Արհեստական Բանականութիւն
Արհեստական Բանականութիւն Անգլերէն՝ (artificial intelligence) կը յապաւուի՝ ԱԲ (Անգլերէն՝ AI), մեքենաներուն ցուցաբերաց գիտելիքի եւ տեղեկութեան ըմբռնումը (ընկալում), համադրումը եւ մակաբերումն է, ի տարբերութիւն այն բանականութեան[1] զոր կը ցուցադրեն մարդ արարածներն ու ոչ-մարդկային կենդանիները։[2] Արհեստական բանականութեան կատարած գործերէն կարելի է օրինակ բերել՝ խօսքի ճանաչում (Անգլերէն՝ Speech Recognition) Համակարգչատեսողութիւն (Անգլերէն՝ Computer Vision) միջ-բնական լեզուներու (մարդկային լեզուներ) թարգմանութիւն (Անգլերէն՝ translation between natural languages), մուտգագրութեանց (Անգլերէն՝ Input) այլ քարտէսագրումներու կողքին։
Արհեստական բանականութեան կիրարկութիւնները կը ներառեն`
- Համացանցի առաջացեալ որոնումի համակարգներ (Անգլերէն՝ Advanced Web Search Engines, օր․՝ Կուկլ Որոնում),
- Յանձնարարումի համակարգներ (Անգլերէն՝ Recommendation systems, կը գործածուին Եութիւպ, Ամազոն եւ Նէթֆլիքին կողմէն),
- Մարդկային խօսքի հասկացում (լեզուն), ինչպէս կ՚ընեն Սիրին եւ Ալէքսան (Siri and Alexa), ինքնավար ինքնաշարժեր կամ ինքնակառավարող ինքնաշարժեր (օր․՝ Ուէյմօ, Waymo)։
- Ծնիչ կամ ստեղծարար գործիքներ (Անգլերէն՝ Generative, Creative tools), ինչպիսիքն են Չաթ ՃիՓիԹի-ն եւ Էյ Այ Արթ-ը (Անգլերէն՝ Chat GPT, AI Art),
- Ինքնադարձ Որոշումի-Կայացում (Անգլերէն՝ Automation Decision-Making),
- Բարձրագոյն մակարդակի մրցակցութիւն ռազմավարական խաղերուն մէջ օր․՝ (Ճատրակ եւ Կօու / GO):[3]
Արհեստական բանականութեան հետազօտութեան զանազան ենթադաշտերէն ամէն մէկը կը կեդրոնանայ յատուկ նպատակներու եւ յատուկ գործիքներու գործածելուն վրան։ ԱԲ-ի հետազօտութեան աւանդական նպատակները կը պարփակեն տրամաբանութիւն (դատողութիւն), գիտութեան ներկայացում, ծրագրում (ծրագիր կազմել), սորվում (սորվիլ), բնական (մարդկային, կամ ոչ-ծրագրաւորումի) լեզուներու մշակում, ըմբռնում, եւ առարկաներու ձեռնավարելու եւ շարժելու կարողութիւնը։ Ընդհանուր ուշիմութիւն, այսինքն կամայական խնդիր մը (Անգլերէն՝ an Arbitrary Problem) լուծելու կարողութիւնը, այս դաշտին երկարաժամկէտ նպատակներէն է։[4][5] Այս խնդիրները լուծելու համար, ԱԲ ոլորտի գիտաշխատողները որդեգրած ու ամբողջակրած են խնդիր-լուծելու եղանակներու ընթարձակ շարք մը, ներառեալ Որորնում եւ Ուսողական Ծրագրաւորում (Անգլերէն՝ mathematical optimization), Ձեւական Տրամաբանութիւն (Formal Logic), Արհեստական Ջղաբջիջային Ցանց (Անգլերէն՝ Artificial neural network), վիճակագրութեանց վրան հիմնուած եղանակներ (մեթոտներ), հաւանականութիւն (Անգլերէն՝ Probability) եւ տնտեսագիտութիւն։ «ԱԲ»-ն նաեւ կը հետապնդէ Համակարգչաբանութիւնը (Համակարգչային Գիտութիւն, Անգլերէն՝ Computer Science), Հոգեբանութիւնը, Լեզուաբանութիւնը, Իմաստասիրութիւնը (Փիլիսոփայութիւն) եւ բազում ուրիշ դաշտեր ու ոլորտներ։
Այս ասպարէզը հիմնադրուեցաւ այն ենթադրութեան վրայ որ կ՚ըսէ թէ՝ «մարդկային բանականութիւնը կարելի է այդքան ճշգրիտօրէն նկարագրել որ կարելի է անոր օրինակող գործիք մը շինել»։[6] Այս մէկը յառաջ բերաւ իմաստասիրական (փիլիսոփայական) բանավէճներ, մարդուն նմանող եւ անոր բանականուեանն ու միտքին կերպակից մտացիութեամբ էակներ ստեղծելուն բարոյական հետեւանքներուն մասին։ Այս խնդիրները վաղօրօք ուսումնասիրուած էին դիցավէպերու, առասպելներու, եւ իմաստասիրութեան (փիլիսոփայութեան) կողմէն հնադարէն (Անգլերէն՝ Antiquity) ի վեր։[7] Համակարգչագետներն ու իմաստասերերը (փիլիսոփաներ) կը թելադրեն թէ «ԱԲ»-ն գոյացական վտանգ դառնալ մարդկութեան համար, եթէ եթէ անոր բանական կարողութիւններն ու ատակութիւնները չուղղուին դէպ ի շահաւէտ եւ արդիւնաբեր նպատակներ։[8] Արհեստական Բանականութիւն եզրոյթը ենթարկուած է քննադատութեան ԱԲ-ի իսկական կարելիութիւնները գերագնահատելու եւ պէտք եղածէն աւելի բարձր արժեւորելու համար։
Տե՛ս նաեւ Խմբագրել
Ծանօթագրութիւններ Խմբագրել
- ↑ Նայիրի Բառարան բանականութիւն գոյական Մտածողութիւն, դատողութիւն, խելք: բանական ածական Խելքի համեմատ, տրամաբանական: Աղբիւր՝ Բառգիրք հայերէն լեզուի։ Անդրանիկ Վրդ. Կռանեան, Պէյրութ, 1998։ Էջ 57։ ԲԱՆԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ գոյական խելք, ողջմտութիւն, բանավարութիւն։
- ↑ Artificial Intelligence - ideas.repec
- ↑ "AlphaGo – Google DeepMind". (2016) Archived from the original on 20 October 2021.
- ↑ Pennachin, C.; Goertzel, B. (2007). "Contemporary Approaches to Artificial General Intelligence". Artificial General Intelligence. Cognitive Technologies. Berlin, Heidelberg: Springer. doi:10.1007/978-3-540-68677-4_1. ISBN 978-3-540-23733-4.
- ↑ Roberts, Jacob (2016). "Thinking Machines: The Search for Artificial Intelligence". Distillations. Vol. 2, no. 2. pp. 14–23. Archived from the original on 19 August 2018. Retrieved 20 March 2018.
- ↑ McCarthy, John; Minsky, Marvin; Rochester, Nathan; Shannon, Claude (1955). "A Proposal for the Dartmouth Summer Research Project on Artificial Intelligence". Archived from the original on 26 August 2007. Retrieved 30 August 2007.
- ↑ Newquist, HP (1994). The Brain Makers: Genius, Ego, And Greed In The Quest For Machines That Think. New York: Macmillan/SAMS. ISBN 978-0-672-30412-5., Էջեր՝ 45–53.
- ↑ Russel and Norvig note in the textbook Artificial Intelligence: A Modern Approach (4th ed.), section 1.5: "In the longer term, we face the difficult problem of controlling superintelligent AI systems that may evolve in unpredictable ways." while referring to computer scientists, philosophers, and technologists.