Բաբերդ
Բաբերդ, Արեւմտեան Հայաստանի քաղաքներէն, որ մեզի յայտնի է անուան այլ տարբերակներով՝ Բայբուրդ, Սմբատաւան եւ այլն։
| Քաղաք | |
|---|---|
| Բաբերդ | |
| թրք.՝ Bayburt | |
.jpg) | |
| Երկիր |
 Թուրքիա |
| ԲԾՄ | 1555 մեթր |
| Բնակչութիւն |
40 565 մարդ (2018), 43 402 մարդ (2021), 43 590 մարդ (2020), 45 081 մարդ (2019), 43 636 մարդ (2017) |
| Ժամային գօտի | UTC+3։00 |
| Պաշտօնական կայքէջ | bayburt.bel.tr(թուրք.) |
Աշխարհագրութիւն
ԽմբագրելԿը գտնուի Ճորոխի ձախ ափին, երեք կողմէն շրջապատուած է ցածրադիր լեռներով, իսկ հարաւային մասի հարթավայրով կապուած է Կարինի՝ ծովի մակերեւոյթէն 1680մ բարձրութեան վրայ, Կոփ լերան ստորոտը: Ճորոխ գետը կ'անցնի քաղաքին մէջէն` սաստիկ սրընթաց վազքով, շրջան կ'ընէ բերդին շուրջ, եւ ապա մեծ շառաչումով կ'անցնի նեղ ու սպառաժուտ կիրճէ մը: Քաղաքին երկու մասերը իրարու կապուած են հինգ քարաշէն կամուրջներով:
Բաբերդի գիւղերն են` Ուրումէլի, Ալմշկա, Վանք, Հաւուկ, Խոփուր, Խայէկ, Քարաւեր, Տանձոտ, Իշբոնոս, Առիւծկա, Աւերակ, Լուսհոնգ եւ Սղըրջիկ: Ձմեռը կարճատեւ է եւ խստաշունչ, ամառը` չոր եւ տոթակէզ[1]:
Բաբերդի շրջակայքը կան արծաթի պաշարներ եւ պղնձահանքեր։ Շրջակայքը կը բխին նաեւ հանքային աղբիւրներ։
Պատմութիւն
ԽմբագրելՅիշատակուած է իբրեւ բերդաքաղաք եւ քաղաք։ Հին ժամանակ այն վարչականօրէն կը մտնէր Մեծ Հայքի Սպեր գաւառին, իսկ նոր ժամանակներուն՝ Էրզրում նահանգի Էրզրում գաւառին մէջ։
Հայոց պատմութեան մէջ Բաբերդը առաջին անգամ յիշատակած է Մովսէս Խորենացի՝ առաջին դարու քաղաքական դէպքերուն առթիւ։ Հայաստանի 387 թուականի բաժանմամբ Կարնոյ աշխարհի (Բարձր Հայք) կազմին մէջ Բաբերդ նոյնպէս անցած է Բիւզանդական կայսրութեան տիրապետութեան տակ[2]։
Իբրեւ բերդաքաղաք եւ տարանցիկ ճանապարհի վրայ գտնուող առեւտուրի կարեւոր կեդրոն, Բաբերդը յաճախակի դարձած է արտաքին նուաճումներու առարկայ։
19-րդ դարու վերջերը անոր բնակչութեան թիւը կը հասնէր 6000-ի, իսկ առաջին համաշխարհային պատերազմի նախօրեակին՝ 30000-ի, որոնցմէ 10000-ը՝ հայեր էին։
Բաբերդը միջնադարեան Հայաստանի գրչութեան նշանակալի կեդրոններէն էր եւ եպիսկոպոսանիստ էր։ Այստեղ 13-15րդ եւ 17-րդ դարերուն գրուած տարբեր բնոյթի ու բովանդակութեան ձեռագիրներ հասած են մինչեւ մեր օրերը։ Հայկական մշակութային կեանքը մէկընդմիշտ մարած է 1915-ի Ցեղասպանութենէն ետք, երբ քաղաքը ի սպառ հայաթափ եղած է[2]։
Պատմամշակութային կառոյցներ
ԽմբագրելԲաբերդի հինաւուրց բերդը կառուցուած է քաղաքին հիւսիսային կողմը, բրգաձեւ քարալերան մը կատարին եւ երեք կողմէն շրջապատուած է դժուարամատչելի լեռներով: Բերդը ունեցած է կրկնակի պարիսպներ, որոնց մեծ մասը, նաեւ բերդին ներսի շէնքերը եւ եկեղեցին կործանած են ռուս-թրքական 1829-ի պատերազմին ժամանակ:
Բագրատունեաց տոհմին պատկանող պատմական այս ոստանը եպիսկոպոսանիստ էր եւ ունէր չորս եկեղեցի. Սուրբ Աստուածածին, Հրեշտակապետաց, Սուրբ Յովհաննէս եւ Սուրբ Աստուածամայր[1]:
Ծանօթագրութիւններ
Խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 «ՀԱՅԱՍՏԱՆ - ԱՐՄԱՏՆԵՐ ԵՒ ԱԶԳԱԳՐԱԿԱՆ ԱՌԱՆՁՆԱՅԱՏԿՈՒԹԻՒՆՆԵՐ. ԲԱԲԵՐԴ, ՍՊԵՐ ԵՒ ԵՐԶՆԿԱ - Aztag Daily»։ archive.aztagdaily.com։ արտագրուած է՝ 2023-03-27
- ↑ 2,0 2,1 «Ճանչնանք Արեւմտեան Հայաստանը․ Բաբերդ»։ Western Armenia TV (wa-WA)։ 2023-01-18։ արտագրուած է՝ 2023-03-27
Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ անկէ մաս մը վերցուած է Հայկական Սովետական Հանրագիտարանէն, որուն նիւթերը հրատարակուած են` Քրիէյթիվ Քամմընզ Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։ 
|