	Կը մեղադրուի հարսանիք	Պորիս Կորին
1985	Ելքի փնտռտուք
1984	Երկու կուսար	առեւտրական
1983	Համբոյրը
1982	Թռիչքներ երազի մէջ եւ արթուն	քանդակագործ
1981	Հարազատները	Սանիա
1981	Շերլոք Հոլմսի եւ տոքթոր Ուաթսընի արկածները Պասկերվիլներու շունը	Ճոն Պերիմոր
1980	Ուրկէ՞ խոտի մէջ յայտնուած է ձուկը
1979	Քանի մը օր Ի. Ի. Օպլոմովի կեանքէն	դրուագ
1979	Քաղաքն ընդունեց	Մարչելօ
1978	Սիպիրիատա	վաճառական
1978	Հինգ երեկոյ	Միխայիլ Տիմոֆէեւ
1975	Սիրոյ ստրկուհին	համր շարժապատկերի բեմադրիչ
1974	Օտարներու միջ իւրային, իւրայիններու մէջ օտար	աւազակներու կապորդ

Հնչիւնաւորում

Տարեթիւ	Ֆիլմ
2013	Կու, կին ձա ձա
2013	Քարտէսի անունները Եան Նակուսքի

Մասնակցութիւն Փաստագրական Ֆիլմերուն

Տարեթիւ	Ֆիլմ
2013	Ստանիսլաւ Լիւպշինի ուշ սէրը
2013	Անյայտ Միխալկովները
2012	Լիւտմիլա Կուրչենքօ․ Ինչպէս դարձայ աստուածուհի
2012	Բարեւ, ես ձեր Քալիակինն եմ
2012	Գէորգի Տանելիա․ Յօրինուածքի եւ իրականութեան միջեւ
2012	Իր ֆանտաստիկ աշխարհին մէջ
2011	Ֆալշակ
2011	Սովորական անսովոր Սերգէյ Նիկոնենկոն
2011	Էլենա Սաֆոնովա․ Սիրոյ փնտռտուքներուն մէջ
2011	Ալեքսանդր Քայտանովսկի․ Ստալկերի հանելուկները
2010	Նոնա Մորտիւկուա․ Ինչպէս ապրիլ առանց սիրոյ
2010	Նիքիթա Միխալկով․ Պեխերովը
2010	Լիւտմիլա Կուրչենքօ․ Դիմակահանդէսի միւս կողմը
2010	Վլատ Կալքին․ Դժուար է հերոս ըլլալ
2009	Շերլոք Հոլմս եւ տոքթոր Վաթսոն․ Լեգենդի ծնունդը
2009	Օլեկ Եանքովսկի․ Գլխաւոր դերով
2009	Անյայտ տարբերակ Շերլոք Հոլմսի եւ տոքթոր Ուաթսընի արկածները
2009	Սերգէյ Պեզրուկովի ճակատագրի հեգնանքը
2008	Հրաշքներու ֆապրիքայ Հանդիսատեսի կողմէ
2007-2010	Կղզիներ Եուրի Պոկատիրիով (2007) Ալեքսանդր Ադաբաշեան․ Միանգամայն այլ կինօ (2010)
2007-2008	Ֆիլմ ֆիլմի մասին Թռիչքներ կինօ եւ առթմնի (2007) Կին ձա ձա․ Դանելիայի տարածքը (2008)
2007	Լենֆիլմի պատմութիւններն ու լեգենդները Պասքերվիլների շունը
2006	Փաւել Լեպեշեւ․ Անաւարտ բիէս․․․
2005	Ալեքսանդր Քայտանովսկի․ Ստալկերի ողբերգութիւնը
1994	Որպէսզի յիշեն Իննա Կուլայա (1994) Իզոլտա Իզվիցկայա (1994) Այնուամենայնիւ․․․ (1994)

Բեմադրիչութիւն

Տարեթիւ	Ֆիլմ
2002	Ազազել
1996	Որպէսզի յիշեն Եուրի Պոկաթիրիով
1990	Մատօ, ցպահանջ

Ֆիլմի Պատրաստող

Տարեթիւ	Ֆիլմ
2014	Արեւահարում
2013	Շան դրախտ
2013	Կու․ Կին ձա ձա
2013	Косухи
2010	Смерть в пенсне, или Наш Чехов
2008	Հայրեր եւ որդիներ
2007	Տոմպին եւ որդին
2005	Դու իմ երջանկութիւն
2004	Հարեւանը
2002	Լուսանկարիչը
1999	Գիրք եկեղեցիի մասին
1996	Սպի․ Մահափորձ Պինոչետի վրայ
1995	Տունը
1994	Ինչպէս երկու կոկորդիլոս
1993	Նաստիա
1992	ԱԱԾ գործակալները եւս կը սիրահարուին
1990	Մատօ, ցպահանջ
1990	Սպանացի դերասանուհի ռուս նախարարի համար
1989	Միայնակ որսորդը
1988	Պիլիարտի խումբի մը պատմութիւն
1986	Սեւ աչեր
1986	Իմ սիրելի ծաղրածուն
1984	Միայնակ կոմերսանտի շահումը
1984	Կիրակնօրեայ զբօսանքներ
1983	Իր երիտասարդութեան բաղադրատոմսը
1979	Քանի մը օր Ի. Ի. Օպլոմովի կեանքէն
1978	Հինգ երեկոյ
1977	Տրանսսիբիրեան ճեպընթաց
1977	Անաւարտ բիէս մեխանիկական դաշնամուրի համար
1973	Երկրպագուն

Նկարիչ

Տարեթիւ	Ֆիլմ
2013	Շան դրախտ
2010	Смерть в пенсне, или Наш Чехов
2008	Հայրեր եւ որդիներ
1986	Սեւ աչեր
1983	Առանց վկաներու
1982	Ընտրեալները
1981	Հարազատները
1979	Քանի մը օր Ի. Ի. Օպլոմովի կեանքէն
1978	Սիպիրիատա
1978	Հինգ երեկոյ
1975	Սիրոյ ստրկուհին
1975	Մարդկային մայրերուն
1974	Օտարներու մէջ իւրային, իւրայիններու մէջ օտար

Արտաքին յղումներ

• Ալեքսանդր Ադաբաշյանի մասին kino-teatr.ru կայքում (ռուս.)
• «Александр Адабашьян на сайте журнала «Сеанс»»։ seance.ru։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2013-11-09-ին։ արտագրուած է՝ 2013 թ․ Փետրուարի 24  (ռուս.)
• «Александр Адабашьян в гостях у Фёклы Толстой и Петра Фадеева»։ radiomayak.ru։ 2008-12-29։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2013-02-26-ին։ արտագրուած է՝ 2013-02-24  (ռուս.)
• «Александр Адабашьян»։ Архив редакции журнала «Искусство кино»։ km.ru։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2013-05-06-ին։ արտագրուած է՝ 2013-02-24  (ռուս.)