Ականջ
Ականջը, լսողութեան եւ հաւասարակշռութեան օրկանն է որուն միջոցով կ'ընկալուին ձայնային ազդանշանները եւ այնպիսի գրգիռներ, որոնք կ'առաջանան մարմնի դիրքի փոփոխութեան ժամանակ, Կաթնասուններու ականջներու կառուցուածքը գրեթէ միանման է։ Չնայած սողունները, երկկենցաղները եւ թռչունները նոյնպէս օժտուած են գերազանց լսողութեամբ, սակայն անոնց լսողութեան օրկաններու կառուցուածքը տարբեր է։ Որոշ միջատներու լսողութեան օրկանները տեղադրուած են մարմնի կամ վերջոյթներու վրայ։
Լսողութեան Նշանակութիւնը
ԽմբագրելԼսողութիւնը կարեւոր դեր ունի մարդու կեանքին մէջ։ Լսողութիւնը եւ խօսքը կը կազմեն մարդոց փոխյարաբերութիւններու հիմքը, առանց անոնց անկարելի կ'ըլլայ հաղորդակցիլը աշխատանքային գործունէութեան ընթացքին եւ հասարակական կեանքին մէջ։ Լսողութեամբ մարդը կ'ընկալէ տարբեր ձայներ, որոնք կ'ազդարարեն շրջապատող միջավայրի կատարուող իրադարձութիւնները. անտառի խշշոցը, ծովի ձայնը, թռչուններու դայլայլը, եւ աշխարհի մասին մեր ընկալումը կը դառնայ աւելի պարզ եւ հարուստ։
Մասերը
ԽմբագրելԱկանջը կազմուած է երեք բաժիններէ՝ արտաքին, միջին եւ ներքին:
Արտաքին ականջը
ԽմբագրելԱրտաքին ականջը կազմուած է ականջակոնքէ-ականջախեցէ (pinna) եւ արտաքին անցուղի-ցնցուղէ (external canal), որ կը վերջանայ բարակ եւ մասամբ թափանցիկ թմբկաթաղանթով (ear drum).[1]:
Միջին ականջը
ԽմբագրելՄիջին ականջը կազմուած է օդով լեցուն ականջախոռոչէ (middle ear cavity) եւ լսափողէ-Եւստաքեան խողովակէ (Eustachian tube), որ առաձգական խողովակ մըն է եւ կը բացուի քթաըմբանին (nasopharynx) մէջ։ Անիկա կ'օդաւորէ միջին ականջը եւ կը նպաստէ միջին ականջի հեղուկի արտաքսումին դէպի քթաըմբան: Ականջախոռոչի արտաքին պատն է թմբկաթաղանթը, իսկ անոր ներքին պատին վրայ կան երկու պզտիկ բացիկներ-պատուհաններ, որոնք կը կազմեն ներքին ականջին սկզբնաւորութիւնը: Այս պատուհանները կը կոչուին ձուաձեւ պատուհան (oval window) եւ կլոր պատուհան (round window): Ականջախոռոչին մէջ կը գտնուին երեք ոսկրիկներ, որոնք կը կոչուին մուրճ (maleus), սալ (incus) եւ ասպանդակ (stapes): Երեք ոսկրիկները իրարու միացած են շարժական յօդերով: Մուրճը առաջին ոսկրիկն է եւ նստած է թմբկաթաղանթին վրայ, իսկ ասպանդակը երրորդ ոսկրիկն է եւ նստած է ձուաձեւ պատուհանին վրայ[1][2]:
Ներքին ականջը
ԽմբագրելՆերքին ականջը բարդ կառուցուածք մըն է եւ անոր համար կը կոչուի բաւիղ (labyrinth): Ներքին ականջը կազմուած է անդաստակէ (vestibule), խխունջէ (cochlea) եւ երեք կիսաբոլոր խողովակներէ (semicircular canals): Խխունջը ինքն իր վրայ պարուրուած է 2.5 անգամ: Անոր մէջ կը գտնուի լսողութեան Քորթեան օրկանը (organ of Corti), որ ծածկուած է տարբեր երկարութեամբ եւ հաստութեամբ շուրջ 30,000 լարերով, որոնց վրայ կը գտնուին ձայնազգաց թելանման մազային եւ յենարան բջիջները: Այս բջիջներուն միացումով կը կազմուին լսողութեան ջղային թելիկները, որոնց միացումով կը կազմուի լսողութեան ջիղը: Բարձր ձայները կ'ընկալուին խխունջի յատակի լայն բաժինին կողմէ, իսկ մեղմ ձայները կ'ընկալուին խխունջին գագաթի բաժինին կողմէ: Կիսաբոլոր խողովակներուն մէջ զետեղուած են թելանման բջիջներ, որոնք մարմինի շարժումի ուղղութիւնը եւ արագութիւնը փոխուելու միջոցին կը գրգռուին: Ասոնք հաւասարակշռութեան ջիղի սկզբնական բջիջներ են[1][3]:
Յաւելեալ
ԽմբագրելԱկանջի արտաքին եւ միջին բաժինները ձայն հաղորդող մասերն են, իսկ ներքին բաժինը՝ ձայն ընկալող մասն է: Արտաքին աշխարհէն թմբկաթաղանթին հասնող ձայնալիքները, այլ խօսքով՝ ձայնային ուժը կը փոխուի մեքենական ուժի. թմբկաթաղանթը կը շարժի, իր հետ շարժելով երեք ոսկրիկներու շղթան: Ասպանդակը կը խրուի ձուաձեւ պատուհանին մէջ եւ կը փոխանցէ հնչիւնը ներքին ականջ, ուր շարժումի կ'ենթարկուին լսողութեան ջիղի յենարան եւ մազային բջիջները: Հոս է, որ մեքենական ոյժը կը փոխուի ելեկտրական ոյժի եւ ձայնալիքները իբրեւ ելեկտրական ոյժ կ'ուղղուին դէպի ուղեղ, ուր լսողութիւնը կը մեկնաբանուի առողջ ուղեղաբջիջներու կողմէ: Բնական լսողութիւն ունենալու համար պէտք է ունենանք ականջի բնական ձեւով գործող արտաքին, միջին եւ ներքին բաժիններ, առանց որեւէ ձայնի փոխանցման եւ ընկալաման արգելքներու, ինչպէս նաեւ բնական ուղեղային կառուցուածք եւ գործելակերպ:
Տե'ս Նաեւ
ԽմբագրելԾանօթագրութիւններ
Խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 1,2 Drake Richard L., Vogl, Wayne, Tibbitts, Adam W.M. Mitchell, illustrations by Richard, Richardson, Paul (2005)։ Gray's anatomy for students։ Philadelphia: Elsevier/Churchill Livingstone։ էջեր 855–856։ ISBN 978-0-8089-2306-0
- ↑ Mitchell Richard L. Drake, Wayne Vogl, Adam W. M. (2005)։ Gray's anatomy for students։ Philadelphia, Pa.: Elsevier։ էջ 858։ ISBN 978-0-8089-2306-0
- ↑ Mitchell Richard L. Drake, Wayne Vogl, Adam W. M. (2005)։ Gray's anatomy for students։ Philadelphia, Pa.: Elsevier։ էջեր 864–867։ ISBN 978-0-8089-2306-0
Աղբիւրներ
Խմբագրել- «Asbarez» օրաթերթ, Յօդուածներ, դտկ. Կարպիս Հարպոյեան, 20 Փետրուար 2015:
Արտաքին յղումներ
Խմբագրել- Մ.Վ.Խանբաբեան, Ա.Մ.Խանբաբեան «Լսողութեան, խօսքի, տեսողութեան օրգանների անատոմիայ, ֆիզիոլոգիայ եւ պաթոլոգիայ» Երեւան 2008 թ.