Բագրատունիներու Դրօշ
Բագրատունիներու դրօշ, միջնադարեան Հայաստանի ազնուական տոհմերէն մէկուն՝ Բագրատունիներու դրօշը։
10-րդ դարու 60-ական թուականներու կիսուն կը դառնայ համահայկական թագաւորութեան խորհրդանիշ։
Բագրատունիներ
Խմբագրել
855 թուականին արաբական խալիֆայութեան ենթակայ հայաստանի կառավարիչ նշանակուած էր Հայոց իշխան աշոտ Բագրատունին: 862 թուականին վերջինս կը դառնայ նաեւ իշխանաց իշխան: Աշոտը, համախմբելով Արծրունիներու, Սիւնիների եւ վրաց Բագրատունիներու իշխանական տուները՝ քայլ առ քայլ գնաց դէպի անկախութիւն։ 885 թուականին վերականգնեցաւ 428 թուականին կորսուած հայաստանի անկախութիւնը եւ մեծ շուքով օծուեցաւ Հայաստանի թագաւոր՝ իր նստոց Բագարանին մէջ թագադրուելով հայոց կաթողիկոս գէւորգ Գառնեցիի կողմէն։
Բագրատունի թագաւորներու վերջին մայրաքաղաքը եղած է Անին (961-1045)։ Կառուցուած է ախուրեան եւ Անի գետերու միախառնման վայրին մէջ՝ կիրճերով պաշտպանուած, ծովու մակերեւոյթէն 1500 մեթր բարձրութեամբ հրուանդանի վրայ։ Քաղաքի տարածքը Հայաստանի հնագոյն բնակավայրերէն եղած է։ Այստեղ պահպանուած են կիկլոպեան պարիսպի մնացորդներ, մ.թ.այ. 8-7-րդ դարերու դամբարաններ։ Անիի ստորգետնեայ քարայրներէն մէկուն մէջ գտնուած է մ.թ.այ. 1-ին հազարամեակի պրոնզէ ապարանջան, քաղաքի տարածքէն յայտնաբերուած են Տիգրան Մեծի արծաթեայ դրամներ։
բագրատունիներու հայոց թագաւորութիւնը իր հզօրութեան գագաթնակէտին հասաւ գագիկ Ա. թագաւորի օրով (990-1020) թուականներուն, երբ կրկին վերանուաճուեցին Դուինն ու Նախճաւանը, եւ Երասխը կրկին սահման դարձաւ Հայաստանի եւ Ատրպատականի միջեւ։
10-րդ դարու ընթացքին՝ աւատատիրական մասնատուածութեան դարաշրջանին, Հայաստանի մէջ առաջացան վասպուրականի, կարսի, տաշիր-ձորագէտի, Սիւնիքի թագաւորութիւնները, խաչեն-փառիսօսի, Տարոնի իշխանութիւնները, որոնք ենթակայ էին Բագրատունիներու կեդրոնական թագաւորութեան։
Զինանշան-դրօշ
Խմբագրել
Աշոտ Ողորմած Բագրատունիի (953-977) օրով՝ 961 թուականին, Անին կը դառնայ համահայկական մայրաքաղաք։ 963-964 թուականներուն կառուցուած էր Անիի պարիսպներու առաջին գիծը («աշոտեան»)։ Աշոտ թագաւորի որդիի՝ Սմբատ Տիեզերակալի (977-990) օրով, կը կառուցուին արտաքին մեծ պարիսպներ՝ «սմբատեան» գիծը, գլխաւոր դարպասի մօտ՝ պարսպի վրայ տեղադրել տուաւ զինանշանի պատկերը։
Քաղաքի զինանշանի ներքեւի կամ առաջին աստիճանը կը կազմէ բարձր շրջանակով ընդհանուր պատէն առանձնացուած երկհարկ եկեղեցատիպ ուղղանկիւն շրջանակը։ Առաջին հարկի կամ մեծ ուղղանկեան մէջ արձանային եղանակով քանդակուած է գլխով դէպի ձախ ուղղուած հովազ՝ վարգի պահին։ Հովազի մարմինը երկայնակի ձգուած է, երկար վիզը ձգուած է վեր, մեջքը ճկուած է ներքեւ, առջեւի ձախ թաթը ետեւ ինկած է, ետեւի նոյն ոտքը՝ առաջ, որուն հետ ապահովուած է հաւաստի վարգը, պոչը՝ մարմնին զուգահեռ, ձգուած է օդին մէջ։ Քանդակը իրականացուած է հարթ մշակումով։
Զինանշանի շրջանակի երկրորդ հարկի քարի վրայ կլոր շրջանակ-փոս փորուած է, որ կը փոխարինէ գունդին՝ իշխանութեան նշանին։ Երկրորդ հարկի շրջակալի կեդրոնէն դէպի վեր, ինչպէս եկեղեցւոյ գմբէթի վրայ, գունաւոր, ռոմբաւոր խաչ դրուած է։ Խաչը յենուած է եռանկիւնաձեւ ռոմբի վրայ։ Խաչի կեդրոնական ռոմբի կեդրոնը եւս շրջանակ-փոսիկ փորուած է՝ որպէս իշխանութեան նշան։
Այն, որ միայն յովազը մնացած է այս հայոց մայրաքաղաքի զինանշանէն, կը վկայէ 1273 թուականին Անիի մէջ պատրաստուած փորագրազարդ գրակալը։ Կենդանին այստեղ գլխով ուղղուած է դէպի աջ եւ դարձեալ պատկերուած է վարգի պահին։ Գլուխը ուղղահայեաց դիրքով է, վիզի գնդաւոր օղակը, ինչպէս նաեւ առջեւի աջ թաթի վրայ պատկերուած գունդը, իշխանութեան նշան են։ Յովազի մէջքին յենուած հիմքի վրայ փորագրուած է շրջանակաւոր վարդեակ, որ կը փոխարինէ կենաց ծառին եւ կը խորհրդանշէ յաւէրժութիւնը։